Ένας ακατέργαστος πολύτιμος λίθος 2.492 καρατίων που ανασύρθηκε προ ημερών από ορυχείο καναδικών συμφερόντων στην Μποτσουάνα θεωρείται πλέον το δεύτερο μεγαλύτερο διαμάντι όλων των εποχών. Πρώτο μεγαλύτερο διαμάντι όλων των εποχών παραμένει το Cullinan των 3.106 καρατίων που ανακαλύφθηκε στη Νότια Αφρική το 1905.

Και το «κυνήγι του θησαυρού», εν προκειμένου η εξόρυξη των πολύτιμων ορυκτών που στολίζουν παραδοσιακά τα δάχτυλα, τους καρπούς και τους λαιμούς (κυρίως) των γυναικών σε όλον τον κόσμο, καλά κρατεί. Ως υπόθεση πολυδιάστατη και συχνά αμφιλεγόμενη, ως ένα παραμύθι με πολλή λάμψη αλλά και πολύ πόνο που ξεκινά από τη «μαύρη ήπειρο» τον 19ο αιώνα.

Τα ορυχεία του Κίμπερλι

Στην πραγματικότητα τα διαμάντια ήταν γνωστά από την αρχαιότητα, μάλιστα κατά πάσα πιθανότητα ανακαλύφθηκαν στην Ινδία. Η Βενετία και μετά η Μπριζ, η Αμβέρσα και το Αμστερνταμ υπήρξαν σημαντικά ευρωπαϊκά κέντρα της διακίνησης και της κατεργασίας τους.

Ομως, η δική μας ιστορία αρχίζει να ξετυλίγεται από την εποχή οπότε ήρθαν στο φως τα πρώτα μεγάλα κοιτάσματα διαμαντιών στη Νότια Αφρική και δημιουργήθηκαν τα πρώτα ορυχεία στην πόλη Κίμπερλι.

Εκεί ο βρετανός επιχειρηματίας και πολιτικός Σέσιλ Ρόουντς ίδρυσε το 1888 την εταιρεία De Beers που κατείχε μονοπωλιακή θέση στην αγορά διαμαντιών, ελέγχοντας την παραγωγή και την τιμή των πολύτιμων λίθων παγκοσμίως – σύμφωνα με δημοσιεύματα, η De Beers ως τις αρχές του 21ου αιώνα ήλεγχε το 80% της παγκόσμιας αγοράς διαμαντιών.

Με γρήγορους ρυθμούς, η εξόρυξη διαμαντιών επεκτάθηκε σε άλλες αφρικανικές χώρες, όπως η Ναμίμπια, η Μποτσουάνα, η Ανγκόλα, η Σιέρα Λεόνε και η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, για να συνδεθεί όμως και με εμφυλίους πολέμους και σφοδρές συγκρούσεις – βλέπε τα διαβόητα «ματωμένα διαμάντια» της Σιέρα Λεόνε.

Με όλα τα προβλήματα και τις εντάσεις, η εξόρυξη διαμαντιών στην Αφρική παραμένει βασική πηγή εσόδων για αρκετά κράτη.

Και αν στις μέρες μας το κίνημα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι ανησυχίες για την καταστροφή του περιβάλλοντος και η ανάγκη για βιώσιμη ανάπτυξη οδηγούν σε νέες πρακτικές και μεθόδους, αυτό δεν σημαίνει πως έχουν εξαλειφθεί η διαφθορά και οι κοινωνικές ανισότητες που συνοδεύουν την αγορά και τη διακίνηση των πολύτιμων λίθων.

Το ανεκτίμητο Cullinan…

Από το 1905, οπότε ανακαλύφθηκε στο ορυχείο Premier Νο 2 της Νότιας Αφρικής, μέχρι και σήμερα, το Cullinan των 3.106 καρατίων παραμένει τα μεγαλύτερο διαμάντι του κόσμου. Η αποικιοκρατική κυβέρνηση της Τρανσβάαλ υπό τον Λούις Μπόθα το έκανε δώρο στον Εδουάρδο Ζ’ του Ηνωμένου Βασιλείου.

Τα διαμάντια που κοσμούν το σκήπτρο και το στέμμα του βασιλιά Κάρολου προέρχονται από την κοπή του 3.106 καρατίων Cullinan.

