Το συμπόσιο «Ελλάδα και πολιτιστική κληρονομιά» που πραγματοποιήθηκε από το Ιδρυμά σας, στο πλαίσιο της «Πρωτοβουλίας 21», στην έδρα της UNESCO στο Παρίσι, έστρεψε τα φώτα της διεθνούς κοινής γνώμης στον ελληνικό πολιτισμό. Μια σπουδαία στιγμή για την Ελλάδα. Ποιος είναι ο απολογισμός που κάνετε από αυτό το γεγονός;
«Το συμπόσιο αυτό πράγματι έστρεψε το ενδιαφέρον της διεθνούς κοινής γνώμης στον ελληνικό πολιτισμό. Εχει μεγάλη σημασία άλλωστε ότι πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της 41ης Γενικής Συνέλευσης της UNESCO, πράγμα που σημαίνει πως είχαν την ευκαιρία να το παρακολουθήσουν εκπρόσωποι 193 διαφορετικών κρατών. Κορυφαίες διεθνείς προσωπικότητες του πνεύματος και των επιστημών και σπουδαίοι έλληνες επιστήμονες και διανοητές συμμετείχαν στη συζήτηση αναδεικνύοντας τον ελληνικό πολιτισμό, από την αρχαιότητα έως σήμερα, φωτίζοντας τη συνεισφορά του στον οικουμενικό μας πολιτισμό και τονίζοντας την ανάγκη να ενώσουμε φωνές και δυνάμεις για να προστατεύσουμε την παγκόσμια πολιτιστική μας κληρονομιά απέναντι στις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα.
Ο στόχος ήταν και παραμένει ένας: να αναδείξουμε την Ελλάδα στο εξωτερικό ως ένα παράδειγμα συνεργασίας, διαλόγου και ενότητας. Ως μια υπολογίσιμη δύναμη, με ξεκάθαρη και δυνατή φωνή στη διεθνή κοινότητα. Πιστεύω πως αυτό το πετύχαμε σε μεγάλο βαθμό και νιώθω βαθύτατα ικανοποιημένη. Υπήρξε πολύ σημαντικό το γεγονός ότι η γενική διευθύντρια της UNESCO, κυρία Audrey Azoulay, από την πρώτη στιγμή στάθηκε στο πλευρό μας και έθεσε υπό την αιγίδα της το συμπόσιό μας και θα ήθελα να την ευχαριστήσω θερμά για αυτό. Επίσης θέλω να ευχαριστήσω την ΑΕ την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου και τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη που συμμετείχαν σε αυτή τη δράση με τους χαιρετισμούς τους, όπως άλλωστε και η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη. Θα ήθελα ακόμα θερμά να ευχαριστήσω τον αγαπημένο φίλο, κορυφαίο καλλιτέχνη και επίσης Πρέσβη Καλής Θελήσεως της UNESCO Ζαν Μισέλ Ζαρ που μίλησε με την καρδιά γεμάτη αγάπη και σεβασμό για τον ελληνικό πολιτισμό. Και βέβαια καθέναν από τους σπουδαίους ομιλητές μας που μας τίμησαν με τις σκέψεις και τη συμμετοχή τους. Ενα μεγάλο «ευχαριστώ», τέλος, σε όλα τα ιδρύματα της «Πρωτοβουλίας 21» καθώς και στον κύριο Γιάννη Μάνο, σύμβουλο της Εθνικής Τράπεζας και συντονιστή της «Πρωτοβουλίας 21″, που με τόσο ενθουσιασμό αγκάλιασαν τη δράση αυτή από την πρώτη στιγμή, συμβάλλοντας στην εξωστρέφεια της χώρας μας, την οποία πιστεύω έχουμε πολλή ανάγκη».
