Το 2019 ένας τεχνικός είχε ανακαλύψει πως το διάσημο Manneken Pis των Βρυξελλών, το άγαλμα του μικρού θρασύτατου αγοριού που κάνει ανερυθρίαστα «πιπί» μπροστά στους περαστικούς, ξόδευε καθημερινά περί τις 2.500 λίτρα πόσιμου νερού, ποσότητα που αντιστοιχούσε στη λάτρα δεκάδων νοικοκυριών. Οι υπεύθυνοι, θορυβημένοι από την κατασπατάληση, έσπευσαν να βελτιώσουν τη λειτουργία του μηχανισμού δημιουργώντας ένα κανάλι ανακύκλωσης του νερού που χρησιμοποιούνταν και κάνοντας το δημοφιλές άγαλμα… eco-friendly! Γιατί, ναι, ακόμα και αν η εν λόγω παρέμβαση έχει μια αστεία πλευρά, δεν παύει να είναι και πρακτικά και συμβολικά πράξη με οικολογική σημασία που δείχνει τον δρόμο προς το άμεσο μέλλον: Eνα μέλλον όπου η οικονομία, ο σεβασμός και η σωστή εκμετάλλευση των υδάτινων πόρων είναι μονόδρομος. Αν θέλουμε να συνεχίσουμε να ζούμε.
Τι συμβαίνει στο μεταξύ; Πολλά και διάφορα, όλα από ανησυχητικά ως απολύτως τρομακτικά. Μεταξύ άλλων, για να αναφερθούμε στα πιο πρόσφατα, η χρήση μολυσμένου νερού από τους κατοίκους της Ανατολικής Συρίας, για να το πίνουν και για να ποτίζουν τις καλλιέργειές τους, οδήγησε προσφάτως σε ξέσπασμα επιδημίας χολέρας. Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα, ο πόλεμος στην περιοχή έχει καταστρέψει το 50% των υποδομών της χώρας, ανάμεσά τους τις μονάδες αφαλάτωσης και τις αντλίες νερού. Την ίδια στιγμή, για να αλλάξουμε για λίγο ήπειρο, η ξηρασία στην Καλιφόρνια απειλεί τις καλλιέργειες, με τον περασμένο Ιανουάριο και τον περασμένο Φεβρουάριο να καταγράφονται ως οι πιο ξηροί μήνες στην καταγεγραμμένη ιστορία της ηλιόλουστης αμερικανικής Πολιτείας. Και οι αμπελώνες της Γεωργίας, για να περάσουμε στα όρια Ευρώπης – Ασίας, ξεραίνονται λόγω της έντονης ζέστης. Μέρος της Ουαλίας κηρύχθηκε σε κατάσταση ξηρασίας, με την περασμένη άνοιξη να θεωρείται η πιο ξηρή των σαράντα τελευταίων ετών για την περιοχή. Η ξηρασία, η αλάτωση αλλά και η αυξημένη ζήτηση για νερό φέρνουν και την Ολλανδία αντιμέτωπη με πιθανή έλλειψη νερού στο άμεσο μέλλον. Η έλλειψη νερού στη Μαγιόρκα υποχρέωσε τις Αρχές να θέσουν σε ισχύ έκτακτα μέτρα απαγορεύοντας μεταξύ άλλων το γέμισμα στις πισίνες του νησιού και το πότισμα των ιδιωτικών κήπων. Ο Μπάρχαμ Σάλεχ, πρόεδρος του Ιράκ (μιας χώρας όπου το καλοκαίρι που πέρασε η θερμοκρασία έφτασε τους 50 βαθμούς Κελσίου), αποκάλυψε πως «η ερήμωση πλήττει το 39% των εδαφών μας, η σπανιότητα του νερού είναι ένα πρόβλημα που αφορά όλες τις επαρχίες μας». Την ίδια στιγμή, οι αμέτρητες γεμάτες πισίνες και το πότισμα των τεράστιων τεχνητών πάρκων που έχουν φυτευτεί πάνω στην έρημο εξελίσσονται σε πονοκέφαλο για χώρες όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, όπου το νερό ήταν πάντα περιορισμένο. Η εποχή της μεγάλης δίψας όχι μόνο δεν είναι μακριά αλλά έχει ήδη ξεκινήσει, προειδοποιούν οι ειδικοί. Και δεν απειλεί μόνο τις χώρες με μικρό υδροφόρο ορίζοντα, μας απειλεί όλους.
