Η πιο παράξενη 25η Μαρτίου

Στην άτυπη μάχη των εθνικών γιορτών η 25η Μαρτίου κερδίζει σχεδόν πάντα την 28η Οκτωβρίου. Οι λόγοι είναι πολλοί. Η 25η Μαρτίου συνδυάζεται και με τη θρησκευτική γιορτή του Ευαγγελισμού: η ημέρα έχει τη δική της γαστρονομία και ό,τι είναι λόγος για φαγητό και έξοδο ο Ελληνας το λατρεύει. Ενας άλλος λόγος είναι ότι μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ξεκίνησε ο δικός μας Εμφύλιος και αυτό, όσο ο καιρός περνούσε, έκανε για κάτι χρόνια την 28η Οκτωβρίου μια δύσκολη γιορτή: κανείς δεν ήθελε να συζητεί τι έγινε μετά – κυρίως γιατί για δεκαετίες τα γεγονότα ήταν πρόσφατα. Ενας τρίτος λόγος είναι ο αντίπαλος. Με τις εθνικές γιορτές συμβαίνει ό,τι και με τα καλά θρίλερ: όσο πιο καλός είναι ο «κακός» τόσο πιο καλή η γιορτή. Οι Ιταλοί δεν έχουν τη στόφα του κακού, που είναι απαραίτητη. Οι Γερμανοί ήταν καλύτεροι ως κακοί, αλλά με αυτούς αναμετρηθήκαμε πολύ αργότερα, και όχι την 28η Οκτωβρίου: τα αποτελέσματα της αναμέτρησης δεν θέλαμε ούτε να τα θυμόμαστε. Οι Τούρκοι, αντιθέτως, έπαιξαν και παίζουν ωραία τον ρόλο του κακού – και όχι μόνο στο μυαλό μας: είναι ο κλασικός γείτονας που και να τα βρεις για ένα διάστημα μαζί του, ξέρεις πως αργά ή γρήγορα για μια ασήμαντη διαφορά θα τσακωθείτε. Με τους Ιταλούς η ρήξη του ’40 μοιάζει ένα μεμονωμένο συμβάν – με τους Τούρκους από το 1821 και έπειτα είδηση είναι να μη μας ενοχλούν: συμβαίνει σπάνια. Ωστόσο αυτό που έκανε τη γιορτή της 25ης Μαρτίου δημοφιλή δεν είναι η επικαιρότητα της άβολης αλλά υποχρεωτικής γειτνίασης με τους Τούρκους: είναι κυρίως ο τρόπος εορτασμού. Η 28η Οκτωβρίου στα σχολεία, δηλαδή στα παιδικά μας χρόνια, ήταν μια ημέρα με παρέλαση, υποχρεωτικό εκκλησιασμό, έναν λόγο που έβγαζε ο γυμνασιάρχης ή ο λυκειάρχης, λίγος Ελύτης και μια σειρά από ταινίες στην τηλεόραση στις οποίες οι Γερμανοί αντιμετώπιζαν χωρίς έλεος τους περήφανους παππούδες μας. Η 25η Μαρτίου είχε όλα αυτά, αλλά πολύ περισσότερο σόου. Οι τηλεοπτικές ταινίες ήταν σαφώς θεαματικότερες: ο «Παπαφλέσσας» και η «Μπουμπουλίνα» είναι υπερπαραγωγές σε σχέση π.χ. με το «Μπλόκο» ή άλλες παρόμοιες  οι ταινίες αυτές είναι καλύτερες, αλλά δεν έχουν σούπερ ήρωες, όπως αυτές για την Επανάσταση του 1821. Στις σχολικές γιορτές δεν υπήρχαν μόνο ποιήματα, αλλά και θεατρικές παραστάσεις που έδιναν τη δυνατότητα σε όποιον μπορούσε να μάθει τα λόγια να γίνει σταρ για ένα βράδυ: έχω παίξει στο «Κρυφό σχολειό» ήδη τον καιρό που πήγαινα στο νηπιαγωγείο και μεγαλώνοντας δεν άφησα ρόλο για ρόλο. Το μαράζι μου είναι ότι ποτέ δεν μου έδωσαν τον ρόλο ενός Τούρκου: ήμουν πολύ αδύνατος για να παίξω έναν Ομέρ Βρυώνη ή έναν Αλή Πασά – όλα τα άλλα τα έκανα. Οποιος έχει παίξει Κανάρη, Μάρκο Μπότσαρη, Γεώργιο Καραϊσκάκη και Ρήγα Φεραίο θα με καταλάβει. Η 25η Μαρτίου είχε φυσικά και εντυπωσιακό dress code. Στο δημοτικό κάναμε παρέλαση με φουστανέλες και φέσια. Και βέβαια με εθνική υπερηφάνεια που δεν είχε να κάνει με εμβατήρια: τα ταμπούρλα έδιναν τον ρυθμό σαν να είμαστε σε εξέδρα οργανωμένων οπαδών σε γήπεδο ποδοσφαίρου.