Αναφερθήκατε στην «Πρωτοβουλία 21», στην οποία μετέχει το Ιδρυμά σας μαζί τα μεγαλύτερα ιδρύματα της χώρας μας. Εναν χρόνο μετά την ανάληψη αυτής της κοινής σας δράσης, ποιος είναι ο απολογισμός αυτής της πρωτοποριακής συνεργασίας;
«Το Ιδρυμά μας, υπό τον συντονισμό της Εθνικής Τράπεζας, και από κοινού με τα 14 μεγαλύτερα ιδρύματα της χώρας έχουμε ενώσει τις δυνάμεις μας, διατηρώντας βεβαίως τη φυσιογνωμία και την αυτονομία μας, με στόχο να αναδείξουμε τον τρόπο με τον οποίο «η επέτειος της Επανάστασης μπορεί να αποτελέσει μια αφορμή εθνικού αναστοχασμού, με βάση το αξίωμα ότι η Ιστορία αποτελεί πηγή έμπνευσης για το μέλλον». Και αξίζει να σημειωθεί πως είναι η πρώτη φορά που τα κορυφαία ελληνικά ιδρύματα ενώνουν τις δυνάμεις τους κάτω από μια κοινή σκέπη και με έναν κοινό στόχο. Μέσα σε έναν χρόνο έχουν πραγματοποιηθεί περισσότερες από 130 εμβληματικές δράσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό και μάλιστα μέσα σε συνθήκες πανδημίας. Θεωρώ πως η «Πρωτοβουλία 21» είναι ένα πρωτοποριακό παράδειγμα διαλόγου, ενότητας και συνεργασίας και αυτό από μόνο του αποτελεί μια μεγάλη επιτυχία. Ευελπιστώ πως αυτή η γόνιμη συνεργασία θα είναι ο θεμέλιος λίθος για την επόμενη ημέρα, που θα μας επιτρέψει να δράσουμε από κοινού για το καλό της αγαπημένης μας πατρίδας, κάτι που αποτελεί για όλους μας υπέρτατο στόχο. Σε αυτή τη συνέργεια το καθένα από τα ιδρύματά μας φέρει την ιστορία, το κύρος του, την αξιοπιστία του και την αγάπη του για τον τόπο, στοιχεία που προσδίδουν στην «Πρωτοβουλία» δύναμη και δυναμική που αξίζει να έχει συνέχεια».
Πρόσφατα εορτάστηκαν τα 75 χρόνια της UNESCO με μια λαμπρή τελετή στην έδρα του Οργανισμού. Πώς νιώσατε που ήσασταν παρούσα σε αυτό το σπουδαίο ορόσημο;
«Ηταν μία από τις πιο συγκινητικές στιγμές της πορείας μου, αλλά και ένα σημαντικό ορόσημο για ολόκληρο τον κόσμο, καθώς η UNESCO αποτελεί έναν διεθνή φάρο συνεργασίας ανάμεσα σε λαούς και πολιτισμούς, έναν θεματοφύλακα των υπέρτατων αξιών του διαλόγου, της ειρήνης και της αλληλεγγύης. Ανήκω στην οικογένεια της UNESCO από το 1999, όταν είχα τη μεγάλη τιμή να λάβω τον τίτλο της Πρέσβειρας Καλής Θελήσεως του Οργανισμού. Μέσα σε αυτά τα χρόνια δεν έχω σταματήσει να αγωνίζομαι για ένα καλύτερο αύριο για τα παιδιά, για τον πολιτισμό μας, για την παιδεία, για τα ανθρώπινα δικαιώματα, για την Ελλάδα μας. Η επέτειος αυτή φέρνει στο μυαλό μου όλα τα σπουδαία ορόσημα του Οργανισμού αλλά και σημαντικές στιγμές της αποστολής μου: To 2010, στα 65 χρόνια της UNESCO, η τότε γενική διευθύντρια Irina Bokova μου ζήτησε να παρουσιάσω τη διατριβή μου για τον ρόλο των γυναικών στη Μινωική Εποχή, παρουσία πολλών προσωπικοτήτων, ανάμεσά τους και των