Δεν είναι πάντα αρχαία που έρχονται ξανά στο φως όταν πραγματοποιούνται εργασίες κάπου στο Κέντρο της Αθήνας. Στην περίπτωση του Μεγάρου Αρσακείου, στο οποίο γίνονται πυρετώδεις προετοιμασίες προκειμένου να υλοποιηθεί το φιλόδοξο εγχείρημα ΣΤΟΑ, αποκαλύφθηκε πριν από λίγες ημέρες η παλιά επιγραφή που βρισκόταν στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης, με μια γραμματοσειρά που δείχνει ακόμη και σήμερα απίστευτα μοντέρνα. Ολόκληρο αυτό το οικοδομικό τετράγωνο περνά αυτό το διάστημα από μια διαδικασία μεταμόρφωσης. Η ιστορία του άρχισε το 1836.
Εκείνη τη χρονιά δημιουργήθηκε η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, ένας οργανισμός που είχε ως στόχο την εκπαίδευση των γυναικών της εποχής, και προκειμένου να εκπληρώσει την αποστολή του ξεκίνησε να κατασκευάζει τμηματικά το Αρσάκειο Μέγαρο και θεμελίωσε το κεντρικό κτίριο σε σχέδια του αρχιτέκτονα Λύσανδρου Καυταντζόγλου. «Για το χτίσιμό του, μάλιστα, στρατιώτες μετέφεραν από την Ακρόπολη «τους περιττούς λίθους». Η πράξη αυτή, η οποία έγινε με την έγκριση του Οθωνα, αν και σήμερα θεωρείται αντίθετη προς την αρχαιολογική δεοντολογία, είναι ενδεικτική της σημασίας που δόθηκε τότε στην κατασκευή του Παρθεναγωγείου αυτού και στον σκοπό που θα επιτελούσε.
Μετά την ανακαίνιση του κτιρίου από τη ΔΕΠΟΣ, πριν από μερικές δεκαετίες, οι «λίθοι» αυτοί αποσπάστηκαν και επεστράφησαν στην Ιερό Βράχο. Μόνο όσοι ήταν «φέροντες» παρέμειναν, αφού προηγουμένως φωτογραφήθηκαν από την Αρχαιολογική Υπηρεσία», διαβάζουμε στο stoabibliou.gr. Το οικόπεδο αυτό, λοιπόν, το οποίο ορίζεται από τις οδούς Σταδίου, Πεσμαζόγλου, Πανεπιστημίου και Αρσάκη, χτιζόταν μέχρι το 1925, με τελευταία προσθήκη την όψη της Σταδίου, ο σχεδιασμός της οποίας είχε ανατεθεί στον Ερνέστο Τσίλλερ το 1907.
Το μέγαρο στέγαζε τα Αρσάκεια και Τοσίτσεια Σχολεία μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’30, οπότε και μεταφέρθηκαν στο Ψυχικό. Το 1937 χτίστηκε στον αίθριο χώρο το κινηματοθέατρο «Ορφέας», το οποίο, κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’80 και στο πλαίσιο της αποκατάστασης του μεγάρου, κατεδαφίστηκε. Στη θέση του φτιάχτηκε η Στοά του Βιβλίου. Στα χρόνια της πρόσφατης οικονομικής κρίσης η σταδιακή παρακμή έδωσε τη θέση της στην εγκατάλειψη.
Για τον Πάνο Τριανταφυλλόπουλο, διευθύνοντα σύμβουλο της Legendary Food, η αναβάθμιση της συγκεκριμένης περιοχής της Αθήνας αποτελεί εδώ και αρκετά χρόνια σημαντικό στόχο. «Στο παρελθόν ο κόσμος ανεβοκατέβαινε από την Ομόνοια προς το Σύνταγμα, εδώ χτυπούσε η καρδιά της Αθήνας, σε μικρή απόσταση βρίσκονταν το Μινιόν και ο Λαμπρόπουλος. Εχω γεννηθεί στην Κυψέλη, έχω αναμνήσεις από αυτό το κομμάτι της πόλης, την αγαπάω αυτή την περιοχή και ήμουν σίγουρος ότι θα ερχόταν η στιγμή να ξαναγεννηθεί. Πέρασε μια πολύ δύσκολη περίοδο, όμως δεν γινόταν να χαθεί.
