Τα ελληνικά της είναι εξαιρετικά καλά. «Δυστυχώς η προφορά με δυσκολεύει, μολονότι ζω στην Ελλάδα πάνω από 15 χρόνια» αναφέρει όταν τη συναντώ.
Η ουκρανή ηθοποιός και σκηνοθέτρια Λιούμπα Κριβοχίζα από το καλοκαίρι σχεδίαζε να ανεβάσει ένα έργο που θα βασιζόταν στις ζωντανές μαρτυρίες ουκρανών πολιτών, θυμάτων της ρωσικής εισβολής. Πώς ήταν άλλωστε δυνατόν να την αφήσει ασυγκίνητη το δράμα της χώρας της; Κατάγεται από την πόλη Σούμι, που βρίσκεται μόλις λίγα χιλιόμετρα μακριά από τα σύνορα με τη Ρωσία. Οι γονείς της σήμερα είναι πρόσφυγες και διαμένουν στο σπίτι της αδελφής της στην Αγγλία, ενώ η καλύτερή της φίλη υπηρετεί αυτή τη στιγμή στο μέτωπο και βρίσκεται στην πρώτη γραμμή.
«Κι όμως, όταν ξεκίνησα να συλλέγω το καλοκαίρι μαρτυρίες Ουκρανών για να ανεβάσω ένα έργο τον χειμώνα, κατάλαβα ότι συναισθηματικά δεν ήμουν ακόμη έτοιμη. Εχω ζήσει η ίδια αυτόν τον πόλεμο μέσα από την οικογένειά μου, τους φίλους μου. Διάβαζα μαρτυρίες και με σόκαραν. Δεν μπορούσα να συνεχίσω» εξομολογείται.
Ετσι η ίδια αποφάσισε να κοιτάξει το θέμα της από μία άλλη οπτική γωνία, διερευνώντας τελικά κείμενα και μαρτυρίες ρώσων πολιτών που τάσσονται κατά του πολέμου στην Ουκρανία και περιγράφουν την τωρινή κατάσταση εντός της χώρας τους. «Το έναυσμα ήταν και πάλι με έναν τρόπο προσωπικό» εξηγεί. «Κάθε Ουκρανός έχει συγγενείς στη Ρωσία. Οταν ξεκίνησε αυτός ο πόλεμος αρχίσαμε τα τηλέφωνα στους συγγενείς μας. Το ερώτημά μας ήταν γιατί δεν βγαίνουν στον δρόμο, γιατί δεν διαμαρτύρονται. Καταλάβαμε ότι συμβαίνουν δύο πράγματα: πρώτον, φοβούνται, δεύτερον, δεν έχουν σωστή ενημέρωση για το τι συμβαίνει. Θυμάμαι, για παράδειγμα, πόσο τρομαγμένη ακουγόταν η θεία μου που διαμένει στη Ρωσία στο τηλέφωνο. Φυσικά, υπάρχει και μια μεγάλη μερίδα ανθρώπων που έχουν πιστέψει τη ρωσική προπαγάνδα και θεωρούν ότι οι Ρώσοι επιτέθηκαν στην Ουκρανία για να την απελευθερώσουν. Να την απελευθερώσουν, όμως, από ποιον και από τι είναι το ερώτημα…».
©Nektaria Tereshchenko
Μια αντιπολεμική φωνή
Κάπως έτσι γεννήθηκε η παράσταση με τίτλο «Τρόμος και απόγνωση στο Ρωσικό Βασίλειο», η οποία παρουσιάζεται κάθε Πέμπτη και Παρασκευή στον Τεχνοχώρο Φάμπρικα (Μεγ. Αλεξάνδρου 125, Κεραμεικός). Πρόκειται για ένα έργο βασισμένο σε μαρτυρίες και άρθρα που πάρθηκαν από το online ρωσικό περιοδικό ROAR (Russian Oppositional Arts Review). «Πρόκειται για ένα αντιπολεμικό έντυπο» αναφέρει η Λιούμπα Κριβοχίζα. «Φιλοξενεί μαρτυρίες ρώσων πολιτών που είναι ενάντιοι σε αυτόν τον πόλεμο. Σκέφτηκα ότι αυτά τα κείμενα αξίζουν να γίνουν παράσταση. Εγραψα στους υπεύθυνους του περιοδικού για να ζητήσω την άδεια».
