Η προεπαναστατική Ελλάδα με τα μάτια των περιηγητών

Μεταξύ 1554 και 1562 ο Φερδινάνδος Α΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας αναθέτει στον Οζιέ Γκισλάν ντε Μπουσπέκ, τον πρεσβευτή του στην αυλή του Σουλεϊμάν Α’ του Μεγαλοπρεπούς, τη συγκέντρωση αρχαιοτήτων από τα ελληνικά χώματα και την προώθησή τους στη Βιέννη. Ο αρχαιόφιλος διπλωμάτης σημειώνει: «Εφερα μεγάλη ποικιλία αρχαίων νομισμάτων. Tα σπουδαιότερα απ’ αυτά θα τα παρουσιάσω στον αυθέντη μου. Εχω φορτώσει ολόκληρα αμάξια, ολόκληρα καράβια από αρχαιότητες και ελληνικά χειρόγραφα. Εστειλα στη Βενετία διά θαλάσσης 240 ελληνικά βιβλία με προορισμό τη Βιέννη για να τοποθετηθούν στην αυτοκρατορική βιβλιοθήκη. Δεν άφησα γωνιά που να μην την έψαξα για να μαζέψω ό,τι είχε απομείνει». Δεν είναι η μοναδική μαρτυρία που επιβεβαιώνει τη λεηλασία της χώρας μας (εκείνης της γης που θα γινόταν στη συνέχεια η σύγχρονη Ελλάδα) κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας και που μας δίνει σημαντικά στοιχεία για την προεπαναστατική Ελλάδα. Διπλωμάτες, έμποροι, αρχαιοκάπηλοι, τυχοδιώκτες που αναζητούσαν την περιπέτεια στην εξωτική Ανατολή και περιηγητές (κυρίως άνδρες, οι γυναίκες σπανιότατα ταξίδευαν εκείνη την εποχή) πραγματοποιούσαν με ενθουσιασμό το μεγάλο και δύσκολο ταξίδι. Για να γοητευθούν από τις αρχαιότητες («Ανάμεσα στα άλλα οικοδομήματα βρίσκεται κι ένας ναός άθικτος εντελώς, έτσι που θαρρείς πως κτίστηκε χθες» γράφει ο γάλλος διπλωμάτης Λουί Ντεσαγιέ το 1639, ενώ στέκεται έκπληκτος μπροστά στον Παρθενώνα), αλλά και για να απογοητευθούν (τις περισσότερες φορές) από τις εικόνες που αντίκριζαν: «Από αυτή την πανένδοξη πολιτεία δεν έχει απομείνει παρά ένα θλιβερό τουρκοχώρι που λέγεται Σετίνα» γράφει ο γάλλος περιηγητής Ζιλιέν Μπορντιέ που επισκέφθηκε την Αθήνα το 1604, ενώ ο γενοβέζος καπετάνιος Φραντσέσκο Μαρία Λεβάντο σημειώνει κατά τη δική του επίσκεψη το 1662: «Η σημερινή Αθήνα δεν είναι παρά ένας έρημος, άγονος τόπος, κατασπαρμένος με πέτρες».

Ολα όσα έγραψαν οι καλλιεργημένοι ευρωπαίοι περιηγητές που προσπάθησαν να καταλάβουν τους ρακένδυτους κατοίκους της ρημαγμένης γης και που θαύμασαν τον πολιτισμό που προϋπήρχε, οι φιλέλληνες που έφτασαν για να πολεμήσουν στο πλευρό των σκλαβωμένων, ακόμα και οι τυχοδιώκτες που επωφελήθηκαν από τη σκλαβιά, από τις ταραχές, από το χάος, για να κάνουν τις σκοτεινές μπίζνες τους, σήμερα αποτελούν ανάγνωσμα απολαυστικό αλλά και εξαιρετικά χρήσιμο για την κατανόηση της ιστορίας μας.