Δεν θα μπορούσε να είχε επιλέξει πιο κατάλληλη ημερομηνία από την Πρωτοχρονιά το Netflix προκειμένου να λανσάρει τη ριάλιτι εκπομπή «Σπίτι και Ζωή σε Τάξη με τη Μαρί Κόντο». Ως γνωστόν, η 1η Ιανουαρίου είναι μια ημέρα λήψης αποφάσεων – new year’s resolutions αγγλιστί -, οι περισσότερες από τις οποίες ωστόσο συνήθως αποδεικνύονται εξαιρετικά βραχύβιες. Η ιδέα στην οποία βασίζεται το πολυσυζητημένο σόου της Κόντο μπορεί να περιγραφεί περιληπτικά ως εξής: μια γλυκύτατη Γιαπωνέζα με καθησυχαστική, μειλίχια αύρα εμφανίζεται σαν από μηχανής θεά στο κατώφλι διάφορων αμερικανικών οικογενειών και ως άλλη Μαίρη Πόπινς (με ομπρέλα που την κρατάει η βοηθός-διερμηνέας της) τις βοηθά να τακτοποιήσουν το νοικοκυριό τους, διευκολύνοντας συνεπώς τη ζωή τους. Οσοι λοιπόν είχαν συμπεριλάβει στη λίστα των επιθυμιών τους το να ξεφορτωθούν τη σαβούρα που έχουν συσσωρεύσει σε ντουλάπες και αποθήκες βρήκαν επιτέλους κίνητρο και μέθοδο, ενώ η σειρά είχε τόσο μεγάλη επιτυχία που δεν υπήρξε εφημερίδα ή διαδικτυακό site επί Γης που να μην ασχολήθηκε τις τελευταίες εβδομάδες με την 34χρονη γκουρού της εκκαθάρισης προσωπικών χώρων. Ενδεικτικό της ξαφνικής ραγδαίας αύξησης της δημοτικότητάς της είναι και το γεγονός πως στο προφίλ της στο Instagram ο αριθμός των ακολούθων της έχει σχεδόν τριπλασιαστεί (και ξεπερνά πλέον το 1,5 εκατομμύριο) από τότε που η τηλεοπτική παραγωγή λανσαρίστηκε στη δημοφιλή παγκόσμια πλατφόρμα streaming ταινιών και σίριαλ.

Η Κόντο δεν ήταν φυσικά κάποια τυχαία περίπτωση. Το βιβλίο της με τίτλο «Τhe Life-Changing Magic of Tidying Up: The Japanese Art of Decluttering and Organizing» (κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος ως «Σπίτι σε τάξη – Ζωή σε τάξη. Η μαγεία τού να τακτοποιείς») εκδόθηκε το 2014 και έγινε γρήγορα διεθνές μπεστ σέλερ. Σύμφωνα με τη βρετανική εφημερίδα «The Guardian» έχει πουλήσει περισσότερα από 10 εκατομμύρια αντίτυπα σε όλον τον κόσμο. Στις αγγλοσαξονικές χώρες, μάλιστα, το ονοματεπώνυμό της χρησιμοποιείται πλέον σαν ρήμα: «Λέω να mariekondo τα συρτάρια σήμερα» θα μπορούσε να πει για παράδειγμα κάποιος και οι πιο πολλοί θα καταλάβουν τι εννοεί. Το 2015 το όνομά της είχε περιληφθεί στη λίστα με τους 100 πιο επιδραστικούς ανθρώπους στον κόσμο που δημοσιεύει κάθε χρόνο το περιοδικό «Time» – το κείμενο για την περίπτωσή της είχε γράψει η ηθοποιός (και μεγάλη θαυμάστριά της) Τζέιμι Λι Κέρτις. Η επιχείρησή της απασχολεί περισσότερους από 200 συμβούλους τακτοποίησης και η λίστα αναμονής προκειμένου να εξυπηρετηθείς από έναν από αυτούς είναι πραγματικά μακρά, χρειάστηκε ωστόσο ένα μαζικό μέσο όπως η τηλεόραση για να μετατραπεί η μικροκαμωμένη γυναίκα από το Τόκιο σε σταρ διεθνούς εμβέλειας.

