Δεν είναι πρωτόγνωρο φαινόμενο το να εξαφανίζονται είδη από τη χλωρίδα ή την πανίδα της Γης. Εδώ και μισό δισεκατομμύριο χρόνια έχουν συμβεί πέντε μαζικοί αφανισμοί, κατά τους οποίους η βιοποικιλότητα μειώθηκε ξαφνικά και δραματικά. Επιστήμονες σε όλον τον κόσμο παρακολουθούν να εκτυλίσσεται τα τελευταία χρόνια ένα έκτο τέτοιο κύμα, που προβλέπεται πως θα είναι το πιο σαρωτικό από τότε που η πρόσκρουση του αστεροειδούς εξόντωσε τους δεινόσαυρους.
Αυτή τη φορά όμως η αιτία είναι η ανθρώπινη δραστηριότητα. Με ειλικρίνεια και εμπεριστατωμένη γραφή, η αρθρογράφος του έγκριτου «The New Yorker» Ελίζαμπεθ Κόλμπερτ εξηγεί στο βραβευμένο με Πούλιτζερ βιβλίο της «Ο έκτος αφανισμός: Μια αφύσικη ιστορία» (το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μεταίχμιο) γιατί και πώς έχει αλλάξει τόσο καθοριστικά ο άνθρωπος τη ζωή στην υφήλιο.
Συνδυάζοντας έρευνες από διαφορετικά γνωστικά πεδία και έχοντας ταξιδέψει σε όλον τον πλανήτη, η 61χρονη δημοσιογράφος και συγγραφέας μάς προσφέρει μια συγκινητική, πλήρη, συναρπαστική – ακόμα και χιουμοριστική ενίοτε – καταγραφή των εξαφανίσεων που συνέβησαν στο πρόσφατο παρελθόν ή συμβαίνουν μπροστά στα μάτια μας, με σκοπό να μας αφυπνίσει και να υπογραμμίσει πόσο σπουδαίο είναι το σημερινό διακύβευμα. To ΒΗΜΑgazino μίλησε μαζί της για τις ελπιδοφόρες τεχνολογίες που ίσως αναχαιτίσουν την κλιματική κρίση και για την αλήθεια της Γκρέτα Τούνμπεργκ.
«Θα ήταν ωραίο να φανταστούµε ότι κάποτε ο άνθρωπος ζούσε σε αρµονία µε τη φύση. Δεν είναι ξεκάθαρο ότι αυτό συνέβη ποτέ» γράφετε. Οι πιο πολλοί, ωστόσο, έχουµε στο µυαλό µας µια παραδεισένια εικόνα για το µακρινό παρελθόν. Θα µπορούσατε να επεκταθείτε όσον αφορά αυτή την πολύ ενδιαφέρουσα σκέψη;
«Οι άνθρωποι είναι κατασκευαστές εργαλείων και μπορούν να αλλάξουν τις συνθήκες της ζωής πολύ πιο γρήγορα σε σχέση με τον τρόπο με τον οποίο εξελίσσονται πολλά πλάσματα. Υπήρξε ένα μεγάλο κύμα αφανισμών όταν οι άνθρωποι έφτασαν στην Αυστραλία, πριν από περισσότερα από 50.000 χρόνια, και ένα άλλο κύμα όταν έφτασαν στη Βόρεια Αμερική. Οι άνθρωποι το κάνουν αυτό σε άλλα είδη εδώ και πολύ καιρό».
Δεν είναι ασυνήθιστο για ένα είδος να έχει τόσο µεγάλη επίδραση στο οικοσύστηµά του; Τι είναι αυτό που µας κάνει τόσο διαφορετικούς από τα άλλα είδη;
«Σίγουρα είναι ασυνήθιστο. Μάλλον δεν έχει προηγούμενο στην ιστορία της ζωής. Θα έλεγα ότι αυτό που μας διακρίνει από τα άλλα είδη είναι οι τεχνολογίες μας. Ξεκινήσαμε χρησιμοποιώντας φωτιά και δόρατα και τώρα έχουμε τεχνητή νοημοσύνη και αλυσοπρίονα».
Πιστεύετε ότι οι άνθρωποι είναι τόσο πολυµήχανοι που στο τέλος θα επιβιώσουν ακόµα και αν οι συνθήκες ζωής στη Γη γίνουν εξαιρετικά δυσµενείς;
«Νομίζω ότι οι άνθρωποι θα υπάρχουν στο άμεσο μέλλον. Για να επιβιώσεις του αφανισμού, το μόνο που χρειάζεσαι είναι ένα ζευγάρι που να μπορεί να αναπαραχθεί».