τριών πρώην γενικών διευθυντών της UNESCO Amadou-Mahtar M’Bow, Federico Mayor και Koïchiro Matsuura. Τo 2014, με την ευκαιρία των 70 χρόνων του Οργανισμού, αφιερώσαμε ολόκληρο το έτος στο έργο του Νέλσον Μαντέλα, για το οποίο είχα την τιμή να είμαι βασική ομιλήτρια στη μεγάλη εκδήλωση με την οποία άνοιξε το επετειακό έτος. Επί σειρά ετών μού είχε ανατεθεί από τον Koïchiro Matsuura, γενικό διευθυντή της UNESCO (1999-2009), να τον εκπροσωπώ διεθνώς για τις Πολιτιστικές Ολυμπιάδες. Είναι αμέτρητες οι στιγμές που φέρνω στο μυαλό μου. Ηταν επομένως για εμένα πολύ μεγάλη τιμή και συγκίνηση να βρίσκομαι στην έδρα της UNESCO στη λαμπρή αυτή εκδήλωση. Οταν μάλιστα η συντονίστρια της βραδιάς, μπροστά σε περισσότερους από 30 αρχηγούς κρατών από ολόκληρο τον κόσμο, αναφέρθηκε στην Ελλάδα και στη συνεισφορά του Ιδρύματός μας στο έργο της UNESCO, δάκρυσα από συγκίνηση. Ηταν μια σπουδαία στιγμή, όχι για εμένα προσωπικά, αλλά γιατί ένιωσα περήφανη ως Ελληνίδα. Τιμήθηκε συνολικά η χώρα μας και η συνεισφορά της Ελλάδας στον οικουμενικό πολιτισμό. Οπως βέβαια ήταν καθοριστική και η ομιλία του Πρωθυπουργού, ο οποίος σε αυτό το διεθνές ακροατήριο έθεσε το θέμα της επιστροφής και επανένωσης των Γλυπτών μας».
Φαίνεται πως το θέμα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα είναι ψηλά στην ατζέντα του έλληνα Πρωθυπουργού, ο οποίος έχει αναλάβει σημαντικές πρωτοβουλίες σε διεθνές επίπεδο. Εσείς ασχολείστε διαχρονικά με το θέμα αυτό. Θεωρείτε πως υπάρχουν πια βάσιμες ελπίδες για επιστροφή των Γλυπτών στην πατρίδα μας;
«Οι πρωτοβουλίες του Πρωθυπουργού είναι πολύ σημαντικές και θεωρώ πως δεν υπάρχει κανένας Ελληνας που να μη συντάσσεται με τον εθνικό αυτόν σκοπό. Το θέμα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα αποτελεί ένα μεγάλο στοίχημα για όλους, και για εμένα προσωπικά την εκπλήρωση όχι μόνο ενός εθνικού και προσωπικού οράματος, αλλά και την εκπλήρωση μιας υπόσχεσης που έδωσα πριν από χρόνια. Ισως να μην είναι γνωστό, αλλά με τη Μελίνα Μερκούρη μας συνέδεε μια στενή φιλία. Ημουν το τελευταίο πρόσωπο που μίλησε στο τηλέφωνο λίγο πριν φύγει από τη ζωή. «Θέλω να μου υποσχεθείς πως δεν θα σταματήσεις να αγωνίζεσαι για τα Γλυπτά μας. Οταν επιστρέψουν στη χώρα μας, εγώ θα ξαναγεννηθώ». Αυτά ήταν τα τελευταία της λόγια. Ολα αυτά τα χρόνια δεν έχω σταματήσει να αγωνίζομαι με κάθε τρόπο για τον εθνικό αυτόν σκοπό. Η επιστροφή των Γλυπτών αποτελεί ένα πάγιο αίτημα ολόκληρης της ελληνικής κοινωνίας. Θεωρώ πως κάθε ενέργεια, κάθε δράση που γίνεται μας φέρνει και ένα βήμα πιο κοντά στον στόχο μας. Οταν διοργανώσαμε την έκθεση με θέμα «Η ενότητα ενός μοναδικού μνημείου: του Παρθενώνα» μαζί με τον Ζυλ Ντασσέν και το Ιδρυμα