Παράπλευρες απώλειες στον πόλεμο που εξαπέλυσε η Ρωσία στην Ουκρανία οι δεκάδες ρώσοι λυρικοί τραγουδιστές που είδαν σε μία νύχτα να ακυρώνονται οι προγραμματισμένες εμφανίσεις τους στα μεγάλα θέατρα της Ευρώπης και των ΗΠΑ – κυρίως εκείνοι που δεν βγήκαν αμέσως να καταγγείλουν την εισβολή της μαμάς Ρωσίας. Και οι οποίοι, εκεί που ήταν περιζήτητοι και απέρριπταν σημαντικές προτάσεις λόγω έλλειψης χρόνου, βρέθηκαν ξαφνικά άνεργοι. Η συζήτηση για το πόσο δίκαιος ή άδικος ήταν/είναι ο αποκλεισμός τους συνεχίζεται ακόμα, με το κοινό να διχάζεται: Αλλοι θεωρούν σωστή την τιμωρία υποστηρίζοντας πως δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να χειροκροτούμε τους υποστηρικτές πολιτικών όπως εκείνες που εφαρμόζει ο Βλαντίμιρ Πούτιν. Αλλοι θεωρούν πως ένας καλλιτέχνης πρέπει πάντα να κρίνεται για την τέχνη του και όχι για την πολιτική του τοποθέτηση. Και πως στο κάτω-κάτω της γραφής, δεν είναι οι καλλιτέχνες εκείνοι που κήρυξαν τον πόλεμο!

Κάτι τέτοιο ζητεί και η Αννα Νετρέμπκο: Να την κρίνουν για το τραγούδι της, για την παρουσία της στις μεγάλες σκηνές, και όχι επειδή γεννήθηκε Ρωσίδα και (δεν μπορεί να μην) αγαπάει την πατρίδα της. Γιατί η 50χρονη σταρ, η πιο ακριβοπληρωμένη σήμερα τραγουδίστρια της όπερας, είναι η λυρική καλλιτέχνιδα που επλήγη περισσότερο από κάθε άλλον συνάδελφό της: Οχι μόνο ακυρώθηκαν συμβόλαια που θα έφερναν εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια στους τραπεζικούς λογαριασμούς της, όχι μόνο εκεί που ήταν περιζήτητη βρέθηκε στα αζήτητα, επιπλέον το όνομά της έγινε κόκκινο πανί για χιλιάδες χρήστες των social media που βγήκαν για να τη στολίσουν με απερίγραπτους χαρακτηρισμούς ως υποστηρίκτρια, ακόμα και ως φίλη του Πούτιν. Την ίδια στιγμή, απέναντί της βρέθηκαν και πολλοί συμπατριώτες της, οι οποίοι, θεωρώντας πως δεν στάθηκε στο πλευρό της πατρίδας, τη χαρακτηρίζουν persona non grata. Πόσο πιο άσχημα μπορούν να γίνουν τα πράγματα για την απόλυτη ρωσίδα ντίβα;

