Ιωάννης Χατζηγεωργίου: «Το Πολυτεχνείο ανήκει στην κοινωνία»

Περνάμε την είσοδο της Ιστορικής Πρυτανείας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Στον προθάλαμο που οδηγεί στο γραφείο του νυν πρύτανη Ιωάννη Χατζηγεωργίου, καθηγητή της Σχολής Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών, δεν μπορείς να μη σταθείς εμπρός στο μεγαλοπρεπές άγαλμα του Γεωργίου Αβέρωφ, να μην παρατηρήσεις τις προτομές του Νικολάου Στουρνάρη και του Μιχαήλ Τοσίτσα, με τον χρόνο να σε μεταφέρει στις πρώτες δεκαετίες της δημιουργίας του σύγχρονου ελληνικού κράτους.

Σωτήριον έτος 1852 λοιπόν και ο Νικόλαος Στουρνάρης, ο οποίος πρώτος οραματίστηκε τα ιστορικά πλέον κτίρια της Πατησίων, γράφει χαρακτηριστικά στη διαθήκη του «με τα υπόλοιπα χρήματα της καταστάσεώς μου να κτισθή εις Αθήνας εν λαμπρόν Πολυτεχνείον…», οδηγώντας τελικά και τους συγγενείς και συμπολίτες του από το Μέτσοβο, Μιχαήλ Τοσίτσα, Ελένη Τοσίτσα και Γεώργιο Αβέρωφ, να ακολουθήσουν το παράδειγμά του, με τον θεμέλιο λίθο να τίθεται το 1862.

Και εγένετο η τριλογία του συγκροτήματος της Πατησίων, έργο του αρχιτέκτονα Λύσανδρου Καυταντζόγλου (1811-1885), με το εντυπωσιακό διώροφο κτίριο Αβέρωφ να δεσπόζει στο κέντρο (ολοκληρώθηκε το 1878) μαζί με τα δύο μονώροφα κτίρια που το πλαισιώνουν κατοπτρικά, αυτά της Πρυτανείας και της Σχολής Καλών Τεχνών.

Ένα από τα σημαντικότερα νεοελληνικά αρχιτεκτονικά δημιουργήματα του 19ου αιώνα λοιπόν, το οποίο την ίδια στιγμή αποτελεί ιστορικό τοπόσημο από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, το 1973, όταν το τανκ έριξε την πύλη του.

Τις τελευταίες δεκαετίες πλέον στους χώρους του στεγάζεται μόνο η Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών – οι υπόλοιπες σχολές του ΕΜΠ έχουν μετακομίσει στην Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου – και διοικητικές υπηρεσίες της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών. Έχοντας γνωρίσει πολλές μεταβατικές φάσεις, με άγριους βανδαλισμούς να το έχουν πληγώσει, μοιάζει σήμερα να μπαίνει σε μία νέα φάση.

Μια σημαντική αλλαγή; Κατ’ αρχάς, από τις 27 Μαρτίου, η πύλη επί της οδού Πατησίων, η οποία δεν ήταν προσβάσιμη από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 και άνοιγε μόνο κατά τον τριήμερο εορτασμό της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, είναι και πάλι ανοιχτή.

Το άνοιγμα της πύλης

«Υπήρξαν αρκετοί λόγοι που μας οδήγησαν να λάβουμε αυτή την απόφαση» αναφέρει ο πρύτανης Ιωάννης Χατζηγεωργίου μιλώντας στο ΒΗΜΑgazino.

«Πρώτον, υπήρξαν λόγοι πρακτικοί. Για παράδειγμα, επισκέπτες που περιδιάβαιναν την οδό Πατησίων και επιθυμούσαν να θαυμάσουν από κοντά τη μεγαλοπρέπεια του συγκροτήματος πίστευαν ότι δεν είχαν πρόσβαση, καθώς αγνοούσαν τις εισόδους από τις οδούς Στουρνάρη και Τοσίτσα.

Υπήρξαν ακόμη και λόγοι συμβολικοί, που άπτονταν της επιθυμίας της πανεπιστημιακής κοινότητας και δη των ανθρώπων που συμμετείχαν ενεργά στην εξέγερση του Πολυτεχνείου το ’73, η πύλη αυτή να ανοίξει ξανά. Επισημαίνω ότι δεν άνοιξε η δίφυλλη, σιδερένια πόρτα – αυτή είναι πακτωμένη στο έδαφος με απόφαση της Συγκλήτου για συμβολικούς λόγους – αλλά οι μονόφυλλες εκατέρωθέν της».