Μελίνα Μερκούρη στην έδρα της UNESCO στο Παρίσι τo 2003, άρχισαν να ακούγονται οι πρώτες φωνές στήριξης της χώρας μας, ενώ ήταν μια μεγάλη επιτυχία το γεγονός πως καταφέραμε να δώσει το «παρών» ακόμα και ο πρέσβης του Ηνωμένου Βασιλείου! Μέσα από μεγάλη προσπάθεια αποκτήσαμε σημαντικούς συμμάχους στη διεθνή κοινότητα, όπως για παράδειγμα ο Πρέσβης Καλής Θελήσεως της UNESCO Ζαν Μισέλ Ζαρ, ο οποίος στη συναυλία που διοργάνωσε με πρωτοβουλία του Ιδρύματός μας έστρεψε το ενδιαφέρον της παγκόσμιας κοινότητας στην Ελλάδα, συνθέτοντας τον «Υμνο για την Ακρόπολη», και βέβαια πολλοί άλλοι. Κάθε μικρό ή μεγαλύτερο λιθαράκι νομίζω πως έχει συμβάλει έτσι ώστε να προχωρήσουμε λίγο παραπέρα, κάνοντας τη διεθνή κοινή γνώμη να καταλάβει πως τα Γλυπτά αυτά δεν αποτελούν απλώς ένα έκθεμα σε ένα μουσείο. Τα Γλυπτά είναι η Ελλάδα, είναι η εθνική μας υπερηφάνεια, πάνω τους είναι χαραγμένη η Ιστορία μας και αποτελούν τμήμα ενός από τα μεγαλύτερα μνημεία της ανθρωπότητας που δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι κατακερματισμένο. Η σημασία της ολότητας του Παρθενώνα έχει αρχίσει να γίνεται αντιληπτή από όλους».
Μέσα σε μια πολύ κρίσιμη περίοδο για ολόκληρη την ανθρωπότητα, τιμηθήκατε με το Βραβείο «Νέλσον Μαντέλα» από τον ΟΗΕ. Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι παγκόσμιες προκλήσεις που έθεσε η πανδημία και πώς πρέπει να αντιμετωπιστούν από την παγκόσμια κοινότητα;
«Το μήνυμα της πανδημίας ήταν ένα και πολύ ηχηρό: πως όλοι αποτελούμε μέρος μιας μεγάλης παγκόσμιας αλυσίδας. Αν ένας κρίκος σπάσει, τότε κανείς δεν θα μπορεί να συνεχίσει. Ενότητα, αλληλεγγύη, διεθνής συνεργασία. Αυτοί είναι μόνοι δρόμοι που μπορούν να μας οδηγήσουν σε ένα καλύτερο αύριο. Μπροστά σε αυτή την κρίση που δημιούργησε η πανδημία συνειδητοποιήσαμε πως δεν ήμασταν προετοιμασμένοι για να κινηθούμε άμεσα και συντονισμένα, δεν είχαμε επενδύσει όσο έπρεπε στα εθνικά συστήματα Υγείας και βέβαια δεν υπήρχε ικανοποιητικό δίχτυ προστασίας για τους πιο αδύναμους. Είδαμε ξεκάθαρα τις αδυναμίες μας και αυτές είναι που πρέπει να θεραπεύσουμε. Με αυτόν τον στόχο, στην «ΕΛΠΙΔΑ» δημιουργήσαμε το πρόγραμμα «Health Diplomacy Program by ELPIDA», θέλοντας να ενισχύσουμε τις διεθνείς συνεργασίες στον τομέα της υγείας και να φέρουμε κοντά φορείς, επιστήμονες, γιατρούς και την κοινωνία των πολιτών. Πρέπει να κάνουμε τις αδυναμίες κινητήριο δύναμή μας για ένα καλύτερο αύριο. Και πιστεύω πως μπορούμε να τα καταφέρουμε. Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε πως αυτή η κρίση δεν ανέδειξε μόνο αδυναμίες, ενεργοποίησε συγχρόνως και ένα πρωτοφανές κύμα αλληλεγγύης και αναγνώρισης όσων πραγματικά αξίζουν. Γίναμε όλοι περισσότερο άνθρωποι».