Η μέθοδος που ακολουθεί λέγεται KonMari και είναι απλή αλλά θαυματουργή. Δεν κινείσαι βάσει δωματίου, αλλά βάσει κατηγορίας πραγμάτων. Ξεκινάς με τα ρούχα. Αφού φτιάξεις μια στοίβα με όλα σου τα ενδύματα πάνω στο κρεβάτι, τα πιάνεις ένα-ένα στα χέρια σου και ρωτάς τον εαυτό σου: «Αυτό πυροδοτεί χαρά;» («Does it spark joy?»). Αν η απάντηση είναι «ναι», το κρατάς, αν η απάντηση είναι «όχι», τότε το αποχαιρετάς, αφού πρώτα το ευχαριστήσεις για τις στιγμές που μοιραστήκατε. Ακολουθούν τα βιβλία και κάθε είδους χαρτούρα, τα διάφορα άλλα αντικείμενα (εξαρτήματα, καλλυντικά, είδη κουζίνας) και μένει για το τέλος οτιδήποτε έχει συναισθηματική αξία (φωτογραφίες, ενθύμια, δώρα). Η λογική δεν έχει θέση στη διαδικασία της διαλογής. Αποφασίζεις με βάση την πυροδότηση της χαράς. Οταν πια καταλήξεις στο τι θα κρατήσεις, τότε αποθηκεύεις όλα τα εναπομείναντα υπάρχοντά σου σε διαφανή κουτιά. Τα ρούχα διπλώνονται με συγκεκριμένο τρόπο και τοποθετούνται στις ντουλάπες και στα συρτάρια κάθετα ώστε να μην κρύβουν ποτέ το ένα το άλλο. Η εκπομπή προσφέρεται για το λεγόμενο binge watching (όπου παρακολουθείς όλα τα επεισόδια μονοκοπανιά), αν και ελάχιστοι θεατές δεν θα νιώσουν έστω και λίγο αμήχανα όταν δουν την Κόντο κάθε φορά που πηγαίνει σε ένα σπίτι να κάθεται στο πάτωμά του και να προτρέπει τους ενοίκους να το ευχαριστήσουν (ναι, το σπίτι) όλοι μαζί με κλειστά τα μάτια σαν να προσεύχονται στη θεά Εστία.

Η μέθοδός της έχει αποκτήσει φανατικούς οπαδούς αλλά δέχθηκε και πολλή κριτική. Η δημοσιογράφος Αλεξάντρα Σπρινγκ υπέγραψε στην εφημερίδα «The Guardian» ένα κείμενο γνώμης με τίτλο «Marie Kondo, you know what would spark joy? Buying less crap» («Μαρί Κόντο, ξέρεις τι θα πυροδοτούσε χαρά; Το να αγοράζουμε λιγότερα άχρηστα πράγματα»), το οποίο κοινοποιήθηκε περισσότερες από 65.000 φορές στα διάφορα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η ανθρωπότητα παράγει σήμερα 2 δισεκατομμύρια τόνους σκουπιδιών κάθε χρόνο, μια ποσότητα που αναμένεται να φτάσει τα 3,4 δισεκατομμύρια την επόμενη τριακονταετία. Οι χωματερές παντού στον κόσμο ξεχειλίζουν, με τους Αυστραλούς να πετούν 6 τόνους ρουχισμού κάθε 10 λεπτά. Η Σπρινγκ ισχυρίζεται πως σε μια τόσο υπερκαταναλωτική κοινωνία η μόνη λύση για να μην πνιγούμε μέσα στον ωκεανό άχρηστων αντικειμένων είναι να σταματήσουμε να τα αγοράζουμε σαν να μην υπάρχει αύριο. Προτείνει μάλιστα να υιοθετήσουμε μια άλλη γιαπωνέζικη φιλοσοφία ζωής που ονομάζεται μοταϊνάι και προωθεί την επανάχρηση όλων των πραγμάτων που μας ανήκουν και την πολύ συνετή και μετρημένη αγορά καινούργιων.