Υπάρχει μια ομάδα που λειτουργεί σαν οικογένεια και πιστεύουμε όλοι ολόψυχα στην υλοποίηση αυτού του οράματος» λέει παθιασμένα, με μια ανάσα σχεδόν: «Εχω ένα μότο: η αισιοδοξία δεν κοστίζει τίποτα και δεν υπάρχει λόγος να ξοδεύουμε τη ζωή μας κάνοντας αρνητικές σκέψεις. Μόνο όταν σκεφτόμαστε θετικά μπορούμε να δημιουργήσουμε. Με ενδιαφέρει η Αθήνα και μία φορά τον μήνα κάνω τη διαδρομή Κολωνάκι, Εξάρχεια, Ομόνοια, Μεταξουργείο, Ψυρρή, φτάνω μέχρι την Ακρόπολη για να βλέπω τι συμβαίνει. Είναι πολύ ενδιαφέρουσα αυτή η πόλη, κάθε περιοχή έχει τη δική της ατμόσφαιρα».
Του ζητώ να μου εξηγήσει πώς ακριβώς θα λειτουργεί ο χώρος όταν ολοκληρωθεί. «Πήραμε την απόφαση να επενδύσουμε σε αυτό το ιστορικό ακίνητο και έχουμε χωρίσει το κτίριο σε πτέρυγες, καθεμία από τις οποίες θα προσφέρει και μια άλλη εμπειρία στον επισκέπτη. Ξεκινάμε από τη Σταδίου, που ήταν πάντοτε παραδοσιακά ένας δρόμος εμπορίου. Τέσσερα μεγάλα καταστήματα έχουν ήδη μισθωθεί σε εκείνη την πλευρά και θα λειτουργήσουν, εκτός απροόπτου, τον Μάρτιο της επόμενης χρονιάς. Το έργο αναμένεται να ολοκληρωθεί και να βρίσκεται σε πλήρη δραστηριότητα τον Ιούνιο του 2025».
Πάλι προς την πλευρά της Σταδίου, σε επιφάνεια 1.200 τετραγωνικών μέτρων, θα δημιουργηθεί ένα μεγάλο ελληνικό μπακάλικο με 5.000 κωδικούς μικρών και μεσαίων παραγωγών. Πέραν της λιανικής πώλησης, ωστόσο, το delicatessen αυτό θα διαθέτει και ειδικά stations φαγητού τα οποία θα αξιοποιούν τα προϊόντα που έχουν επιλεγεί να πωλούνται εκεί ώστε το κοινό να τα δοκιμάζει και να τα καταναλώνει επί τόπου. Το μεγάλο αυτό κατάστημα θα περιβάλλεται από ποικίλα μαγαζιά εστίασης: ένα ζαχαροπλαστείο, ένα μεζεδοπωλείο, ένα σημείο με μαγειρευτά, ένα για ξηρούς καρπούς και ένα για παγωτό, ένα που θα δίνει έμφαση στο κρέας και ένα άλλο στο ψάρι. Θα υπάρχει επίσης μία κάβα με προϊόντα από εγχώριους αμπελώνες και ελληνικά αποστάγματα, που θα λειτουργεί και ως wine bar.
Με εξαίρεση δύο καταστήματα που θα προσφέρουν καφέ και θα ξεκινούν τη λειτουργία τους από πολύ νωρίς το πρωί προκειμένου να εξυπηρετούν τα γύρω γραφεία, δεν θα υπάρχουν επιχειρήσεις που να καλύπτουν η μία τη δραστηριότητα της άλλης, καθεμία θα έχει, τρόπον τινά, τη δική της εξειδίκευση. Βασική επιδίωξη στη ΣΤΟΑ είναι να μη νιώθει ο επισκέπτης ότι έχει βρεθεί σε ένα εμπορικό κέντρο όπου όλα τα καταστήματα είναι παρόμοια και δεν έχει και μεγάλη σημασία το πού θα καθίσει.