21ος, ο αιώνας της ξηρασίας
Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύθηκαν στον διεθνή Τύπο, αμερικανοί και ευρωπαίοι επιστήμονες, οι οποίοι ανέλυσαν την υγρασία του εδάφους κατά το περασμένο καλοκαίρι, θεωρούν ότι οι καύσωνες και οι ξηρασίες που παρατηρήθηκαν σε πολλά μέρη δεν θα είχαν σε μεγάλο βαθμό συμβεί αν δεν αντιμετωπίζαμε την κλιματική αλλαγή. Προ κλιματικής αλλαγής παρόμοιες ξηρασίες παρατηρούνταν μία φορά κάθε τέσσερις αιώνες, ενώ από εδώ και πέρα πρέπει να τις περιμένουμε σχεδόν κάθε είκοσι χρόνια, ακόμα και σε χώρες του Βόρειου Ημισφαιρίου. Το Παγκόσμιο Ινστιτούτο Πόρων (WRI), το οποίο έχει ταξινομήσει τις χώρες ανάλογα με την επάρκειά τους σε υδάτινους πόρους, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για χώρες που κυρίως βρίσκονται στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική, ανάμεσά τους για το Κουβέιτ, το Μπαχρέιν, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, το Ομάν, τη Λιβύη και τον Λίβανο. Οι αιτίες δεν αφορούν μόνο την αλλαγή του κλίματος αλλά και άλλους παράγοντες, όπως π.χ. στην περίπτωση του Ιράν την κατασκευή από την Τουρκία φραγμάτων/σταθμών παραγωγής ενέργειας στους ποταμούς που διασχίζουν και τις δύο χώρες. Τα σκηνικό που διαμορφώνεται γίνεται όλο και πιο δυσοίωνο καθώς, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, σήμερα περισσότεροι από 1,1 δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν καμία πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό. Δραματική είναι η κατάσταση στην Υποσαχάρια Αφρική, με τους μισούς κατοίκους να στερούνται σχεδόν ολοκληρωτικά το πολύτιμο αγαθό. Σύμφωνα με το United Nations World Water Development Report 2021, κάθε χρόνο τουλάχιστον τέσσερα δισεκατομμύρια εκτίθενται σε συνθήκες λειψυδρίας για τουλάχιστον έναν μήνα. Επιπλέον, περισσότεροι από 820.000, το 1/3 των οποίων είναι παιδιά κάτω των 5 ετών, πεθαίνουν από μολύνσεις του γαστρεντερικού λόγω της κατανάλωσης ακατάλληλου για πόση νερού. Παγκοσμίως, κάθε 20 δευτερόλεπτα ένα παιδί πεθαίνει από μολυσματικές ασθένειες που οφείλονται στο νερό. Αποτρόπαιο!
Λύσεις τρελές και λύσεις πρακτικές
Πολλές οι καταγγελίες, όλο και περισσότερες οι διεθνείς συναντήσεις (και των πολιτικών αρχηγών των κρατών) με θέμα την αλλαγή του κλίματος και το πρόβλημα της λειψυδρίας, όμως, όπως φαίνεται, τα μέτρα που μέχρι στιγμής λαμβάνονται δεν είναι επαρκή. Και οι ιδέες που ακούγονται δεν είναι πάντα οι πιο λογικές, ώστε να μπορούν να εφαρμοστούν και να έχουν άμεση απόδοση. Κάπως έτσι, πριν από μερικά χρόνια, εταιρεία με έδρα το Aμπου Ντάμπι των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, προκειμένου να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της ξηρασίας, σχεδίαζε τη μεταφορά παγόβουνων από την Ανταρκτική! Ενίοτε, βεβαίως, εφαρμόζονται και λύσεις πιο πρακτικές, όπως η εκστρατεία για ενεργειακή αναβάθμιση πολλών κτιρίων στο Ντουμπάι με τη χρήση των κατάλληλων (αποδοτικών και οικονομικών την ίδια στιγμή) συστημάτων κλιματισμού και ο έλεγχος και περιορισμός με υπερσύγχρονες μεθόδους των απωλειών νερού από το σύστημα υδροδότησης (έξυπνη ανίχνευση διαρροής) από την DEWA (Dubai Electricity & Water Authority). Στο Ντουμπάι με την αφόρητη ζέστη, κυρίως τους μήνες του καλοκαιριού, χρησιμοποιήθηκε και μια νέα μέθοδος δημιουργίας βροχόπτωσης με τη χρήση drones που εκτοξεύουν ηλεκτρικές εκκενώσεις προς τα σύννεφα! «Είναι συγκινητικό να σκέφτεσαι πως η τεχνολογία βροχόπτωσης, η οποία διαρκώς εξελίσσεται, μπορεί κάποια ημέρα να βοηθήσει χώρες με λειψυδρία, όπως τη δική μας» σχολίασε ο πρεσβευτής των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων στο Ηνωμένο Βασίλειο Μανσούρ Αμπουλχούλ όταν επισκέφθηκε το Τμήμα Μετεωρολογίας του Πανεπιστημίου του Ρέντινγκ.