Ο μεγαλύτερος εχθρός της

Ανάμεσα στους εχθρούς που ξαφνικά εμφανίστηκαν στη ζωή τής μέχρι πρότινος λατρεμένης από όλους Νετρέμπκο ο πιο διάσημος (και ο πιο σκληρός) είναι ο διευθυντής στη Μετροπόλιταν Οπερα της Νέας Υόρκης, ο Πίτερ Γκελπ. Ο οποίος, με το ξέσπασμα του πολέμου, έσπευσε να ακυρώσει (σε συνεννόηση, γράφτηκε, μαζί της) τις πολυαναμενόμενες εμφανίσεις της στην «Τουραντότ» του Πουτσίνι. Λίγο μετά ο ισχυρός κ. Γκελπ ανακοίνωσε πως η Αννα της καρδιάς του (κάποτε…) τελικά δεν θα εμφανιστεί ούτε στις προγραμματισμένες παραστάσεις του «Ντον Κάρλος». Το πλήγμα για τη σταρ ήταν τεράστιο, καθώς οι παραστάσεις σε ένα θέατρο όπως η Μετροπόλιταν θεωρούνται η απόλυτη κορύφωση μιας καριέρας πραγματικά μεγάλης. Αλλά και επειδή έχανε πολλά χρήματα, καθώς τα συμβόλαιά της με τον οργανισμό ήταν ως φαίνεται εξαιρετικά αποδοτικά. Η Νετρέμπκο είχε επενδύσει σε μεγάλο βαθμό στο μέλλον της στη Μετροπόλιταν, έχοντας αγοράσει και δικό της σπίτι στη Νέα Υόρκη, ένα πολυτελέστατο διαμέρισμα σε ουρανοξύστη του Μανχάταν. Ετσι, αν και στην αρχή είχε μείνει σιωπηλή, αποφάσισε να αντιδράσει. Με αφορμή την ακύρωση κάποιων εμφανίσεών τους στην Ευρώπη, μαζί με τον σύζυγό της, τον αζέρο τενόρο Γιουσίφ Εϊβάζοφ, έδωσαν στη δημοσιότητα ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία: «Οι μέρες που ζούμε είναι πολύ θλιβερές και ανησυχούμε βαθύτατα για τους εμπλεκόμενους στα γεγονότα. Κάθε πόλεμος είναι μια τρομερή τραγωδία. Δεν είναι καιρός για μουσική αλλά για προβληματισμό και προσευχή. Ελπίζουμε και εμείς και προσευχόμαστε για μια γρήγορη και ειρηνική επίλυση». Την ίδια στιγμή, με το βλέμμα της στραμμένο προς τη Μετροπόλιταν, η σταρ έβγαλε μια ακόμα ανακοίνωση όπου δήλωνε: «Εχω πάρει λίγο χρόνο για να σκεφτώ, καθώς πιστεύω ότι η κατάσταση είναι πολύ σοβαρή για να βγω και να σχολιάσω χωρίς να έχει προηγηθεί ώριμη σκέψη. Πρώτα από όλα: είμαι αντίθετη με αυτόν τον πόλεμο. Είμαι Ρωσίδα και αγαπώ τη χώρα μου, αλλά έχω πολλούς φίλους στην Ουκρανία και ο πόνος τους και η ταλαιπωρία τους αυτή τη στιγμή ραγίζουν την καρδιά μου. Θέλω να τελειώσει αυτός ο πόλεμος και να μπορέσουν οι άνθρωποι να ζήσουν ειρηνικά. Αυτό ελπίζω και προσεύχομαι. Θέλω να προσθέσω, ωστόσο, ότι δεν είναι σωστό να εξαναγκάζουν τους καλλιτέχνες ή οποιοδήποτε δημόσιο πρόσωπο να εκφράζουν δημόσια τις πολιτικές τους απόψεις και να καταγγέλλουν την πατρίδα τους. Αυτό θα πρέπει να είναι αποτέλεσμα ελεύθερης επιλογής. Δεν είμαι πολιτικό πρόσωπο. Δεν είμαι ειδική στην πολιτική. Είμαι καλλιτέχνις και σκοπός μου είναι να δημιουργώ πάνω από τις πολιτικές διαφορές».

Ο Γκελπ απάντησε σε αυστηρούς τόνους: «Δεν είμαστε διατεθειμένοι να αλλάξουμε τη θέση μας. Εάν η Αννα αποδείξει ότι έχει πραγματικά και απόλυτα αποσυνδεθεί από τον Πούτιν, θα ήμασταν πρόθυμοι να συζητήσουμε». Η φωτογραφία με τη σταρ να ποζάρει με τον ηγέτη των ρώσων αυτονομιστών της Ουκρανίας και με τη σημαία τους στην Οπερα του Ντονέτσκ το 2014 έκανε πάλι την εμφάνισή της στο Διαδίκτυο ως απόδειξη της φιλορωσικής/φιλοπουτινικής στάσης της. Η ίδια, αναφερόμενη σε δωρεά που είχε κάνει τότε στο εν λόγω θέατρο, δήλωνε πως «δεν ήταν σε καμία περίπτωση πολιτική πράξη» και απόρησε πώς είναι δυνατόν να την κατηγορούν για σχέσεις με τον Πούτιν, με τον οποίο έχει συναντηθεί μία-δύο φορές για ελάχιστο χρόνο έπειτα από εμφανίσεις της. Η διοίκηση της ΜΕΤ συνέχισε στην ίδια σκληρή γραμμή. Στη θέση της στην «Τουραντότ» εμφανίστηκε η ουκρανή υψίφωνος Λιουντμίλα Μοναστίρσκα, η οποία αποθεώθηκε όταν στην υπόκλιση βγήκε τυλιγμένη με τη σημαία της πατρίδας της. Στον «Ντον Κάρλος», όπως ανακοινώθηκε, θα την αντικαταστήσει η ιταλίδα υψίφωνος Ελεονόρα Μπουράτο. Εδώ όμως η Νετρέμπκο δεν έμεινε με τα χέρια σταυρωμένα.