Αυτή η λογική έχει και ένα άλλο πλεονέκτημα για τους επιχειρηματίες, αφού δεν θα υπάρχει ανταγωνισμός μεταξύ τους – ο καθένας θα προσφέρει το δικό του προϊόν. Βαρύτητα θα δοθεί στη μεσογειακή διατροφή και κουζίνα, αλλά ακόμα και αν υπάρχουν πιο διεθνείς προτάσεις, θα βασίζονται στα ελληνικά προϊόντα. Αξίζει να σημειωθεί πως ο επισκέπτης θα μπορεί στο ίδιο τραπέζι να δοκιμάσει προτάσεις από διαφορετικά σημεία πώλησης, κάνοντας την παραγγελία του μέσω ενός app, μιας εφαρμογής, πληρώνοντας μία φορά για όλα, χωρίς να πρέπει να στηθεί σε διαφορετικές ουρές.
Πάνος Τριανταφυλλόπουλος και Μαριάννα Κάλμπαρη στην ταράτσα που θα μετατραπεί σε πράσινο κήπο.
Στην οδό Σταδίου θα βρίσκεται και η μία είσοδος που θα οδηγεί στο διαδραστικό Μουσείο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου «Europa Experience», το οποίο βρίσκεται ήδη σε προχωρημένη φάση κατασκευής. Η δεύτερη είσοδός του θα «βλέπει» στην οδό Πεσμαζόγλου, όπου βρίσκεται η «πτέρυγα του πολιτισμού», αφού από εκεί θα έχει πρόσβαση το κοινό και στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης Καρόλου Κουν, όπως συμβαίνει παραδοσιακά όλα αυτά τα χρόνια που λειτουργεί στο σημείο. H είσοδος του θεάτρου θα ανανεωθεί και αυτή μαζί με το υπόλοιπο κτίριο.
Ο Πάνος Τριανταφυλλόπουλος θέλει να δοθεί σημασία σε αυτή τη διάσταση του πρότζεκτ, διότι θεωρεί και τη γαστρονομία σημαντικό κομμάτι του ελληνικού πολιτισμού και της μεσογειακής κουλτούρας που έχουν ούτως ή άλλως στο επίκεντρό τους το μοίρασμα και την κοινή εμπειρία. Από την Πεσμαζόγλου το κοινό θα έχει πρόσβαση και σε έναν υπερυψωμένο κήπο γεμάτο πράσινο που πρόκειται να δημιουργηθεί στο αίθριο όπου λειτουργούσε κάποτε το Polis art café – εκεί ακόμα και πικ-νικ θα μπορούσε να κάνει κάποιος επισκέπτης.
Oσοι επισκέπτονταν τη Στοά Ορφέως θα θυμούνται σίγουρα την εντυπωσιακή γυάλινη οροφή η οποία θα καθαριστεί και θα δείχνει καινούργια, όπως και τα μαρμάρινα δάπεδα και τα χαρακτηριστικά κρεμαστά φώτα της. Στην καρδιά του πρότζεκτ θα υπάρχουν και πέντε μικρά μαγαζιά που θα αναδίδουν άρωμα Ελλάδας, ένα με πήλινα σκεύη, κάποιο ανθοπωλείο, ίσως και κάποιο βιβλιοπωλείο. Τον ρωτώ αν θα προσπαθήσουν να προσεγγίσουν πιο στοχευμένα τους τουρίστες που έχουν αρχίσει τα τελευταία χρόνια να συρρέουν στην Αθήνα. «Η δική μας φιλοσοφία είναι πως όταν κάνεις καλή δουλειά ο κόσμος θα σε εμπιστευθεί και θα έρθει, στοχεύουμε άλλωστε σε κάτι που θα έχει διάρκεια, δεν μας ενδιαφέρει το πυροτέχνημα. Θα θέλαμε κατ’ αρχάς να απευθυνόμαστε στους Αθηναίους που ζουν και εργάζονται εδώ κοντά, αν μας εμπιστευθούν αυτοί, τότε οι επισκέπτες θα ακολουθήσουν. Πρώτα μας ενδιαφέρουν οι γείτονές μας. Αυτούς δεν θέλουμε να απογοητεύσουμε» απαντά.