Ετσι οι μαρτυρίες αυτές παντρεύτηκαν και με άλλα γεγονότα από αυτόν τον έναν χρόνο που μεσολάβησε από τη ρωσική εισβολή, με προσωπικές κουβέντες που έκανε η ίδια με συγγενείς της οι οποίοι διαμένουν στη Ρωσία, αλλά και με αποσπάσματα από νουβέλες ώστε να δημιουργηθεί το υλικό της παράστασης.
Ποια ιστορία, αλήθεια, τη συγκινεί πιο πολύ; «Υπάρχει μία που με συγκινεί ιδιαίτερα, ίσως γιατί αγγίζει και προσωπικά μου βιώματα» αναφέρει. «Ανήκει στον ρώσο δημοσιογράφο Βαλέρι Πανιούσκιν και φέρει τον τίτλο «Η καταστροφή του πατέρα». Ο δημοσιογράφος αυτός είναι ενάντιος στο καθεστώς και δυστυχώς ο 82χρονος πατέρας του στηρίζει πολύ τον πόλεμο, επηρεασμένος από την προπαγάνδα. Αυτός ο πόλεμος, λοιπόν, κατέστρεψε τη σχέση ενός πατέρα με έναν γιο, οι οποίοι έχουν φτάσει πλέον στο σημείο να μιλούν μόνο για τα φάρμακα που πρέπει να του πηγαίνει. Νομίζω ότι το κείμενο αυτό με αγγίζει βαθιά, γιατί συνέβη το ίδιο και σε εμένα με έναν ουκρανό θείο μου που διαμένει στη Ρωσία. Είναι πολύ μεγάλος πλέον, τον ξέρω μου όλη μου τη ζωή και δεν θέλω να του φωνάζω. Αλλοι συγγενείς μου τσακώθηκαν μαζί του. Εγώ το βρίσκω ανώφελο. Δεν μπορείς να τους αλλάξεις μυαλά σε αυτή την ηλικία».
Η ηθοποιός από το Χάρκοβο και οι ρώσοι θεατές
Η Λιούμπα Κριβοχίζα σκηνοθετεί την παράσταση αλλά ανεβαίνει και στη σκηνή μαζί με τους έλληνες ηθοποιούς Κυριάκο Ψυχαλή, Τζίνα Σταυρουλάκη, Αννυ Θεοδούλου, αλλά και με την ουκρανή ηθοποιό Ναταλί Τολκουνόβα. «Η Ναταλί κατάγεται από το Χάρκοβο και έχασε το σπίτι της σε βομβαρδισμό» αναφέρει. «Είναι ηθοποιός, δασκάλα ορθοφωνίας και υποκριτικής. Εφτασε στην Ελλάδα ως πρόσφυγας τον περασμένο Μάρτιο. Αυτή η κοπέλα μέχρι τότε δεν είχε καμία σχέση με την Ελλάδα, δεν μιλούσε λέξη ελληνικά και όμως βελτιώνεται ημέρα με την ημέρα. Μου έκανε πολλή εντύπωση αυτό. Θα έλεγα ότι έχει καλύτερη προφορά από εμένα που είμαι σε αυτή τη χώρα πάνω από 15 χρόνια και παντρεμένη με Ελληνα. Εμαθε στα ελληνικά τα κείμενα της παράστασης. Είναι καταπληκτική, θα έλεγα. Πλέον θέλει να μείνει στην Ελλάδα. Θέλησα λοιπόν να της ανοίξω με έναν τρόπο τον δρόμο… Προσωπικά, μολονότι σπούδασα θέατρο στην Ελλάδα, στη Σχολή Γ. Θεοδοσιάδη, δεν μπορώ να πω ότι είχα πολλές ευκαιρίες».
