Είναι το ένατο σε έκταση νησί των Δωδεκανήσων. Η Λέρος των 54.052 τετραγωνικών μέτρων και των περίπου 8.000 κατοίκων στον χάρτη μοιάζει με συνέχεια της Καλύμνου, από την οποία τη χωρίζει εξάλλου ένα στενό θαλάσσιο πέρασμα στολισμένο με τρία ακόμη νησάκια, το Μεγάλο και το Μικρό Γλαρονήσι και τη Βελόνα.

Αν όμως η Κάλυμνος έγινε διάσημη ως «το νησί των σφουγγαράδων», για να αποκτήσει στα χρόνια μας ακόμα μεγαλύτερη φήμη όχι μόνο για τον υπέροχο βυθό της αλλά και ως διεθνής αναρριχητικός προορισμός, η Λέρος συνέδεσε το όνομά της με το ψυχιατρείο που λειτουργούσε εκεί από το 1957.

Βαρύ το τίμημα που πλήρωσε το νησί ως «κολαστήριο των δυστυχισμένων» και «αποθήκη ανθρώπινων ψυχών», ειδικά επειδή στην πολυετή ιστορία της λειτουργίας του ακούστηκαν φοβερά και αποτρόπαια πράγματα για τις συνθήκες που επικρατούσαν στο ίδρυμα.

Στις μέρες μας τα πράγματα ευτυχώς έχουν αλλάξει, όπως έχει αλλάξει και η εικόνα του νησιού. Η παρεξηγημένη Λέρος διαφημίζεται πλέον ως ένα από τα πιο γοητευτικά μυστικά του Αιγαίου και αναδεικνύεται δυναμικά ως ένας από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς για εκείνους που εξακολουθούν να αναζητούν ένα καταφύγιο ηρεμίας και γαλήνης για τις θερινές (και όχι μόνο) διακοπές τους. Δικαίως!

Λέρος: Η ιστορία

Το νησί είναι γνωστό από τα πανάρχαια χρόνια ως καταφύγιο της Αρτέμιδος, της θεάς που ήξερε να εκτιμά και να απολαμβάνει τις ομορφιές της φύσης. Εκεί κατέφευγε όποτε ήθελε να απομονωθεί και να ησυχάσει.

Photo Shutterstock

Εκεί, στο Παρθένι, με υπέροχη θέα στη θάλασσα, στέκει μέχρι σήμερα και ο ναός που της είχαν αφιερώσει οι πιστοί. Στη Λέρο  γεννήθηκε περί το 480 π.Χ. ο ιστορικός Φερεκύδης ο Λέριος (γνωστός και ως ο Αθηναίος, επειδή έζησε στην Αθήνα).

Στη Λέρο γεννήθηκε τον 6ο αιώνα π.Χ. και ο φιλόσοφος και επιγραμματοποιός Δημόδοκος ο Λέριος, για να αναφερθούμε σε έναν ακόμη επώνυμο Λέριο της αρχαιότητας. Από τη νησί πέρασαν μεταξύ άλλων οι Σπαρτιάτες, οι Ρωμαίοι, οι Γενουάτες, οι Ενετοί, οι Ιωαννίτες Ιππότες, οι Οθωμανοί…

Απελευθερώθηκε το 1824, αν και με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου το 1830 εξακολουθούσε να ανήκει στην Τουρκία. Το 1912 πέρασε στην κατοχή των Ιταλών μαζί με τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη γερμανική κατοχή, αφού προηγουμένως πέρασε και από βρετανικά χέρια, ενώθηκε επιτέλους με την Ελλάδα στις 7 Μαρτίου 1948.

«Mοναδική φυσιογνωμία»

Τα αποτυπώματα όλων όσοι πέρασαν από το νησί είναι ακόμα εμφανή σε διάφορα σημεία και του προσδίδουν ξεχωριστό ενδιαφέρον. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο που λειτουργεί στην Αγία Μαρίνα βλέπουμε ενδιαφέροντα εκθέματα (επιγραφές, μικρά χρηστικά αντικείμενα κ.λπ.) από τα πολύ μακρινά χρόνια.

Στο Εκκλησιαστικό Μουσείο, στο Κάστρο της Παναγίας, εκτίθενται ιερά αντικείμενα μεγάλης αξίας. Στο Μουσείο Μπελλένη, στον ομώνυμο πύργο που βρίσκεται στα Αλιντα (ή Αλινδα), παρουσιάζονται λαογραφικές συλλογές αλλά και πολεμικά εκθέματα.