Η διαδικασία της κοπής του πραγματοποιήθηκε στο Αμστερνταμ το 1908, με τα επιμέρους διαμάντια που δημιουργήθηκαν να στολίζουν σήμερα διάφορα κοσμήματα του βρετανικού Στέμματος.

Λέγεται πως το αρχικό διαμάντι κόπηκε σε εννέα μεγάλα κομμάτια (δύο από αυτά είναι τοποθετημένα στο σκήπτρο και στο στέμμα του βρετανού μονάρχη) και εκατό μικρότερα. Στη συλλογή της βρετανικής βασιλικής οικογένειας (Crown Jewels) περιλαμβάνεται και το Koh-i-Noor (στα περσικά «Βουνό του Φωτός»), που θεωρείται πως είναι ένα από τα μεγαλύτερα κομμένα διαμάντια στον κόσμο.

…και άλλοι θησαυροί

Το Lesedi La Rona, που βρέθηκε το 2015 στην Μποτσουάνα και ζύγιζε 1.109 καράτια, ήταν μέχρι πρότινος, δηλαδή μέχρι την πρόσφατη ανακάλυψη του ακατέργαστου πολύτιμου λίθου των 2.492 καρατίων, το δεύτερο μεγαλύτερο διαμάντι του κόσμου.

Το 2017 πωλήθηκε στην εταιρεία του βρετανού κοσμηματοπώλη Λόρενς Γκραφ για 53.000.000 δολάρια. Η διαδικασία κοπής και γυαλίσματος διήρκεσε πάνω από 18 μήνες, ενώ το μεγαλύτερο κομμάτι που προέκυψε είναι γνωστό ως Graff Lesedi La Rona. Το όνομα Lesedi La Rona σημαίνει στη γλώσσα Τσουάνα, που ομιλείται στην Μποτσουάνα, «Το φως μας».

Το Excelsior ανακαλύφθηκε το 1893 στη Νότια Αφρική και ζύγιζε 995,2 καράτια. Το 1903 κόπηκε από την εταιρεία Asscher στο Αμστερνταμ σε μικρότερα κομμάτια, με το μεγαλύτερο να ζυγίζει 69,68 καράτια.

Η επιχείρηση θεωρήθηκε αποτυχία. Πάντως μερικά από τα κομμάτια του αγοράστηκαν από την Tiffany & Co. Και ένα από εκείνα λέγεται πως αγοράστηκε το 1996 από τον πολυεκατομμυριούχο Ρόμπερτ Μουαουάντ για 2.642.000 δολάρια.

Μια κατάρα που κρατά αιώνες

Το Hope εξορύχθηκε τον 17ο αιώνα όχι στην Αφρική αλλά στην Ινδία. Ο γάλλος έμπορος Ζαν Μπατίστ-Ταβερνιέ, στον οποίο ανήκε, το πούλησε στον βασιλιά Λουδοβίκο ΙΔ’ της Γαλλίας. Το διαμάντι κόπηκε και έγινε γνωστό ως το «Γαλλικό Μπλε».

Κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης κλάπηκε, για να επανεμφανιστεί το 1812 στο Λονδίνο, και αργότερα να βρεθεί στη συλλογή των αδελφών Τόμας και Χένρι Φίλιπ Χόουπ της ομώνυμης τραπεζικής δυναστείας, από την οποία πήρε και το όνομά του. To διαμάντι θεωρείται καταραμένο, σύμφωνα μάλιστα με μια (εντελώς αυθαίρετη) εκδοχή το φορούσε η Μαρία Αντουανέτα πριν από τον αποκεφαλισμό της.

Υπάρχουν δεκάδες ακόμα επινοημένες ιστορίες σχετικά με την κακοτυχία που έφερε στους εκάστοτε ιδιοκτήτες του, που ο ένας αυτοκτόνησε, ο άλλος σκοτώθηκε από ρώσους επαναστάτες, ο τρίτος λιντσαρίστηκε, άλλος φυλακίστηκε, άλλος τρίτος πετάχτηκε σε έναν γκρεμό μαζί με τη γυναίκα του και με το παιδί του και πάει λέγοντας…

Το «κακότυχο» Hope αγοράστηκε από τον αμερικανό κοσμηματοπώλη Χάρι Γουίνστον το 1949, ο οποίος το δώρισε στο Smithsonian Institution το 1958. Σήμερα εκτίθεται στο Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της πρωτεύουσας Ουάσιγκτον.