Περνώντας στην αντεπίθεση

«Είναι μια πολύ δύσκολη κατάσταση για εμένα», δήλωσε σε συνέντευξή της, «γιατί τίποτε δεν προμήνυε αυτή τη στάση. Είχαμε συμφωνήσει να αφήσουμε να περάσει λίγος χρόνος και να το ξαναδούμε αργότερα. Δεν μπορεί να καταγγέλλονται όλα τα μελλοντικά συμβόλαιά μου μόνο και μόνο επειδή θεωρούν πως βρίσκομαι κοντά στον Πούτιν». Ο Γκελπ ανταπάντησε για άλλη μία φορά με δική του συνέντευξη: «Είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον Πούτιν. Το έχει αποδείξει με την ιδεολογία της αλλά και εμπράκτως κατά τα τελευταία χρόνια. Δεν βλέπω για ποιον λόγο θα μπορούσαμε να αλλάξουμε τις μεταξύ μας σχέσεις». Η διαμάχη τους δεν έμεινε στα λόγια, έγινε ακόμα πιο άγρια. Σύμφωνα με τους «New York Times», η σταρ ζητεί από το θέατρο ως αποζημίωση ποσό ανώτερο των 350.000 δολαρίων για την οικονομική ζημιά που υπέστη με την απομάκρυνσή της από την παραγωγή του «Ντον Κάρλος». Σε συνέντευξή της στη γαλλική εφημερίδα «Le Monde» είπε σχετικά: «Η ΜΕΤ ήταν το πρώτο θέατρο που επέμεινε να ξεκαθαρίσω τη θέση μου σχετικά με αυτά που συμβαίνουν. Μου ζητήθηκε όμως και να δηλώσω πως στέκομαι απέναντι από τον Βλαντίμιρ Πούτιν. Απάντησα ότι είχα και ρωσικό διαβατήριο (σ.σ.: έχει και αυστριακό) και ότι ήταν ακόμα πρόεδρος της Ρωσίας, επομένως δεν μπορούσα να πω αυτά τα λόγια δημόσια. Οπότε αρνήθηκα να κάνω τέτοιες δηλώσεις».

Οι νέες εμφανίσεις

Την ίδια στιγμή, άρχισε σιγά-σιγά να εμφανίζεται ξανά σε θέατρα της Ευρώπης, κάνοντας την αρχή από την Οπερα του Μόντε Κάρλο (ένα αρκετά ασφαλές και προστατευμένο περιβάλλον) όπου ερμήνευσε τη «Μανόν Λεσκό» του Πουτσίνι στο πλευρό του Εϊβάζοφ. Για να ακολουθήσουν ρεσιτάλ στη Σκάλα του Μιλάνου και στο Παρίσι, τρεις εμφανίσεις με την «Αΐντα» του Βέρντι στην Αρένα της Βερόνας (στις 8, 16 και 28 Ιουλίου) και σειρά ρεσιτάλ, πάντα με τον Εϊβάζοφ. Μάλιστα, η «Αΐντα» της Βερόνας προκάλεσε νέες εντάσεις: Η Νετρέµπκο κατακρίθηκε έντονα (και από συναδέλφους της) γιατί βγήκε στη σκηνή µε µακιγιάζ black face, πρακτική που τα τελευταία χρόνια αποφεύγεται καθώς θεωρείται ρατσιστική. Η διεύθυνση της Αρένας την υπερασπίστηκε µε δηµόσια ανακοίνωσή της, σύµφωνα µε την οποία η σταρ έκανε αυτό ακριβώς που της ζητήθηκε υπηρετώντας την ιστορική σκηνοθεσία του Φράνκο Τζεφιρέλι (µια σκηνοθεσία που είχε γίνει πολλά χρόνια πριν από την εποχή της πολιτικής ορθότητας). Η ίδια επέλεξε να σιωπήσει, σε αντίθεση µε τον σύζυγό της: Ο Εϊβάζοφ (δικαίως) απόρησε για την ενόχληση που προκάλεσε το black face της Aννας τη στιγµή που δεν ενόχλησε το black face της Μοναστίρσκα, η οποία είχε ερµηνεύσει την Αΐντα στην ίδια παραγωγή λίγες µόλις ηµέρες πριν. Οπως και αν έχει, η Νετρέµπκο επιστρέφει στις 4 Αυγούστου στη Βερόνα για να ερµηνεύσει την «Τουραντότ» του Πουτσίνι. Ακολούθως, τον Οκτώβριο θα τραγουδήσει «Αΐντα» του Βέρντι στη Μαδρίτη, τον Νοέμβριο «Τόσκα» του Πουτσίνι στο Μπουένος Αϊρες, τον Δεκέμβριο «Δύναμη του πεπρωμένου» του Βέρντι στο Παρίσι, τον Ιανουάριο του 2023 «Αΐντα» στη Βιέννη. Μέσα σε όλα, στις 8 του ερχόμενου Οκτωβρίου θα δώσει στη Νάπολι ρεσιτάλ στη μνήμη της Μαρίας Κάλλας. «Δεν θεώρησα σκόπιμο να της ζητήσω να αποστασιοποιηθεί δημοσίως από τον Πούτιν, δεδομένων των κινδύνων που αντιμετωπίζει ως πολίτις της Ρωσίας και επειδή έχει ακόμα οικογένεια που ζει εκεί» είπε ο Ματίας Σουλτς, διευθυντής της Κρατικής Οπερας του Βερολίνου, ενός μεγάλου θεάτρου που επίσης σχεδιάζει νέες συνεργασίες για το 2023 με τη σοπράνο.