Μια εύλογη απορία έχει να κάνει με τη διαχείριση του μεγάλου όγκου των απορριμμάτων. Ο Πάνος Τριανταφυλλόπουλος εξηγεί ότι δεν θα βγάζει κάθε μαγαζί τα δικά του σκουπίδια στον δρόμο: «Εχουμε δημιουργήσει ειδικό χώρο όπου θα τα συγκεντρώνουμε όλα εμείς με την υποχρέωση να τα δώσουμε στον δήμο – το χαρτί, το γυαλί, τις συσκευασίες από αλουμίνιο και λευκοσίδηρο. Θα γίνεται και κομποστοποίηση, ενώ ένας από τους στόχους είναι ό,τι φαγητό μένει στα εστιατόρια να δίνεται σε δομές. Το κτίριο, παρότι παλιό, αναβαθμίζεται ενεργειακά πάρα πολύ, ενώ υπάρχει η πρόβλεψη να είναι όλα τα καταστήματα προσβάσιμα σε άτομα με αναπηρία. Για το αίθριο έχει δημιουργηθεί νέο κλιμακοστάσιο και πλέον θα υπάρχει και ανελκυστήρας που θα οδηγεί σε αυτό». Αξίζει να σημειωθεί πως το πρότζεκτ έχει σχεδιαστεί από το αρχιτεκτονικό γραφείο BETAPLAN. To γραφείο PILA Architects βρίσκεται πίσω από τον σχεδιασμό του μεγάλου μπακάλικου και του κινητού εξοπλισμού της στοάς. Ο φωτισμός του κτιρίου θα έχει την υπογραφή της Ελευθερίας Ντεκώ.
Η ανανεωμένη είσοδος του Θεάτρου Τέχνης επί της οδού Πεσμαζόγλου.
Το «Υπόγειο» του Θεάτρου Τέχνης γίνεται 70
Η καλλιτεχνική διευθύντρια του Θεάτρου Τέχνης Καρόλου Κουν, Μαριάννα Κάλμπαρη, δηλώνει από τη δική της πλευρά: «Οπως αναγεννάται όλο το τετράγωνο, έτσι θα ξεκινήσει μια νέα εποχή και για το Θέατρο Τέχνης. Πρόκειται άλλωστε για ένα μνημείο του νεότερου πολιτισμού της χώρας μας. Ιδρύθηκε το 1942, το Υπόγειο λειτουργεί από το 1954, κλείνουν 70 χρόνια, έχουμε μεγάλη ανάγκη από πράγματα που έχουν διάρκεια, χρειαζόμαστε τα τοπόσημα. Στο πρότζεκτ αυτό δίνεται μεγάλη σημασία στη συνάντηση. Με αφορμή αυτό που θα γευτούμε, αυτό που θα μάθουμε, αυτό που θα δούμε, αυτό που θα αισθανθούμε, ερχόμαστε κοντά, και αυτή τη συνάντηση στην εποχή μας την έχουμε πολύ ανάγκη, αφού με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και με την τεχνητή νοημοσύνη όλα αλλάζουν άρδην. Το θέατρο θα αποτελεί πάντα μια αφορμή για ζωντανή σύνδεση και επαφή, ένα καταφύγιο όπου θα συναντιόμαστε όλοι μαζί και θα βιώνουμε κάτι συλλογικά.
Ως πολιτιστικός φορέας με μεγάλη ιστορία, το Θέατρο Τέχνης έχει να διαχειριστεί τη μνήμη και την κληρονομιά, άρα και να προσπαθήσει να δώσει απαντήσεις στα ερωτήματα: Τι μας απασχολεί σήμερα; Ποια είναι η Ελλάδα του 21ου αιώνα; Στο ίδιο πλαίσιο μας φαίνεται πολύ ενδιαφέρουσα και η γειτνίαση και με το Μουσείο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Θα είναι πολύ ωραίο να αναρωτηθούμε ποια είναι η Αθήνα σήμερα. Ποια είναι η θέση της στον κόσμο; Τι τη χαρακτηρίζει; Το Θέατρο Τέχνης ιδρύθηκε με αυτή τη λογική. Ο Κουν και η γενιά του, ο Ελύτης, ο Τσαρούχης, ο Χατζιδάκις, ο Θεοδωράκης, όλοι αυτοί οι πνευματικοί άνθρωποι προσπαθούσαν να ορίσουν τη σύγχρονη ελληνικότητα. Αρχισε να διαμορφώνεται μια αισθητική που αποτυπώθηκε στις παραστάσεις».