Η δυσδιάκριτη αλήθεια

Το Star of Sierra Leone, που βρέθηκε το 1972 στη Σιέρα Λεόνε και ζύγιζε 968,9 καράτια (προτού κοπεί σε 17 επιμέρους διαμάντια), το Incomparable, που βρέθηκε το 1984 στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και ζύγιζε 890 καράτια, το Golden Jubilee, που βρέθηκε το 1985 στη Νότια Αφρική και ζύγιζε 755 καράτια, το Millennium Star, που βρέθηκε το 1990 στο Ζαΐρ και ζύγιζε 777 καράτια, και το Woyie River, που βρέθηκε το 1945 στη Σιέρα Λεόνε και ζύγιζε 770 καράτια, είναι μερικά ακόμα από τα μεγαλύτερα διαμάντια του κόσμου.

Στη συλλογή της βρετανικής βασιλικής οικογένειας περιλαμβάνεται και το Koh-i-Noor (στα περσικά «Βουνό του Φωτός»).

Το Pink Legacy, που το 2018 αγοράστηκε σε δημοπρασία από τον οίκο Harry Winston με το ποσό των 50.000.000 δολαρίων, το Williamson Pink Star των 49.900.000 δολαρίων (που είχε περάσει και από τα χέρια της βασίλισσας Ελισάβετ Β’), το Blue Moon of Josephine, που το 2015 είχε δημοπρατηθεί στη Γενεύη για 48.500.000 δολάρια, και το Zoe των 32.600.000 δολαρίων είναι επίσης μερικά από τα πιο ακριβά και σπάνια διαμάντια του κόσμου.

Βεβαίως τα στοιχεία που δημοσιεύονται σχετικά με το μέγεθος και κυρίως με την αξία αυτών των υπερ-διαμαντιών συχνά απέχουν από τα πραγματικά. Είναι σκληρό το παιχνίδι του χρήματος και της ισχύος που παίζεται γύρω από αυτά, είναι συχνά σκοτεινές οι αγοραπωλησίες τους, με αποτέλεσμα τα τελικά ποσά να φθάνουν στις σελίδες του Τύπου αλλοιωμένα.

Επιχειρήσεις πολλών καρατίων

Ενα πολύτιμο διαμάντι προβάλλει πάντα ως εξαιρετική επένδυση με σταθερή αξία – χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν έχει περάσει και η αγορά διαμαντιών τις διακυμάνσεις της, καθώς είναι πάντα μια αγορά ευαίσθητη στις παγκόσμιες εξελίξεις, όπως π.χ. στις αλλαγές στο πολιτικό τοπίο.

Επιπλέον τα φυσικά διαμάντια δέχονται τα τελευταία χρόνια πλήγμα και από τις συνθετικές πέτρες που παράγονται στα εργαστήρια, γεγονός που λέγεται πως έχει μειώσει τη ζήτησή τους. Αν υπάρχει κίνδυνος να περάσουν στα αζήτητα;

Οι πλούσιοι και οι επώνυμοι που πάντα επένδυαν (και) στα διαμάντια εξακολουθούν, ως φαίνεται, να τα προτιμούν, με ορισμένους εξ αυτών να μπαίνουν ενίοτε στο στόχαστρο των Αρχών για τη σκοτεινή δράση τους.

Ο ισραηλινός «βασιλιάς των διαμαντιών» Μπένι Στάινμετζ της εταιρείας Steinmetz Diamonds Group έχει αντιμετωπίσει κατηγορίες χρηματισμού και πλαστογράφησης σε υπόθεση εκμετάλλευσης δικαιωμάτων ορυχείου στη Γουινέα, έχει κατηγορηθεί για φοροδιαφυγή και έχει δει το όνομά του να φιγουράρει στη λίστα των Panama Papers λόγω των αδιαφανών επιχειρηματικών του δράσεων.

Ο ισραηλινός «βασιλιάς των διαμαντιών» Μπένι Στάινμετζ της εταιρείας Steinmetz Diamonds Group.

Στην ίδια λίστα φιγουράριζε και το όνομα του επίσης ισραηλινού πολυεκατομμυριούχου Νταν Γκέρτλερ, που μεταξύ άλλων δραστηριοποιείται στην εξόρυξη διαμαντιών στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. Την ίδια στιγμή, ο Λόρενς Γκραφ αποτελεί ένα από τα πιο τρανταχτά παραδείγματα ανθρώπου που έχτισε μια αυτοκρατορία χάρη στη λάμψη των διαμαντιών.