Θα άξιζε η ζωή σε έναν πλανήτη χωρίς βιοποικιλότητα;
«Δεν νομίζω. Ωστόσο είναι σημαντικό να υπογραμμίσω πως δεν θεωρώ ότι οι άνθρωποι μπορούν απλώς να ξεπεράσουν έτσι απλά μια κρίση βιοποικιλότητας. Σε κάποιο σημείο, η απώλεια βιοποικιλότητας θα αρχίσει να δημιουργεί πολλές επιπλοκές και οι συνθήκες ζωής για τους ανθρώπους θα γίνουν πάρα πολύ δύσκολες. Αυτό δεν σημαίνει ότι ως είδος θα εξαφανιστούμε σύντομα, αλλά μπορεί να σημαίνει ότι πολλοί άνθρωποι θα υποφέρουν».
Τι θα γράφατε αλλιώς στον «Εκτο Αφανισµό» αν είχατε αποφασίσει να γράψετε το βιβλίο µετά την παγκόσµια πανδηµία;
«Σίγουρα θα είχα συμπεριλάβει τον κορωνοϊό στη θεματολογία μου αν έγραφα το «The Sixth Extinction» τώρα. Αλλά δεν νομίζω ότι θα άλλαζε σημαντικά το βιβλίο. Υπάρχουν ήδη παγκόσμιες πανδημίες στο πόνημά μου, απλώς επηρεάζουν άλλα ζώα».
Γράφετε για την κλιµατική αλλαγή, την οξίνιση των ωκεανών και την απώλεια της βιοποικιλότητας, αλλά δεν προτείνετε λύσεις. Ηταν µια συνειδητή επιλογή αυτή;
«Αν είχα λύσεις σε όλα αυτά τα προβλήματα, θα τις είχα προτείνει. Αλλά το πρόβλημα είναι ότι κανένας δεν έχει μια καλή λύση για όλα τα προβλήματα που περιέγραψα. Γι’ αυτό βρισκόμαστε στο χάλι που βρισκόμαστε».
Υπάρχει ένα πλάσµα που θα θέλατε να φέρετε πίσω από τον αφανισµό;
«Αν μπορούσα να φέρω ένα πλάσμα πίσω, υποθέτω ότι θα ήταν η Αλκα η Απτερος που εξαφανίστηκε πριν από 150 χρόνια. Επισκέφθηκα ένα βαλσαμωμένο τέτοιο πτηνό στην Ισλανδία. Ηταν πραγματικά όμορφα πουλιά και προφανώς ήταν πολύ κωμικά με τον τρόπο που μπορεί να είναι τα πουλιά τα οποία δεν πετούν. Υποθέτω ότι αν έπρεπε να διαλέξω ένα, θα ήταν αυτό».
Πόσο αισιόδοξη είστε για το µέλλον;
«Οχι πολύ αισιόδοξη. Με την κλιματική αλλαγή και την οξίνιση των ωκεανών, υπάρχουν πολλές ζημιές που είναι μη αναστρέψιμες σε αυτό το σημείο όπου βρισκόμαστε».
Ενα πρόσφατο άρθρο σας στο «The New Yorker» αφορούσε τα στρώµατα πάγου στη Γροιλανδία και στην Ανταρκτική τα οποία λιώνουν πιο γρήγορα από ό,τι αναµενόταν. Πόσο πρέπει να ανησυχούµε;
«Πολύ! Και δεν χρειάζεται να προσθέσω τίποτα άλλο».
Ο κόσµος αλλάζει τόσο γρήγορα. Είναι µεγάλη η πρόκληση να είστε ενήµερη για τις τεχνολογικές και τις επιστηµονικές εξελίξεις;
«Είναι μεγάλη αυτή η πρόκληση. Αλλά, ως δημοσιογράφος, έχω συνηθίσει πάντα να μαθαίνω».
Ποια είναι η γνώµη σας για ακτιβιστές όπως η Γκρέτα Τούνµπεργκ;
«Είμαι μεγάλη θαυμάστρια της Γκρέτα Τούνμπεργκ. Πραγματικά λέει την αλήθεια στην εξουσία. Και σε όλους δηλαδή».
Εχετε γράψει για ορισµένες από τις τεχνολογίες που χρησιµοποιούνται αυτή τη στιγµή για την καταπολέµηση της κλιµατικής κρίσης. Ποια θεωρείτε πιο πολλά υποσχόµενη και ποια σάς προκαλεί δυσπιστία;
«Νομίζω ότι οι πιο πολλά υποσχόμενες είναι και οι πιο προφανείς: η ηλιακή ενέργεια, οι ανεμογεννήτριες. Αυτές για τις οποίες έχω αμφιβολίες είναι εκείνες που ισχυρίζονται ότι θα αφαιρέσουν πολύ διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα».