Εφέτος δεν θα έχει τίποτα. Τα σχολεία είναι ημέρες τώρα κλειστά, κανένας πιτσιρικάς δεν θα μάθει ποιήματα, και δεν θα δούμε παρελάσεις. Δεν θα υπάρχει ούτε δυνατότητα εκκλησιασμού και δεν πρόκειται να ψάχνουμε μετά, το μεσημέρι, πού έχει τον καλύτερο μπακαλιάρο σκορδαλιά. Δεν θα δούμε μικρούς φουστανελάδες με σημαιούλες στο χέρι και δεν θα ακούσουμε ταμπούρλα να χτυπούν, έστω κομμάτι άτσαλα. Την επέτειο θα μας τη θυμίσουν στην τηλεόραση ο «Παπαφλέσσας» και οι «Σουλιώτες» – αυτό μόνο μας έμεινε από το συνηθισμένο τελετουργικό. Νομίζω ότι δεν θα υπάρξουν στις εφημερίδες ούτε καν τα κλασικά κείμενα όσων είναι δύσπιστοι με την ιστορία του κρυφού σχολειού – τα σχόλιά τους θα έχουν να κάνουν με την ανάγκη να μη χάσουμε την πίστη μας ότι θα τον νικήσουμε μένοντας στο σπίτι τον ιό που έχει αναστατώσει την υφήλιο, και όχι με τις λατρεμένες μας εθνικές βεβαιότητες. Κάποιοι θα πουν ότι εφέτος δεν υπάρχει γιορτή, ότι τη διέλυσε ο ιός, όπως περίπου και την κοινωνική ζωή μας. Κι όμως, σε όλη αυτή την απίστευτη πραγματικότητα που περνούμε, η ανάγκη για μια γιορτή είναι τεράστια: δεν μιλάω για το τελετουργικό της αλλά για την ίδια την ουσία της. Τη βαθιά μας ανάγκη να θυμηθούμε χάρη στην ημέρα και την επέτειο ότι είμαστε ένας ενωμένος λαός που θα τον νικήσει και αυτόν τον καταραμένο εχθρό με όπλο όχι γιαταγάνια αλλά την προσωπική του ευθύνη: την ίδια άλλωστε ευθύνη έδειξαν με τον ξεσηκωμό τους και οι ήρωες του 1821. Αυτοί ένιωσαν την ευθύνη απέναντι στην Ιστορία αυτού του τόπου και κινήθηκαν με τη δύναμη που ήταν απαραίτητη για την ανασύσταση της πατρίδας. Εμείς πρέπει να δείξουμε την ευθύνη μας απέναντι στους ανθρώπους μας – αυτούς που αγαπάμε και πρέπει να προστατέψουμε. Θα το κάνουμε ένας-ένας. Αλλά και όλοι μαζί, αντλώντας δύναμη ο ένας από τον άλλον, γιατί είμαστε πολίτες της ίδιας χώρας και αυτό η επέτειος της 25ης Μαρτίου έρχεται στην κατάλληλη στιγμή να μας το θυμίσει. Δεν είμαστε μόνοι – είμαστε όλοι μαζί: πρωταγωνιστές στην ίδια περιπέτεια με έναν αντίπαλο πανίσχυρο. Που πρέπει, όπως και οι ήρωες του 1821, να αποδείξουμε ότι δεν είναι αήττητος.