Ο γεννημένος το 1938 στο Λονδίνο επιχειρηματίας ξεκίνησε στα 14 χρόνια του να εργάζεται ως μαθητευόμενος σε κοσμηματοπωλείο, για να φτάσει, ιδρύοντας την εταιρεία Graff Diamonds και αναλαμβάνοντας δραστήριο ρόλο στο εμπόριο πολύτιμων λίθων, να αναδεικνύεται στον πιο πλούσιο κοσμηματοπώλη του κόσμου.

«…a girl’s best friend!»

Γνωστή ήταν η εμμονική αγάπη της Ελίζαμπεθ Τέιλορ για τα (πολυτραγουδισμένα και από τη Μέριλιν Μονρόε) διαμάντια, τα οποία συνήθιζαν να της προσφέρουν ως δώρο οι πολλοί σύζυγοί της, κυρίως ο Ρίτσαρντ Μπάρτον, με τον οποίο παντρεύτηκε και χώρισε δύο φορές. Μεταξύ άλλων, ο ουαλός σταρ τής είχε αγοράσει το 1969 ένα διαμάντι 68 καρατίων από τον διάσημο οίκο Cartier.

Μετά το δεύτερο διαζύγιο του ζευγαριού, η εν λόγω «πέτρα» δημοπρατήθηκε από την Τέιλορ και μέρος του ποσού διατέθηκε για την κατασκευή ενός νοσοκομείου στην Μποτσουάνα. Να και μια περίπτωση που πολύτιμοι λίθοι χρησιμοποιήθηκαν για το κοινό καλό.

Οπως για φιλανθρωπικούς σκοπούς και συγκεκριμένα για τις ανάγκες του Nelson Mandela Children’s Fund (NMCF) λέγεται πως διέθεσε τα δικά της (ματωμένα) διαμάντια η Ναόμι Κάμπελ: Της τα είχε κάνει δώρο ο πρώην πρόεδρος της Λιβερίας, Τσαρλς Τέιλορ, ο οποίος στη συνέχεια κατηγορήθηκε πως είχε χρηματοδοτήσει με τα διαμάντια του τον εμφύλιο πόλεμο στη Σιέρα Λεόνε.

Η Κάμπελ εμφανίστηκε ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου στη Χάγη ως μάρτυρας στη δίκη του Τέιλορ για να παραδεχθεί πως πράγματι έλαβε από τον πολιτικό διά αντιπροσώπων ένα… δωράκι έπειτα από δείπνο που είχε παρατεθεί στη Νότια Αφρική με οικοδεσπότη τον Νέλσον Μαντέλα.

Αμύθητης αξίας διαμαντένιο ρολόι της εταιρείας Graff Diamonds.

Παρούσες στην εκδήλωση ήταν και η πρώην ατζέντης της, Κάρολ Γουάιτ, με την ηθοποιό Μία Φάροου, οι οποίες με τις μαρτυρίες τους κατάφεραν σημαντικό πλήγμα στην εικόνα της «μαύρης γαζέλας».

Η Κάμπελ πλήρωσε (με κακή δημοσιότητα γύρω από το όνομά της) ακριβά την ευκολία με την οποία αποδέχθηκε το από αμφιλεγόμενο ως κατακριτέο δώρο. Ηταν μάλλον άτυχη. Την ίδια στιγμή, το εμπόριο των εκτυφλωτικών διαμαντιών συνεχιζόταν και συνεχίζεται, κρύβοντας κάποιες φορές σκοτεινά μυστικά και σκάνδαλα. Είναι πολλά τα λεφτά, είναι μεγάλα τα συμφέροντα.

Παρεµπιπτόντως, νέα επιστηµονική µελέτη κάνει λόγο για «βροχή διαµαντιών» στον Ποσειδώνα και τον Ουρανό αλλά και για την πιθανότητα ύπαρξης διαµαντένιας ζώνης πάχους πολλών χιλιοµέτρων µεταξύ του πυρήνα και του µανδύα του πλανήτη Ερµή.

Προς το παρόν είναι δύσκολο να αποδειχθεί. Φτάνει άραγε η εποχή που θα αναζητούνται εργάτες και για τα ορυχεία του Διαστήµατος;