Ο ίδιος ακόμη προβάλλει και έναν επιπλέον λόγο: «Είναι γνωστό ότι το ιστορικό συγκρότημα του Πολυτεχνείου στην Πατησίων, λόγω και των γενικότερων προβλημάτων στην περιοχή, τα οποία είναι γνωστά και στα οποία δεν χρειάζεται να επεκταθώ, υπέστη κατά καιρούς καταστροφές και βανδαλισμούς.

Δεδομένου ότι αυτά τα θέματα πλέον έχουν αντιμετωπιστεί εν πολλοίς, θεωρώ ότι όσο πιο πολύ ο χώρος ανοίγει στο ευρύ κοινό, τόσο περισσότερο προστατεύεται ώστε να μη «διολισθήσει» ξανά σε δυσάρεστες και επικίνδυνες καταστάσεις. Το Πολυτεχνείο πρέπει να αποδοθεί στην κοινωνία, ανήκει στην κοινωνία».

Πράγματι, όση ώρα παραμένω στο ιστορικό συγκρότημα της Πατησίων, αρκετοί θα είναι οι έλληνες πολίτες αλλά και οι ξένοι τουρίστες που θα εισέλθουν στον χώρο.

Σημειώνεται ότι πέρα από τα τρία κτίρια του Λύσανδρου Καυταντζόγλου το συγκρότημα περιλαμβάνει ακόμη το κτίριο Γκίνη στην οδό Στουρνάρη, το οποίο οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1930-1935, προς τιμήν του πρύτανη Άγγελου Γκίνη, βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Κώστα Κιτσίκη, ενώ τέλος προς τις οδούς Τοσίτσα και Μπουμπουλίνας συναντάς δύο ακόμη κτίρια που προστέθηκαν μεταπολεμικά (μεταξύ των ετών 1950-1957) και αποτελούσαν τότε πτέρυγες των Σχολών Χημικών Μηχανικών και Μηχανολόγων Μηχανικών, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Εμμανουήλ Κριεζή.

Μια νέα εποχή

Όπως τονίζει ο πρύτανης Ιωάννης Χατζηγεωργίου, το ιστορικό συγκρότημα του ΕΜΠ στην Πατησιών μπαίνει πλέον σε μία γενική προσπάθεια ανασύνταξης.

«Πρόθεσή μας είναι να αναδειχθεί η μεγαλοπρέπειά του, η οποία δεν έχει τονιστεί» εξηγεί. «Πρόκειται για μία προσπάθεια συστηματική, με απώτερο σκοπό το κτίριο της Ιστορικής Πρυτανείας να λειτουργήσει κάποια στιγμή ως μουσειακός χώρος, ανοιχτός στο κοινό, αναδεικνύοντας σπάνια εκθέματα που έχουμε στην κατοχή μας.

Υπάρχουν ιστορικοί πίνακες, αγάλματα, κειμήλια, αλλά και μηχανήματα που δείχνουν την εξέλιξη της επιστήμης. Για παράδειγμα, έχουμε έναν από τους πρώτους υπολογιστές που εγκαταστάθηκαν στο Πολυτεχνείο. Εν γένει στοχεύουμε στην ανάδειξη του ιστορικού συγκροτήματος και σε αυτή την προσπάθεια συνδράμουν σε μέγιστο βαθμό οι συνάδελφοι από τη Σχολή Αρχιτεκτόνων» αναφέρει.

«Για παράδειγμα, ο ομότιμος καθηγητής και ακαδημαϊκός Μανόλης Κορρές επιβλέπει όλες τις εργασίες για την αποκατάσταση των μαρμάρινων βαθμίδων που υπέστησαν βανδαλισμούς. Είναι αλήθεια ότι το ιστορικό συγκρότημα της Πατησίων έχει «τραυματιστεί» πολλές φορές».

Ένα από τα πρώτα βήματα αυτής της συνολικής προσπάθειας εξωστρέφειας είναι τα εγκαίνια, μέσα στους επόμενους μήνες, μιας μόνιμης έκθεσης φωτογραφιών από την εξέγερση του Πολυτεχνείου τον Νοέμβριο του 1973, δωρεά της ΕΡΤ από το αρχείο του Αριστοτέλη Σαρρηκώστα.

Ακόμη, στο πλαίσιο αυτής της γενικής προσπάθειας αναδιάταξης του ιστορικού συγκροτήματος, ήρθε και η μελέτη φωτισμού που ξεκίνησε ως ιδέα όταν ο Ιωάννης Χατζηγεωργίου υπηρετούσε ακόμη ως αντιπρύτανης του ΕΜΠ το 2021, με την ουσιαστική συνδρομή του τότε κοσμήτορα της Σχολής Αρχιτεκτόνων Παναγιώτη Τουρνικιώτη.

