Μόλις τον περασμένο Μάρτιο προβλήθηκε στις ελληνικές κινηματογραφικές αίθουσες η ταινία «Cocaine Bear» με θέμα το φονικό μπαράζ μιας αρκούδας η οποία καταναλώνει την κοκαΐνη που ρίχνει από το αεροπλάνο του στο δάσος ένας διακινητής ναρκωτικών. Το σενάριο του φιλμ βασιζόταν σε μια αληθινή ιστορία, μόνο που στην πραγματικότητα το ζώο πέθανε αμέσως από υπερβολική δόση, προτού βλάψει κάποιον άνθρωπο. Φαίνεται ωστόσο πως ίσως υπάρχουν και άλλα είδη που εθίζονται στη συγκεκριμένη ουσία. Το ντοκιμαντέρ «Cocaine Sharks» που προβλήθηκε στο Discovery στις ΗΠΑ στις 26 Ιουλίου ερευνά κατά πόσο είναι πιθανό οι καρχαρίες που ζουν στα ανοιχτά των ακτών της Φλόριδας να καταναλώνουν το περιεχόμενο πακέτων κοκαΐνης που πετιούνται στον ωκεανό από λαθρεμπόρους ναρκωτικών με τελικό προορισμό τις ΗΠΑ.
Στο τηλεοπτικό πρόγραμμα ο Τομ Χερντ, θαλάσσιος βιολόγος, και η περιβαλλοντική επιστήμονας του Πανεπιστημίου της Φλόριδας Τρέισι Φανάρα διεξάγουν μια σειρά πειραμάτων σε καρχαρίες στα ανοικτά των Φλόριντα Κις, όπου ψαράδες φέρονται να έχουν διηγηθεί ιστορίες για ψάρια εθισμένα στα ναρκωτικά. «Η σημαντική ιστορία εδώ είναι ο τρόπος με τον οποίο τα χημικά, τα φαρμακευτικά προϊόντα και οι παράνομες ουσίες εισέρχονται στις υδάτινες οδούς μας – στους ωκεανούς μας – και τι επιπτώσεις θα μπορούσαν να έχουν στη συνέχεια σε αυτά τα ευαίσθητα θαλάσσια οικοσυστήματα» έχει πει σε συνέντευξή του ο Χερντ. Μεγάλες ποσότητες κοκαΐνης ξεβράζονται κάθε χρόνο στις ακτές της Φλόριδας – μόνο τον Ιούνιο που μας πέρασε, το Λιμενικό κατέσχεσε ναρκωτικά που η αξία τους υπερβαίνει τα 186 εκατ. δολάρια από Καραϊβική και Ατλαντικό. Η κοκαΐνη μεταφέρεται από τη Λατινική Αμερική με μικρά αεροσκάφη και πετιέται στη θάλασσα, για να περισυλλεγεί στη συνέχεια από σκάφη – κάτι που δεν πηγαίνει ωστόσο πάντα σύμφωνα με το σχέδιο.
Για τις ανάγκες του ντοκιμαντέρ, ο Χερντ και η Φανάρα καταδύθηκαν και παρατήρησαν κάποιους καρχαρίες να συμπεριφέρονται «αλλόκοτα». Ενας σφυροκέφαλος, είδος που συνήθως αποφεύγει τους ανθρώπους, έσπευσε να τους περιεργαστεί και φαινόταν να κολυμπά λοξά. Μερικά μέτρα κάτω από την επιφάνεια, ένας σταχτοκαρχαρίας εθεάθη να κολυμπά κάνοντας (ενδεχομένως και βλέποντας) κύκλους, μοιάζοντας προσηλωμένος σε κάτι που δεν υπήρχε. Στη συνέχεια, οι επιστήμονες εξέτασαν πώς αντιδρούσαν οι καρχαρίες στα αντικείμενα που έριχναν στο νερό και τα οποία ήταν παρόμοια σε μέγεθος και σχήμα με τις συσκευασίες κοκαΐνης που βλέπουμε συνήθως στα αστυνομικά ρεπορτάζ. Στο πείραμα τοποθέτησαν τα ψεύτικα δέματα δίπλα σε ομοιώματα πουλιών και σοκαρίστηκαν βλέποντας τους θηρευτές να κατευθύνονται κατευθείαν προς τα πρώτα και να τα δαγκώνουν – με έναν θηρευτή μάλιστα να απομακρύνεται έχοντας αιχμαλωτίσει ένα πακέτο με τα σαγόνια του.