Μιλήσατε για κύμα κοινωνικής αλληλεγγύης που δημιουργήθηκε από την πανδημία. Θεωρείτε πως αυτό θα διατηρηθεί ή είναι κάτι προσωρινό;
«Εχω πάντα θετική θεώρηση της ζωής. Πιστεύω πολύ στους ανθρώπους και στο καλό που υπάρχει μέσα σε όλους μας. Οι συμβατοί εθελοντές δότες του Συλλόγου μας «ΟΡΑΜΑ ΕΛΠΙΔΑΣ», που μέσα στην πανδημία χωρίς δεύτερη σκέψη έσπευσαν και σπεύδουν να δώσουν μόσχευμα για να σώσουν έναν συνάνθρωπό τους, καθιστούν το «ΟΡΑΜΑ» ένα πρωτοφανές κίνημα αλληλεγγύης που μετρά πια περισσότερους από 120.000 εθελοντές δότες, οι γιατροί και οι νοσηλευτές στα νοσοκομεία ολόκληρης της χώρας που αγωνίζονται με αυτοθυσία, οι επιστήμονες που προσπαθούν να βρουν τρόπους να καταπολεμήσουν τον ιό. Καθημερινά γίνονται γύρω μας θαύματα, μικρά ή μεγαλύτερα. Αρκεί να πιστέψουμε ότι μπορούμε και οδηγός μας να είναι πάντα ο σεβασμός και η αγάπη για τον συνάνθρωπο. Και κάτι ακόμα: Αν όλοι στρέφαμε λίγο περισσότερο το βλέμμα μας σε αυτά τα μικρά καθημερινά «θαύματα», θα δίναμε χώρο και στο καλό να υπάρξει».
Για τη νέα γενιά είστε αισιόδοξη;
«Πιστεύω πολύ στη νέα γενιά και ένας από τους βασικούς πυλώνες του Ιδρύματός μας είναι η στήριξη των νέων, κυρίως μέσα από την παιδεία. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «ΛΕΜΕ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ», που έχουμε φέρει στην Ελλάδα σε συνεργασία με το Κέντρο Robert F. Kennedy Human Rights, διδάσκεται πια σε εκατοντάδες σχολεία στη χώρα μας, ενώ πρόσφατα εντάχθηκε επίσημα στα «Εργαστήρια Δεξιοτήτων 21+» του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής για τις τρεις τελευταίες τάξεις του Δημοτικού Σχολείου και για όλο το Γυμνάσιο. Μέσα από το πρόγραμμα αυτό, που έχει ως στόχο να φέρει σε επαφή τους μαθητές με τις αξίες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να τους διδάξει τη σημασία και την ανάγκη διαφύλαξής τους, έχω την ευκαιρία να έχω σχεδόν καθημερινή επαφή με καθηγητές και μαθητές από ολόκληρη τη χώρα. Και είμαι πολύ υπερήφανη για τα νέα παιδιά. Στα μάτια τους βλέπω την ελπίδα, την πίστη στη ζωή και τη δημιουργία, τον σεβασμό στον συνάνθρωπο. Τα παιδιά αυτά είναι το μέλλον και η ελπίδα της χώρας μας και αυτά με κάνουν να είμαι αισιόδοξη!».
*Τα ιδρύματα που αποτελούν την «Πρωτοβουλία 21»: το Ιδρυμα Ευγενίδου, το Iδρυμα Εικαστικών Τεχνών & Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη, το Iδρυμα Καπετάν Βασίλη & Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου, το Iδρυμα Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου, το Κοινωφελές Iδρυμα Κοινωνικού & Πολιτιστικού Eργου (ΚΙΚΠΕ), το Iδρυμα Λαμπράκη, το Κοινωφελές Iδρυμα Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη, το Iδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, το Κοινωφελές Iδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση, το Iδρυμα Α. Γ. Λεβέντη, το Iδρυμα Μποδοσάκη, το Iδρυμα Παιδείας & Ευρωπαϊκού Πολιτισμού, το Κοινωφελές Iδρυμα Μιχαήλ Ν. Στασινόπουλος – ΒΙΟΧΑΛΚΟ και το Iδρυμα Ωνάση.