Εκείνοι που αγωνίζονται
Πέρυσι ο Ματ Ντέιμον πόζαρε με ένα κάθισμα τουαλέτας φορεμένο γύρω από τον λαιμό του, παίρνοντας μέρος σε εκστρατεία για την ευαισθητοποίηση των πληθυσμών στο θέμα της έλλειψης και της κατασπατάλησης του νερού. Τον περασμένο Μάρτιο ο ηθοποιός επανήλθε με το βιβλίο «The Worth of Water. Our Story of Chasing Solutions to the World’s Greatest Challenge», το οποίο έχει συγγράψει με τον πολιτικό και περιβαλλοντικό μηχανικό Γκάρι Γουάιτ. «Είμαστε ενθουσιασμένοι που γράψαμε αυτό το βιβλίο μαζί», είχαν δηλώσει τότε οι δύο άνδρες, «και ανυπομονούμε να μοιραστούμε την ιστορία τού τι συμβαίνει όταν ένας ηθοποιός και ένας πολιτικός μηχανικός συνεργάζονται προσπαθώντας να αντιμετωπίσουν την παγκόσμια κρίση του νερού. (…) Το κοινό μας ταξίδι επιβεβαιώνει δύο πράγματα: Πως η επίλυση της κρίσης του νερού είναι εφικτή και πως το κλειδί είναι να απελευθερώσουμε την αποφασιστικότητα και την επινοητικότητα των ανθρώπων που παλεύουν καθημερινά για τα απαραίτητα, δηλαδή για το καθαρό νερό και για τις εγκαταστάσεις υγιεινής και αποχέτευσης». Στον Καναδά η Οτομ Πελτιέ, μια δεκαοκτάχρονη σήμερα κοπέλα, που προέρχεται από τη φυλή αυτοχθόνων Ανισινάμπι, αγωνίζεται για τους υδάτινους πόρους του πλανήτη από τα οκτώ της χρόνια, καταγγέλλοντας ακόμα και την πατρίδα της για λάθος τακτικές: «Ο Καναδάς είναι πλούσιος», λέει, «είναι παρανοϊκό να υπάρχουν ακόμα περιοχές του όπου το νερό δεν είναι πόσιμο». Προσφάτως ακτιβιστικές οργανώσεις άρχισαν να καταγγέλλουν τη Ρωσία για οικοκτονία στην Ουκρανία κάνοντας, μεταξύ άλλων, λόγο για χημικά που διαχέονται στο νερό μετά τους βομβαρδισμούς και για ποτάμια που μολύνθηκαν από λύματα μετά τον βομβαρδισμό βιολογικών εγκαταστάσεων. Ενημερωτικά, οικοκτονία είναι ο νέος όρος που αφορά παράνομες πράξεις που διαπράττονται με γνώση ότι υπάρχει πιθανότητα να προκληθούν ζημιές στο περιβάλλον. Στη Βραζιλία, ο ακτιβιστής Λουίς Φερνάντο Μπαρέτο κατασκεύασε το πλωτό σπίτι του από πλαστικά και μέταλλα που «ψάρεψε» από τα μολυσμένα από τα απορρίμματα ποτάμια της πατρίδας του, προσπαθώντας να στείλει το δικό του μήνυμα: «Εάν υπάρχει κάτι σε αυτόν τον πλανήτη που είναι πράγματι πολύτιμο, δεν είναι ούτε τα διαμάντια ούτε ο χρυσός, είναι το νερό, αφού χωρίς αυτό δεν υπάρχει ζωή». Την ίδια στιγμή, στην Ινδία, ο πρωθυπουργός του ομόσπονδου κρατιδίου της Πουντζάμπ, Μπάγκουαντ Μαν, ο οποίος ήπιε μπροστά στις κάμερες νερό από ρυάκι που θεωρείται ιερό, προκειμένου να αποδείξει πως δεν είναι μολυσμένο, κατέληξε στο νοσοκομείο με ισχυρό στομαχόπονο. Αστείο και τραγικό την ίδια στιγμή! Γιατί η φύση που πληγώνουμε τιμωρεί. Και η λειψυδρία και η μόλυνση του νερού εξαιτίας των κακών χρήσεων, των κακών πολιτικών και της αδιαφορίας αιώνων προβάλλει ως μία από τις πιο σκληρές τιμωρίες του σύγχρονου ανθρώπου. Τιμωρία που μπορεί να αποβεί μοιραία για τη ζωή του. Εκτός αν βρούμε τρόπους να ζούμε χωρίς νερό…