Σε ποιους όμως απευθύνεται η παράσταση που σκηνοθετεί; «Το ελληνικό κοινό έχει ανταποκριθεί πολύ και πραγματικά θέλω να ευχαριστήσω γενικότερα τους Ελληνες που στάθηκαν στο πλευρό μας σε αυτόν τον πόλεμο. Ισως σας φανεί περίεργο, αλλά και κάποιοι Ρώσοι και Λευκορώσοι που ζουν στην Ελλάδα ήρθαν στην παράσταση» αναφέρει. «Σίγουρα ένα μέρος της ρωσικής κοινότητας που ζει εδώ στηρίζει αυτόν τον πόλεμο, υπάρχουν όμως και όσοι είναι ενάντιοι. Ενα μάλιστα group ρώσων και λευκορώσων θεατών επικοινώνησαν μαζί μου ώστε να δουν το έργο. «Θέλουμε να σας γνωρίσουμε από κοντά» μου είπαν. Δεν ήταν πολλοί, αλλά είναι μια αρχή. Την επόμενη ημέρα – και αυτό με χαροποίησε ιδιαίτερα – τους είδα ξανά στη διαδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο Σύνταγμα για την επέτειο ενός χρόνου από τη ρωσική εισβολή. Κρατούσαν ένα πλακάτ που έγραφε ότι η Ρωσία δεν είναι η Ρωσία του Πούτιν και εύχονταν νίκη στην Ουκρανία και ελευθερία στη χώρα τους. Στις προηγούμενες διαδηλώσεις αυτοί οι άνθρωποι δεν υπήρχαν. Νομίζω έπεσε ένας σπόρος λοιπόν. Ανάμεσά τους βρισκόταν και ένας νεαρός Ρώσος που ήρθε στην Ελλάδα για να αποφύγει την επιστράτευση. Υπολογίζεται ότι 1 εκατομμύριο Ρώσοι έχουν εγκαταλείψει τη χώρα τους γιατί διαφωνούν με αυτόν τον πόλεμο».
Οσο για τα σχόλια των Ουκρανών για αυτή την παράσταση, η Λιούμπα Κριβοχίζα εξηγεί: «Θέλω να είμαι ειλικρινής. Νομίζω αυτή η παράσταση δεν τους αφορά και τόσο. Δεν τους αφορά αυτή την ώρα το πώς αισθάνονται οι Ρώσοι και είναι λογικό. Οι Ουκρανές που είναι πρόσφυγες ετούτη τη στιγμή στην Ελλάδα κουβαλούν πολύ πόνο και θλίψη μέσα τους. Ανησυχούν για τους άνδρες τους και τους γιους τους στο μέτωπο, ανησυχούν για το πώς θα επιβιώσουν εδώ. Υπάρχουν άλλες προτεραιότητες».
Η ίδια αισθάνεται υπερήφανη για τη χώρα της: «Αν και μένω στην Ελλάδα μόνιμα, περνούσα πολλούς μήνες στην Ουκρανία. Τα τελευταία χρόνια η πατρίδα μου μετατρεπόταν σε μια ευρωπαϊκή χώρα. Το Κίεβο ήταν υπέροχο. Αισθανόμασταν, με τις όποιες παθογένειες που μπορεί να είχε το σύστημα, ότι είμαστε ελεύθεροι. Και αυτή την ελευθερία που αποκτήσαμε δεν μπορούμε να τη δώσουμε πίσω…».
Η παράσταση αυτή, όπως σημειώνει, είναι η πρώτη από μια τριλογία που θα παρουσιάσει και αφορά αυτόν τον πόλεμο. «Στις επόμενες θα στρέψω το βλέμμα μου στις μαρτυρίες ουκρανών πολιτών» αναφέρει. Οταν τελειώσει αυτός ο πόλεμος, η ίδια ονειρεύεται να σπουδάσει κινηματογράφο. Ηδη έχει σκηνοθετήσει δύο φιλμ μικρούς μήκους – το «Sisters» είχε μάλιστα προβληθεί το 2018 στο Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας. «Δυστυχώς, όμως, ποτέ δεν ξέρεις πώς τα φέρνει τελικά η ζωή» λέει κλείνοντας την κουβέντα μας.
