Καλλιτέχνες στη… λάθος πλευρά της Iστορίας

«Ο βίαιος επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία μάς αφήνει καθημερινά έκπληκτους και τον καταδικάζουμε με τον πιο έντονο τρόπο» διαβάζουμε σε πρόσφατη ανακοίνωση της Κρατικής Οπερας της Βιέννης: «Στεκόμαστε αλληλέγγυοι με την Ουκρανία και οι σκέψεις μας είναι με όλους τους ανθρώπους που βιώνουν αμέτρητα βάσανα, συμπεριλαμβανομένων των οικογενειών και των φίλων των μελών του συνόλου μας, του προσωπικού ή των θεατών μας. Ωστόσο, τις τελευταίες ημέρες δεχόμαστε όλο και περισσότερες πιέσεις να μην επιτρέψουμε στους ρώσους καλλιτέχνες, προσκεκλημένους ή μέλη του συνόλου μας, να εμφανιστούν. Απορρίπτουμε αυστηρά αυτές τις απαιτήσεις, καθώς και την κοσμοθεωρία που χωρίζει τους ανθρώπους σε καλούς και σε κακούς μόνο με βάση την καταγωγή τους. Οι τρέχουσες εξελίξεις δεν πρέπει να οδηγούν στον αποκλεισμό ατόμων από την πολιτιστική δημιουργία μόνο και μόνο εξαιτίας της εθνικότητάς τους».

Είναι μια ξεκάθαρη και δίκαιη, νομίζουμε, τοποθέτηση, τη στιγμή που πολλοί ρώσοι καλλιτέχνες βλέπουν τα συμβόλαιά τους να ακυρώνονται και που παρατηρούνται ακόμα και ακραίες αντιδράσεις. Οπως π.χ. η απόφαση της Φιλαρμονικής του Κάρντιφ να αφαιρέσει από το πρόγραμμα συναυλίας της έργο του Τσαϊκόφσκι. Οπως δεν φταίει ο κορυφαίος ρώσος συνθέτης για έναν πόλεμο που γίνεται πολλές δεκαετίες μετά τον θάνατό του, έτσι δεν φταίνε σήμερα οι ρώσοι καλλιτέχνες για τον πόλεμο που κάνει ο Βλαντίμιρ Πούτιν. Ολοι αυτοί οι λυρικοί τραγουδιστές, μαέστροι, σολίστες κ.λπ. που βλέπουν τις καριέρες τους να κινδυνεύουν ή και να καταστρέφονται. Που από τη μία ημέρα στην άλλη βρίσκονται άνεργοι, ακόμα και αν έχουν εκφράσει δημοσίως τη διαφωνία τους με το «δόγμα Πούτιν» – γιατί δεν είναι λίγοι αυτοί που το έχουν κάνει. Υπάρχουν βεβαίως και εκείνοι που εύλογα φοβούνται να μιλήσουν ανοικτά, καθώς οι δικοί τους, οι γονείς τους, τα αδέλφια τους, οι γυναίκες και τα παιδιά τους, ζουν στη Ρωσία. Μπορούμε εύκολα να τους καταλάβουμε αν βάλουμε τους εαυτούς μας στη θέση τους. Και υπάρχουν και εκείνοι που απλώς αρνούνται να καταγγείλουν την επέμβαση λόγω των στενών σχέσεών τους με την τωρινή κυβέρνηση, της φιλικής τους σχέσης με τον ίδιο τον Πούτιν ή και επειδή πολύ απλά (μπορεί να) συμφωνούν με την επέμβαση. Η υψίφωνος Αννα Νετρέμπκο και ο μαέστρος Βαλέρι Γκεργκίεφ είναι οι δύο σούπερ σταρ που με την άρνησή τους να καταδικάσουν την εισβολή είδαν τις πόρτες όλων των θεάτρων να κλείνουν και όλα τα συμβόλαιά τους να ακυρώνονται (με τη Νετρέμπκο να αλλάζει στάση μόλις την περασμένη εβδομάδα, αντιλαμβανόμενη, ως φαίνεται, το βαρύ τίμημα που θα πλήρωνε αν επέμενε στις αρχικές, απογοητευτικές δηλώσεις της). Δεν είναι οι μόνοι. Οπως δεν είναι η πρώτη φορά που μουσικοί με τεράστιες διεθνείς καριέρες πληρώνουν ακριβά την πολιτική τους ιδεολογία και τοποθέτηση ή την απροθυμία τους να πάρουν σαφή και ξεκάθαρη θέση. Ανατρέχοντας κυρίως στις ταραγμένες δεκαετίες του ’30 και του ’40, βρίσκουμε και άλλες τέτοιες περιπτώσεις, που καθεμία έχει το δικό της ιδιαίτερο ενδιαφέρον.