Στη συνέχεια, προσπάθησαν να αναδημιουργήσουν κατά κάποιον τρόπο τις επιπτώσεις της κοκαΐνης ταΐζοντάς τους με υψηλής πυκνότητας σκόνη ψαριού ώστε να πυροδοτήσουν μια τεράστια έκκριση ντοπαμίνης στους καρχαρίες. Οι καρχαρίες φαίνονται να αγριεύουν. «Πιστεύω ότι έχουμε ένα πιθανό σενάριο για το πώς θα μπορούσε να μοιάζει το να δίναμε σε καρχαρίες κοκαΐνη» λέει ο Χερντ στην κάμερα. «Τους δώσαμε αυτό που πιστεύω ότι είναι το επόμενο καλύτερο πράγμα. [Τους] «έβαλε φωτιά» στον εγκέφαλο. Ηταν τρελό».
Για το τελευταίο τους πείραμα, οι ερευνητές έριξαν ψεύτικες συσκευασίες κοκαΐνης από ένα αεροπλάνο για να προσομοιώσουν πώς τα ναρκωτικά θα μπορούσαν πραγματικά να εισέλθουν στο οικοσύστημα του καρχαρία. Πολλαπλά είδη καρχαριών έκαναν ουρά για τα ουρανοκατέβατα «δολώματα», παρατήρησαν οι επιστήμονες. Ο Χερντ ξεκαθαρίζει φυσικά ότι τα πειράματά τους δεν αποδεικνύουν πως υπάρχουν τοξικομανείς καρχαρίες που καταναλώνουν κοκαΐνη στα ανοιχτά της Φλόριδας. Θα έπρεπε να επαναληφθούν περισσότερα πειράματα προτού ισχυριστούν κάτι τέτοιο και θα μπορούσε να υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός περιβαλλοντικών λόγων για τους οποίους οι καρχαρίες ανταποκρίθηκαν με τέτοιον τρόπο. «Δεν έχουμε ιδέα τι μπορεί να κάνει (η κοκαΐνη) στον καρχαρία» είπε ο Χερντ στον δημοφιλή ιστότοπο Live Science, προσθέτοντας ότι από την περιορισμένη έρευνα που έχει γίνει διαφορετικά ψάρια φαίνεται να αντιδρούν με διαφορετικούς τρόπους στην ίδια χημική ουσία.
Ο Γκάβιν Νέιλορ, διευθυντής του Προγράμματος για την Ερευνα Καρχαριών στο Πανεπιστήμιο της Φλόριδας, συμφωνεί ότι είναι εύλογο για έναν καρχαρία που διανύει αποστάσεις κολυμπώντας να «πέσει πάνω» σε ναρκωτικά που επιπλέουν στα νερά της Φλόριδας, ωστόσο πιστεύει ότι οι καρχαρίες είναι πολύ πιο πιθανό να μεταχειριστούν αυτές τις συσκευασίες σαν παρασυρόμενο ξύλο ή άλλα μη βρώσιμα υπολείμματα παρά ως ένα νόστιμο γεύμα. «Πρόκειται για θηρευτές» λέει ο Νέιλορ, ο οποίος δεν συμμετείχε στο τηλεοπτικό πρόγραμμα, σε εκτενές άρθρο του «Scientific American»: «Εκτός κι αν το δέμα ήταν δεμένο με φρεσκοκομμένο ψάρι, είναι απίθανο να θέλουν να φάνε κάτι που δεν είναι ζωντανό». Αν και δέματα πραγματικής κοκαΐνης ξεβράστηκαν στα Φλόριντα Κις, ενώ η ομάδα παρατηρούσε τους καρχαρίες, η Φανάρα σημειώνει και η ίδια ότι είναι αδύνατον να συνδεθεί οριστικά οποιαδήποτε από τις συμπεριφορές των ζώων με την κατάποση κοκαΐνης χωρίς μια εις βάθος μελέτη. Αυτό θα απαιτούσε την αιχμαλωσία των καρχαριών, τη συλλογή δειγμάτων αίματος και την τοξικολογική ανάλυσή τους στο εργαστήριο για την παρουσία κοκαΐνης.