Με γοργούς ρυθμούς προχωρούν λοιπόν οι εργασίες στην είσοδο της Πεσμαζόγλου, ώστε το Υπόγειο να μπορέσει να ανοίξει τις πόρτες του στο κοινό κατά την περίοδο των εορτών με την παράσταση «Βρέχει στη Βαρκελώνη» που κάνει πρεμιέρα την Τετάρτη 18 Δεκεμβρίου, σε συμπαραγωγή με το Θέατρο του Νέου Κόσμου. Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος σκηνοθετεί για πρώτη φορά στο ιστορικό Υπόγειο το προαναφερθέν έργο του Πάου Μιρό, με πρωταγωνιστές τους Κώστα Καζανά, Ανδρέα Κοντόπουλο και Δήμητρα Ματσούκα. Η υπόθεση έχει περιληπτικά ως εξής: «Η Λάλι είναι μια πόρνη που ζει κοντά στο λιμάνι της Βαρκελώνης μαζί με τον Κάρλος, τον άνεργο εραστή και προαγωγό της. Εχει έναν τακτικό πελάτη, τον Νταβίντ, ιδιοκτήτη βιβλιοπωλείου, που είναι παντρεμένος αλλά η γυναίκα του είναι ετοιμοθάνατη. Η Λάλι αρχίζει σιγά-σιγά να αναπτύσσει μια ιδιόρρυθμη σχέση με τον Νταβίντ, κάτι που δεν αρέσει καθόλου στον Κάρλος. Οταν η γυναίκα του Νταβίντ πεθαίνει, εκείνος προτείνει στη Λάλι να εργαστεί στο βιβλιοπωλείο του. Είναι η ώρα των αποφάσεων».
Παράλληλα, αξίζει να σημειωθεί ότι με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 70 χρόνων λειτουργίας του Υπογείου (1954-2024) αλλά και με την αλλαγή σελίδας που έρχεται με τη ΣΤΟΑ μέσα στο 2025, το Θέατρο Τέχνης προγραμματίζει μια σειρά από εκδηλώσεις-αφιερώματα σε πρόσωπα που σημάδεψαν την ιστορία του Υπογείου: στις 30 Δεκεμβρίου θα πραγματοποιηθεί ένα χριστουγεννιάτικο αναλόγιο-αφιέρωμα σε έναν από τους πρωτεργάτες του, τον Βασίλη Διαμαντόπουλο, ενώ για τις 13 Ιανουαρίου προγραμματίζεται μια εκδήλωση-φόρος τιμής στη Μάγια Λυμπεροπούλου που θα συνοδευθεί από την απονομή του 1ου βραβείου «Μάγια Λυμπεροπούλου». Ο Φεβρουάριος είναι αφιερωμένος στη μνήμη του Καρόλου Κουν (στις 14 Φεβρουαρίου είναι η επέτειος του θανάτου του) αλλά και στους μαθητές του που ανέλαβαν να συνεχίσουν το έργο του: τον Γιώργο Λαζάνη, τον Μίμη Κουγιουμτζή, τον Διαγόρα Χρονόπουλο.
Η Μαριάννα Κάλμπαρη ξέρει ότι η μεγάλη επισκεψιμότητα που θα έχει στο εξής το κτίριο θα μπορούσε να αποβεί προς όφελος του Θεάτρου Τέχνης: «Θελουμε και αξίζει τον κόπο να δοκιμάσουμε και άλλου είδους δράσεις που να έχουν πιο εξειδικευμένο χαρακτήρα και συγκεκριμένες θεματικές που να συνδέονται με τη χρήση της Στοάς. Θα είναι πολύ ενδιαφέρον αυτό και η μεγάλη κινητικότητα αποτελεί πρόκληση για εμάς. Δεν ξέρουμε φυσικά ακόμη ποιος θα είναι όλος αυτός ο κόσμος που θα έρχεται. Θα έχει βέβαια το θέατρο τον προγραμματισμό του ταυτόχρονα και παράλληλα, ωστόσο θα είναι πολύ ωραίο να μένει ζωντανό όλη την ημέρα και όχι μόνο το βράδυ».
Υπογραμμίζει επίσης ότι στη στενή συνεργασία που έχει με τη Legendary Food βλέπει πως «για όλη την ομάδα τους είναι ένα όνειρο που παίρνει σάρκα και οστά και όχι απλώς μια οικονομική επένδυση και μόνο έτσι μπορεί να γεννηθεί κάτι που έχει πραγματικά νόημα, αξία και διάρκεια στον χρόνο».
