Ινδία, η επόμενη υπερδύναμη

Η επίσκεψη του ινδού πρωθυπουργού Ναρέντρα Μόντι στην Αθήνα την περασμένη εβδομάδα άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο στις σχέσεις της Ελλάδας με την ανερχόμενη υπερδύναμη της Ασίας, με τη χώρα που αναμένεται να ξεπεράσει τις ΗΠΑ και να γίνει η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο μέχρι το 2075, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Goldman Sachs.

Eπρόκειτο για την πρώτη επίσκεψη ινδού ηγέτη στη χώρα μας μετά από 40 χρόνια – η τελευταία ήταν εκείνη της Ιντιρα Γκάντι το 1983 – και η ινδική κοινότητα της Ελλάδας, η οποία αριθμεί περίπου 12.000 άτομα, του επιφύλαξε μία θερμή υποδοχή, με τον ίδιο τον Μόντι να αναρτά στον λογαριασμό του στο Twitter φωτογραφίες από το ζεστό αυτό καλωσόρισμα.

Η Ελλάδα και η Ινδία βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε μία διαδικασία αναβάθμισης της συνεργασίας τους με έμφαση στους τομείς άμυνας και ασφάλειας, κυβερνοασφάλειας, υποδομών, αγροτικής υποδομής, παιδείας, αναδυόμενων τεχνολογιών, επενδύσεων και φυσικά εμπορίου, με τον ίδιο τον έλληνα πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, να θέτει ως πρώτο στόχο τον διπλασιασμό ακόμη και στην επόμενη τετραετία του διμερούς εμπορίου και την Ινδία να αντιμετωπίζει τη χώρα μας ως μία σημαντική οικονομική εφοδιαστική και στρατηγική πύλη εισόδου στην Ευρωπαϊκή Ενωση και στην περιοχή της Ανατολικής Ευρώπης γενικότερα.

Aνερχόμενος γίγαντας

Η Ινδία είναι μια χώρα με μακραίωνη ιστορία και σπουδαίο πολιτισμό.

Ο διάσημος βρετανός οικονομολόγος Ανγκους Μάντισον είχε υπολογίσει ότι υπήρξε η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου για μιάμιση χιλιετία. Η Κίνα την ξεπέρασε το 1820, αλλά οι δύο αυτοί γίγαντες της Ανατολής παρέμειναν οι δύο μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου μέχρι και το 1870, όταν τότε η Βρετανία αναδείχθηκε ως η σημαντικότερη οικονομική δύναμη του κόσμου, με τον τίτλο αυτόν να περνάει τελικά στις ΗΠΑ μέχρι το 1900. Ολα συνηγορούν πάντως στο ότι η Ινδία αυτή τη στιγμή ετοιμάζεται να επανακάμψει.

Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Kατά τη διάρκεια των 15 ετών που προηγήθηκαν της COVID-19 η Ινδία διατήρησε πραγματικό ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ της τάξεως του 8% σε σύγκριση με το λιγότερο από 2% που είχαν οι ΗΠΑ. Την ίδια στιγμή βρίσκεται στην πιο ευνοϊκή συγκυρία καθώς με κατά κεφαλήν ΑΕΠ λιγότερο από το 20% της Κίνας και λιγότερο από το 5% των ΗΠΑ έχει τεράστιες ευκαιρίες ανάπτυξης μέσα από την αύξηση της παραγωγικότητας του ανθρώπινου δυναμικού με τη βοήθεια στοχευμένων επενδύσεων και της τεχνολογίας.

Σημειώνεται ότι από πέρυσι έχει εκτοπίσει τη Βρετανία και έχει καταλάβει τη θέση της ως πέμπτης μεγαλύτερης οικονομίας του πλανήτη.

Την ίδια στιγμή την περασμένη άνοιξη ο πληθυσμός της υπερέβη αυτόν της Κίνας, με τον αριθμό των κατοίκων της πλέον να ξεπερνά τα 1,4 δισ. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΟΗΕ πρόκειται για την πιο σημαντική μεταβολή στα παγκόσμια δημογραφικά δεδομένα, καθώς είναι η πρώτη φορά που η Κίνα εκτοπίζεται από την πρώτη θέση από την αρχή της καταγραφής, το 1950 δηλαδή, όταν τα Ηνωμένα Εθνη άρχισαν να τηρούν στοιχεία.

Το μεγάλο ατού της Ινδίας βέβαια είναι ότι πρόκειται για έναν νεανικό πληθυσμό καθώς σχεδόν το 80% είναι κάτω των 50 ετών, γεγονός που υπόσχεται δυναμική ανάπτυξη και εκτεταμένη κατανάλωση.

Για να «εκμεταλλευθεί» βέβαια πλήρως τον νεανικό πληθυσμό της, η Ινδία πρέπει να λάβει μέτρα ώστε να αυξήσει το ποσοστό συμμετοχής του στην αγορά εργασίας, ιδίως μεταξύ των γυναικών, καθώς λιγότερο από το ένα τέταρτο των γυναικών ηλικίας 15 ετών και άνω συμμετέχουν στο εργατικό δυναμικό της Ινδίας, την ίδια στιγμή που αντίστοιχα σε Κίνα και ΗΠΑ συμμετέχουν τα 3/5. Οπως είναι φυσικό η καλύτερη εκπαίδευση σε όλα τα επίπεδα θα διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στην προσπάθεια αυτή.