Ψάρια-ζέβρα και καφέ πέστροφες υπό την επήρεια
Ο εντοπισμός ιχνών της ναρκωτικής ουσίας στο αίμα ενός καρχαρία θα ήταν το πρώτο βήμα, αλλά απαιτείται επίσης περαιτέρω δουλειά για να κατανοηθεί πώς η ουσία θα μπορούσε να επηρεάσει το νευρωνικό κύκλωμα του ψαριού. Αν και δεν έχει χορηγηθεί ακόμη, στο πλαίσιο μελέτης, πειραματική δόση κοκαΐνης σε καρχαρία, έχει διερευνηθεί το πώς το ναρκωτικό επηρεάζει άλλα ψάρια. Το 2016, ειδικοί στην Ελβετία εξέτασαν τις επιδράσεις της κοκαΐνης στις «προνύμφες» (larvae) ψαριών-ζέβρα, ενός είδος μικρού ψαριού (minnow) που χρησιμοποιείται συνήθως σε επιστημονικά πειράματα. Οι ερευνητές έμειναν έκπληκτοι όταν διαπίστωσαν ότι το μεγαλύτερο μέρος της κοκαΐνης συσσωρεύθηκε στα μάτια των ψαριών αντί για τον εγκέφαλό τους. |
Μερικά μάτια ψαριών που συμμετείχαν στο πείραμα περιείχαν συγκεντρώσεις κοκαΐνης 1.000 φορές υψηλότερες από τα επίπεδα που θα ήταν θανατηφόρα για τον άνθρωπο. Οι Ελβετοί έμειναν επίσης έκπληκτοι όταν διαπίστωσαν ότι αντί να «ανεβάζει στροφές», στα ψάρια-ζέβρα η κοκαΐνη κατέστελλε τις κινήσεις τους. «Θα νομίζατε ότι ένας καρχαρίας υπό την επίδραση της κοκαΐνης θα κολυμπάει παντού με 1.000 μίλια την ώρα» αναφέρει χαρακτηριστικά ο Χερντ. «Αλλά αυτό θα συνέβαινε μόνο αν βάζαμε έναν ανθρώπινο εγκέφαλο στο κεφάλι ενός καρχαρία».
Με όποιον τρόπο και αν η κοκαΐνη μπορεί να επηρεάσει τους καρχαρίες, πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι τα υδρόβια ζώα μπορούν να βρεθούν ακούσια υπό την επήρεια ναρκωτικών. Το 2021 μια ομάδα που μελέτησε τον αντίκτυπο της ρύπανσης από μεθαμφεταμίνη στην καφετιά πέστροφα διαπίστωσε ότι στο εργαστήριο τα ψάρια φαινόταν να ανταποκρίνονται ακόμα και σε μικρές μόνο ποσότητες του συνθετικού διεγερτικού ναρκωτικού στο νερό. Εδειξαν μέχρι και σημάδια συνδρόμου στέρησης όταν μεταφέρθηκαν σε νέα δεξαμενή.