Το ζην πολυτελώς

Τελικά η Ευρώπη αποδεικνύεται πιο φιλική και πιο διευκολυντική απέναντι στην Αννα Νετρέμπκο από όσο οι ΗΠΑ. Και εκείνη, από το σπίτι της στο κέντρο της Βιέννης, σχεδιάζει τις επόμενες κινήσεις της. Ανεβάζει διαρκώς βίντεο και φωτογραφίες στα social media από την καθημερινότητά της, τις πρόβες της, τις βόλτες της (όπου ποζάρει φορώντας ακριβά επώνυμα ρούχα), τα φαγητά που ετοιμάζει με τις βοηθούς της στην κουζίνα της και τα πάρτι που δίνει στη λουλουδιασμένη ταράτσα της με την υπέροχη θέα προς τον παρακείμενο καθεδρικό ναό του Αγίου Στεφάνου. Η πολυτελής, γεμάτη διασκεδάσεις ζωής της χαρακτηρίζεται προκλητική από εκείνους (δεν είναι λίγοι) που στέκονται επίμονα με αυστηρή κριτική διάθεση απέναντί της. Που δεν της χαρίζονται και εξακολουθούν να ενοχλούνται από τον τρόπο με τον οποίο περιφέρει και προβάλλει την εικόνα της και με την άρνησή της να κάνει αυτό που της ζητούν από την αρχή: Να καταδικάσει ευθαρσώς την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία. Ομως, τα απαξιωτικά, ειρωνικά, ακόμα και χυδαία σχόλια που αφήνουν δεν μοιάζουν να την αγγίζουν. Εκείνο που φαίνεται πως τη στενοχωρεί αρκετά, εκτός από το (προσωρινό;) ναυάγιο της καριέρας της, είναι οι σχέσεις της με την πατρίδα της, τη Ρωσία: «Δεν έχω σχέδια αυτή τη στιγμή να τραγουδήσω εκεί», λέει, «γιατί δεν νομίζω πως είναι η κατάλληλη στιγμή. Αλλά, για να είμαι ξεκάθαρη, μου αρέσει να εμφανίζομαι στη χώρα μου και ανυπομονώ να τραγουδήσω ξανά εκεί όταν θα το επιτρέψουν οι συνθήκες». Την ίδια στιγμή, προσπαθώντας να προλάβει τις όποιες αντιδράσεις, αποκαλύπτει πως «στη Ρωσία υπάρχουν άνθρωποι που είναι θυμωμένοι μαζί μου γιατί νομίζουν πως πρόδωσα την πατρίδα μου» και διευκρινίζει: «Ομως όχι, δεν είμαι προδότρια της πατρίδας μου και την ίδια στιγμή δεν είμαι εναντίον της Ουκρανίας. Προσπαθώ να παραμείνω άνθρωπος!».