«Η μελέτη φωτισμού πραγματοποιήθηκε από τον Λάμπρο Δούλο, αλλά και με τη συνδρομή ανθρώπων όπως ο Φραγκίσκος Τοπαλής, ομότιμος καθηγητής ΕΜΠ, της Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών, ειδικός στον φωτισμό, αλλά και του Τηλέμαχου Ανδριανόπουλου, αναπληρωτή καθηγητή στη Σχολή Αρχιτεκτόνων.

Η μελέτη εγκρίθηκε από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων και το κόστος της εγκατάστασης καλύφθηκε από τον Ειδικό Λογαριασμό Κονδυλίων Έρευνας του ΕΜΠ. Εδώ και έναν χρόνο, λοιπόν, κάθε βράδυ αναδεικνύονται κάποια από τα από τα ωραιότερα νεοκλασικά κτίρια της Ελλάδας».

Προβλήματα υποδομών

Όπως ο ίδιος παραδέχεται, το ΕΜΠ αντιμετωπίζει προβλήματα υποδομών, τα οποία βέβαια σταδιακά επιλύονται. Μιλάει, για παράδειγμα, για το περίφημο κτίριο Γκίνη, το οποίο για πολλές δεκαετίες αποτέλεσε ορμητήριο παραβατικών ομάδων. «Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε αναζήτηση πόρων για την ανακαίνισή του» αναφέρει ο πρύτανης.

«Η σχετική μελέτη, η οποία υποστηρίχθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού, έχει ήδη ολοκληρωθεί από μηχανικούς του Ιδρύματος με τον συντονισμό του καθηγητή Ευάγγελου Σαπουντζάκη.

Όταν αποπερατωθεί το έργο, το κτίριο Γκίνη θα αποδοθεί ξανά στην κοινότητα για χρήση ως συνεδριακό κέντρο του ΕΜΠ, περιλαμβάνοντας θεματικό μουσείο και αποτελώντας ερευνητικό κόμβο τεχνολογίας σύμφωνα με απόφαση της Συγκλήτου.

Πρόκειται για μία μοναδική ευκαιρία που πρέπει να στηριχθεί από την Πολιτεία. Είναι ένα κτίριο κατ’ αρχάς ιστορικό. Η βασική είσοδος είναι από την οδό Στουρνάρη. Μπορείτε ακόμη να δείτε τα λουτρά των φοιτητών από τη δεκαετία του 1930.

Επιπρόσθετα, στο επονομαζόμενο κτίριο της Τοσίτσα, όπου αρχικά στεγαζόταν η Σχολή Χημικών Μηχανικών και σήμερα χρησιμοποιείται από τα μέλη ΔΕΠ της Σχολής Αρχιτεκτόνων, υπάρχει ένα μεγάλο αμφιθέατρο, το Μεγάλο Αμφιθέατρο Χημικών (ΜΑΧ), χωρητικότητας άνω των 600 ατόμων. Αναζητούμε επίσης πόρους για την αποκατάστασή του. Σημειωτέον, στο κέντρο της Αθήνας δεν υπάρχει αντίστοιχα τόσο μεγάλο αμφιθέατρο».

Το όραμα

Η τριτοβάθμια εκπαίδευση το προηγούμενο διάστημα βρέθηκε στο επίκεντρο των συζητήσεων, καθώς ψηφίστηκε ο νόμος για την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων.

«Είναι ένα ζήτημα που το ΕΜΠ δεν το αφορά καθόλου» αναφέρει ο κ. Χατζηγεωργίου. «Είναι αδύνατον να δημιουργηθεί στην Ελλάδα μία πανεπιστημιακή δομή που μπορεί να απειλήσει το ΕΜΠ. Για να το θέσω όσο πιο απλά μπορώ, είμαστε πολύ ψηλά για να φοβόμαστε. Θα μιλήσω με στοιχεία.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, οι δικοί μας απόφοιτοι έρχονται με ποσοστό 24% πρώτοι στην ίδρυση νεοφυών επιχειρήσεων και ακολουθούν με ποσοστό 19% οι απόφοιτοι του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με σχετική έρευνα την οποία θα δημοσιοποιήσουμε σύντομα, μόνο το 2%-3% των αποφοίτων του ΕΜΠ δεν εργάζεται. Το πτυχίο μας, λοιπόν, είναι εχέγγυο για μία εξαιρετική καριέρα.