Πριν από µερικές ηµέρες εκατοµµύρια Ινδοί κοίταζαν τις οθόνες των τηλεοράσεών τους για να παρακολουθήσουν µία ιστορική στιγµή: τον ινδικό πύραυλο Chandrayaan-3 να προσσεληνώνεται µε επιτυχία στον Νότιο Πόλο της Σελήνης. Το ηµερολόγιο έδειχνε 23 Αυγούστου.

Tην ίδια στιγμή η Ινδία πρέπει να μειώσει τον εμπορικό της προστατευτισμό, ο οποίος παραμένει σχετικά υψηλός. Για παράδειγμα, καμία χώρα χωρίς να έχει αγκαλιάσει την παγκοσμιοποίηση δεν έχει καταφέρει να διατηρήσει ρυθμούς ανάπτυξης τουλάχιστον 8%, όπως πρέπει να κάνει η Ινδία ώστε να ξεπεράσει την οικονομία των ΗΠΑ. Ετσι σύμφωνα με πολλούς αναλυτές θα πρέπει να μειώσει τους δασμούς και να συνάψει περισσότερες συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με μεγάλες οικονομίες και εμπορικά μπλοκ. Πρέπει ακόμη να ιδιωτικοποιήσει γρήγορα ορισμένες επιχειρήσεις του δημόσιου τομέα, ιδίως τράπεζες, που έχουν μακρά ιστορία χαμηλών ή αρνητικών αποδόσεων. Ακόμη η φορολογική μεταρρύθμιση θα πρέπει επίσης να βρίσκεται ψηλά στην ατζέντα της κυβέρνησης. Ενα μόνιμο παράπονο των επιχειρήσεων, ιδίως των μικρομεσαίων, είναι ο υπερβάλλων ζήλος των φορολογικών αρχών και το περίπλοκο και αδιαφανές σύστημα.

Φυσικά η φτώχεια εξακολουθεί να αποτελεί μείζονα πρόκληση καθώς πάνω από το 10% των 1,4 δισ. κατοίκων της ζει κάτω από τα όρια της φτώχειας σύμφωνα με στοιχεία του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη το 2021.

Παρ’ όλα αυτά η φτώχεια μειώνεται. Σύμφωνα με έγγραφο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, η ακραία φτώχεια, η οποία ορίζεται από την Παγκόσμια Τράπεζα ως η διαβίωση με 1,9 δολάρια ή λιγότερο σε όρους ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης, στην Ινδία ήταν μόλις 0,8% το 2019 και η χώρα κατάφερε να τη διατηρήσει σε αυτό το επίπεδο το 2020, παρά την πρωτοφανή επιδημία COVID-19. Μάλιστα σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η ακραία φτώχεια μειώθηκε κατά 12,3% μεταξύ 2011 και 2019, από 22,5% δηλαδή που ήταν το 2011 σε 10,2% το 2019.

Η Σελήνη και οι billionaires

Πριν από µερικές ηµέρες εκατοµµύρια Ινδοί κοίταζαν τις οθόνες των τηλεοράσεών τους για να παρακολουθήσουν µία ιστορική στιγµή: τον ινδικό πύραυλο Chandrayaan-3 να προσσεληνώνεται µε επιτυχία στον Νότιο Πόλο της Σελήνης. Το ηµερολόγιο έδειχνε 23 Αυγούστου. Μόλις λίγες ηµέρες πριν είχε προηγηθεί η συντριβή του διαστηµικού σκάφους της Ρωσίας στην ίδια, ανεξερεύνητη, περιοχή της Σελήνης. Κάπως έτσι η ασιατική χώρα εισήλθε στην κλειστή λέσχη των µεγάλων διαστηµικών δυνάµεων.

Tην ίδια στιγµή οι ινδοί κροίσοι πολλαπλασιάζονται. Παραδοσιακά αρκετοί είναι εκείνοι που περνούν πολύ από τον χρόνο τους στο Λονδίνο και διατηρούν οικίες σε περιοχές όπως το Μέιφερ κυκλοφορώντας πάντα µε τις Rolls-Royce τους µε τις χρυσές λεπτοµέρειες.

Μην ξεχνάµε επίσης ότι αυτή τη στιγµή στην Ντάουνινγκ Στριτ κατοικεί ο Ρίσι Σούνακ, ο πρώτος ινδικής καταγωγής πρωθυπουργός της Βρετανίας αλλά και ο πρώτος ινδουιστής στο θρήσκευµα. Η άνοδός του στον πρωθυπουργικό θώκο ήταν µία ιστορική στιγµή για τη Γηραιά Αλβιώνα. Οταν η οικογένεια του Σούνακ µετανάστευε στη Βρετανία από την Ανατολική Αφρική τη δεκαετία του 1960, ο διορισµός ενός πρωθυπουργού µε καταγωγή από την Ασία θα ήταν αδιανόητος.