Ο Πύργος Μπελλένη φιλοξενεί λαογραφικά και όχι μόνο εκθέματα. Photo Shutterstock

Το εντυπωσιακό κτίριο υπήρξε εξοχική κατοικία του ζάπλουτου αιγυπτιώτη εργολάβου δημοσίων έργων και εθνικού ευεργέτη Παρίση Μπελλένη. Το Πολεμικό Μουσείο του Τούνελ Μερικιάς βρίσκεται, όπως λέει και το όνομά του, μέσα σε ένα στρατιωτικό τούνελ. Βεβαίως τα αχνάρια της ιστορίας δεν απαντώνται μόνο στα μουσεία αλλά και στους δρόμους του νησιού.

Ενδεικτικό του πολιτιστικού και αρχιτεκτονικού πλούτου του είναι το άρθρο «Οι κρυμμένοι θησαυροί της Λέρου» που είχαν δημοσιεύσει στο «Βήμα» της 19ης Μαΐου 2024 η βιομηχανική σχεδιάστρια Νταϊάννα Καρβούνη και η αρχιτέκτων Βίβιαν Φίλιππα.

Οι δύο κυρίες, που γνωρίζουν καλά το νησί και δραστηριοποιούνται σε αυτό, σημείωναν, μεταξύ άλλων, πως «η Λέρος διαθέτει μια εντελώς μοναδική για τα ελληνικά δεδομένα φυσιογνωμία: η αρχιτεκτονική ποικιλότητα, το πολιτιστικό απόθεμα, η δυναμική της αρχιτεκτονικής και πολεοδομικής φυσιογνωμίας της είναι ανυπέρβλητη». Και αυτό δεν είναι δύσκολο να το επιβεβαιώσει ο επισκέπτης.

Δεκάδες αξιοθέατα

Το Κάστρο της Παναγιάς και οι ανεµόµυλοι στην κορυφή του λόφου Απιτύκι, η Αγία Μαρίνα (και ο Πλάτανος), το λιµάνι Λακκί (όπου δένουν τα πλοία της Blue Star Ferries που θα σας φέρουν στο νησί από τον Πειραιά) µε τα art deco ιταλικής αισθητικής κτίρια, η Γούρνα και η Βαγιά με τα πυργόσπιτά τους, τα γραφικά ψαροχώρια Παντέλι και Ξηρόκαμπος, οι (μεταξύ άλλων) παραλίες Αλιντα, Αγιος Σπυρίδωνας, Κριθώνι, Αγία Κιουρά (με το εκκλησάκι που έχουν αγιογραφήσει πολιτικοί εξόριστοι την περίοδο της χούντας) και Δύο Λισκάρια, το παραθαλάσσιο εκκλησάκι του Αγίου Ισιδώρου στην Κόκκαλη αποτελούν μερικές μόνο από τις πιο ενδιαφέρουσες στάσεις σε ένα οδοιπορικό με πολλή θάλασσα, πολύ ήλιο και απέραντη ομορφιά και γαλήνη.

Ο άγιος Ισίδωρος κυκλωμένος από το υπέροχο γαλαζοπράσινο των νερών της Λέρου. Photo Shutterstock

Η πεζοπορία στα μονοπάτια του νησιού και οι μικρές κρουαζιέρες στις παραλίες αλλά και στα γειτονικά νησάκια συμπληρώνουν την αιγαιοπελαγίτικη εμπειρία. Εξαιρετικά πλούσια είναι και η γαστρονομική παράδοση του νησιού με τα φρέσκα θαλασσινά, τους μεζέδες και τα παραδοσιακά γλυκά. Εκεί καλλιεργείται και η γκαφάβα (γκουάβα), ένα φρούτο το οποίο έφεραν μαζί τους οι εκ Λέρου καταγόμενοι που είχαν μεταναστεύσει στην Αίγυπτο.

Στο νησί λειτουργούν σήμερα και μερικά αξιόλογα ξενοδοχεία με πολύ καλές τιμές (μεταξύ άλλων τα Alidian Βay Suites, Crithoni’s Paradise, Apartments & Suites Papafotis, Tony’s Beach κ.λπ.). Γιατί η Λέρος, παρά την τουριστική ανάπτυξη των τελευταίων κυρίως χρόνων, παραμένει ένας προορισμός για όλους, για όλα τα βαλάντια, για όλες τις διαθέσεις, για οικογένειες, για ζευγάρια αλλά και για μοναχικούς ταξιδιώτες.

Για απομόνωση αλλά και για να γνωρίσει κανείς έναν κόσμο ανοιχτόκαρδο και φιλόξενο και να συμβιώσει μαζί του δίπλα στη θάλασσα, στη δροσερή γαλάζια απεραντοσύνη των Δωδεκανήσων. Τι πιο όμορφο για μερικές ημέρες και νύχτες καλοκαιρινής ανεμελιάς;