Η επιστημονική και ερευνητική περιουσία του ΕΜΠ είναι άλλωστε τεράστια. Δεν φτιάχνεται εύκολα μία σχολή μηχανικών. Δεν μπορούν να φτιαχτούν εύκολα από έναν ιδιώτη αυτά τα εργαστήρια, που πληρώθηκαν από τον ελληνικό λαό. Έχουμε ακόμη εξαιρετικούς καθηγητές: το 20% των εν ενεργεία μελών ΔΕΠ του Πολυτεχνείου βρίσκονται στο top 2% παγκοσμίως, σύμφωνα με την πρόσφατα δημοσιευμένη λίστα έρευνας του Πανεπιστημίου Στάνφορντ».

Όσο για την «καρέκλα» του πρύτανη; Είναι μάλλον ηλεκτρική. Για παράδειγμα, πριν από δύο μήνες, ενώ μαινόταν η αντιπαράθεση για τα μη κρατικά πανεπιστήμια, έξω από την οικία του συγκεντρώθηκαν φοιτητές μέλη του Ρουβίκωνα ανοίγοντας πανό και ρίχνοντας τρικάκια.

«Κοιτάξτε, όταν κάποιος είναι δημόσιο πρόσωπο, αυτό που αντιλαμβάνομαι είναι ότι στο πλαίσιο της δημοκρατίας οι διαμαρτυρίες είναι αναμενόμενες και αποδεκτές» απαντά σχετικά.

«Αυτό που δεν δέχομαι είναι να διαμαρτύρεσαι προσβάλλοντας τον απέναντι. Θέλω να ξεκαθαρίσω λοιπόν ότι ως πρύτανης βρίσκομαι εδώ για να τηρώ τη νομιμότητα και να πράττω κατά συνείδηση στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων και των ευθυνών μου. Και όταν τηρείς τους νόμους, δεν έχεις να φοβηθείς τίποτα και κανέναν».

Ποιο είναι όμως το όραμά του για το Πολυτεχνείο; «Η διεθνοποίηση μέσω συνεργασιών» απαντά. «Εμείς αντιμετωπίζουμε ως ελληνικό ίδρυμα το πρόβλημα της γλώσσας.

Δεν μπορούμε να πούμε ότι αύριο ξαφνικά θα παρέχουμε τα προπτυχιακά μας προγράμματα στα αγγλικά. Μπορεί φυσικά να υπάρχει ένα παράλληλο πρόγραμμα στην αγγλική γλώσσα, εφόσον υπάρχουν οι απαραίτητες προϋποθέσεις, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα υπάρχουν δίδακτρα – προσωπικά, είμαι υπέρ του δημόσιου πανεπιστημίου –, αλλά οι σχολές μας πάντα θα έχουν ως γλώσσα την ελληνική.

Εκεί που προσανατολιζόμαστε, λοιπόν, είναι οι συνεργασίες με ξένα εκπαιδευτικά ιδρύματα με κοινά προγράμματα μεταπτυχιακών και διδακτορικών σπουδών».

Η σύνδεση με την αγορά, όμως, παραμένει ταμπού; «Σε καμία περίπτωση. Όταν ανέλαβα αντιπρύτανης έρευνας το 2019, δεν υπήρχε ούτε μία spin-off εταιρεία, σήμερα αριθμούμε επτά.

Έχουμε ιδρύσει ακόμη το πρώτο Ελληνικό Ενεργειακό Κέντρο Ικανοτήτων όπου συμμετέχουν σημαντικότατοι ιδιωτικοί φορείς, που δραστηριοποιούνται σε θέματα ενέργειας, όπως Motor Oil, Μυτιληναίος, ΔΑΝΑΟΣ, ΔΕΠΑ (Δημόσια Επιχείρηση Αερίου), ΕΥΔΑΠ. Από πλευράς μας, νομίζω έχουμε ξεπεράσει όποια εμπόδια θέταμε στον εαυτό μας. Αντίθετα, παρατηρώ ότι περισσότερο δυσκίνητοι είναι οι ιδιωτικοί φορείς.

Για παράδειγμα, τα βιομηχανικά διδακτορικά, τα οποία χρηματοδοτούνται μάλιστα και από το Ταμείο Ανάκαμψης, δεν έχουν τύχει μεγάλης ζήτησης. Ουσιαστικά, στα βιομηχανικά διδακτορικά χρηματοδοτείται ένας υποψήφιος διδάκτορας για να διεξάγει έρευνα σε έναν συγκεκριμένο τομέα, ο οποίος ενδιαφέρει μία ιδιωτική επιχείρηση.

Προσωπικά, απευθύνθηκα σε εταιρείες, περιέγραψα όλες τις δυνατότητες που υπάρχουν – ακόμη και φορολογικά κίνητρα δίνονται –, αλλά δεν είδα μεγάλη ανταπόκριση. Ίσως ακόμη δεν έχει καλλιεργηθεί αυτή η κουλτούρα στην Ελλάδα. Εύχομαι να αλλάξει…».