Ακόµη, µία µατιά στη λίστα του «Forbes» µε τους πιο πλούσιους ανθρώπους του κόσµου αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι οι ινδοί κροίσοι καταλαµβάνουν υψηλές θέσεις.

Ο Μουκές Αµπάνι µε περιουσία που (την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραµµές) αγγίζει τα 94,9 δισ. δολάρια είναι ο άνθρωπος πίσω από τη Reliance Industries, η οποία δραστηριοποιείται στα πετροχηµικά, στο πετρέλαιο και στο φυσικό αέριο, στις τηλεπικοινωνίες αλλά και στο λιανικό εµπόριο. Και να σκεφτεί κανείς ότι η Reliance ιδρύθηκε από τον πατέρα του, έναν έµπορο νηµάτων, το 1966 ως µια µικρή εταιρεία παραγωγής κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων. Πλέον µάλιστα ο 61χρονος Αµπάνι στρέφει το ενδιαφέρον του και προς την πράσινη ενέργεια καθώς η εταιρεία του θα επενδύσει 80 δισεκατοµµύρια δολάρια τα επόµενα 10-15 χρόνια σε ανανεώσιµες πηγές ενέργειας. Την περασµένη Δευτέρα µάλιστα δεσµεύτηκε στο ετήσιο συνέδριο της εταιρείας του να κατασκευάσει στο άµεσο µέλλον εργαλεία που θα χρησιµοποιούν τεχνητή νοηµοσύνη αντίστοιχα µε το ChatGPT και διαθέσιµα για όλους τους Ινδούς. Ο Σαµ Ολτµαν της OpenAI αµφισβήτησε ευθέως την υπόσχεση αυτή, µε τον Αµπάνι να δηλώνει στη συνέχεια ότι αποδέχεται την πρόκληση.

Φυσικά υπάρχει και ο Λακσµί Μιτάλ, γνωστός και στο ελληνικό κοινό καθώς επισκέπτεται τη χώρα µας τα καλοκαίρια µε την εντυπωσιακή 80 µέτρων θαλαµηγό του «Amevi», αξίας 125 εκατ. δολαρίων. Mε περιουσία 16,5 δισ. δολαρίων είναι πρόεδρος της ArcelorMittal, της µεγαλύτερης εταιρείας χάλυβα στον κόσµο. Ο ίδιος κατόρθωσε να γίνει πάµπλουτος αγοράζοντας προβληµατικές χαλυβουργίες σε διάφορα σηµεία του πλανήτη και µετατρέποντάς τες σε µηχανές παραγωγής χρήµατος.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα αλλά και ιδιάζουσα είναι και η περίπτωση του Γκαουτάµ Αντάνι. Ο ίδιος το 2022 έφτασε να σκαρφαλώσει, έστω και για ελάχιστο διάστηµα, ακόµη και στη θέση του δεύτερου πλουσιότερου ανθρώπου στον κόσµο, βλέποντας µπροστά του µόνο την πλάτη του Ιλον Μασκ και έχοντας πίσω του τον πανίσχυρο Μπερνάρ Αρνό. Είναι πρόεδρος του Adani Group, ενός πολυεθνικού οµίλου ετερογενών δραστηριοτήτων µε συµφέροντα µεταξύ άλλων σε λιµάνια, αεροδρόµια, στην παραγωγή και µεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας, στην πράσινη ενέργεια, στο real estate, στην παραγωγή τσιµέντου, µέχρι και στα βρώσιµα έλαια. Τον περασµένο Ιανουάριο όµως η εταιρεία short-selling Hindenburg Research δηµοσίευσε µία έκθεση 100 σελίδων κατηγορώντας τον Αντάνι και τις εταιρείες του για οικονοµική απάτη και χειραγώγηση της χρηµατιστηριακής αγοράς. Ο όµιλος Adani αρνήθηκε κάθε αδίκηµα, αλλά αυτό δεν εµπόδισε να υποστεί εκείνη την εποχή απώλειες τουλάχιστον 100 δισ. δολαρίων σε λιγότερο από µία εβδοµάδα. Σήµερα ο ίδιος µε περιουσία 55,7 δισ. δολαρίων βρίσκεται στην 24η θέση της λίστας του «Forbes» µε τους πλουσιότερους ανθρώπους του κόσµου.

Δεν είναι λοιπόν λίγοι οι αναλυτές που ήδη µιλούν για τον «αιώνα της Ινδίας». Η χώρα της πληροφορικής, του Bollywood και του Διαστήµατος όµως έχει να κάνει πολλά βήµατα, να ξεπεράσει τον ίδιο τον εαυτό της, εξαλείφοντας τη φτώχεια µεγάλου µέρους του πληθυσµού της, τις κοινωνικές ανισότητες και τον σεξισµό, αν θέλει πραγµατικά να θεωρηθεί άξιος παίκτης στην παγκόσµια σκακιέρα.