Μια άλλη ομάδα του πληθυσμού που προσβλήθηκε από τις παραινέσεις της Κόντο είναι οι φανατικοί βιβλιόφιλοι που θεώρησαν ιεροσυλία το να σε παροτρύνει κανείς να πετάξεις έστω και ένα βιβλίο. Η πρώην βοηθός σε σιντοϊστικό ναό που γεννήθηκε στο Τόκιο το 1984 και ίδρυσε την επιχείρησή της όταν ήταν μόλις 19 ετών ενώ σπούδαζε στο Πανεπιστήμιο, ποσώς ενδιαφέρεται για την κατάληξη των αντικειμένων που δεν πυροδοτούν χαρά – αν και στις συνεντεύξεις της τάσσεται υπέρ της ανακύκλωσης και τού να χαρίζεις ό,τι δεν χρειάζεσαι σε κάποιον που το έχει ανάγκη. Στον έγκριτο «New Yorker», πάντως, γράφτηκε ένα άρθρο το οποίο απέδιδε τις ουρές δωρητών που παρατηρήθηκαν αυτές τις ημέρες σε δημοφιλές κατάστημα το οποίο δέχεται μεταχειρισμένα ρούχα στην επίδραση που είχε η εκπομπή της. Την ίδια ωστόσο την ενδιαφέρει να γίνουν βιώσιμα και φιλόξενα τα γεμάτα άχρηστα πράγματα σπίτια και ποντάρει στο σύνδρομο «millennial burnout», σύμφωνα με το οποίο οι εικοσάρηδες και οι τριαντάρηδες αισθάνονται τόσο κουρασμένοι από τις απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής που δεν μπορούν να ολοκληρώσουν ούτε την πιο απλή οικιακή εργασία. Η μέθοδός της τους προσφέρει το κίνητρο να καταγράψουν τη διαδικασία στα stories τους στο Instagram με το κατάλληλο hashtag – μόνο έτσι υπερνικούν τη χρόνια κόπωση.

Οι συμβουλές της έχουν τόσο μεγάλη απήχηση επειδή αξιοποιούν την κοινή λογική πασπαλίζοντάς την με δόσεις εξωτισμού και γιαπωνέζικης σοφίας. Στη σειρά το στοιχείο αυτό είναι ιδιαίτερα τονισμένο, καθώς η Κόντο μιλάει ελάχιστα αγγλικά και όποτε απευθύνεται στο φιλοθεάμον κοινό χρησιμοποιεί τη μητρική της γλώσσα. Κάτι άλλο που τη διαφοροποιεί σε σχέση με παλαιότερες αντίστοιχες εκπομπές είναι η ζεστασιά και η καλοσύνη με την οποία αντιμετωπίζει τους πελάτες της – δεν τους μαλώνει, δεν είναι αυστηρή μαζί τους, δείχνει κατανόηση σε κάθε ανθρώπινη αδυναμία. Χάρη στην επιτυχία της θα έχει σίγουρα χτίσει σε λίγα χρόνια μια lifestyle αυτοκρατορία στα πρότυπα του Goop της Γκουίνεθ Πάλτροου. Ηδη προετοιμάζει ένα καινούργιο site όπου διάσημες περσόνες όπως η Αριάνα Χάφινγκτον θα μοιράζονται τη δική τους σοφία.

Το επόμενο βήμα της Μαρί Κόντο θα σχετίζεται με τον ψηφιακό κόσμο. «Πολλοί από τους πελάτες μου λένε αφού εκκαθαρίσουν τα σπίτια τους ότι θα ήθελαν εφαρμόσουν την ίδια μέθοδο και στον ψηφιακό κόσμο και νομίζω ότι είναι εφικτό. Ορισμένες από τις ερωτήσεις που θέτεις στον εαυτό σου όταν τακτοποιείς τα πράγματά σου μπορείς να τις χρησιμοποιήσεις και για το περιεχόμενο του υπολογιστή, της ταμπλέτας ή του κινητού σου. Σου προκαλούν χαρά τα αρχεία που έχεις αποθηκευμένα; Βρίσκω πολύ σημαντικό αυτό το ερώτημα. Μάλιστα, έχω προγραμματίσει για την άνοιξη του 2020 ένα βιβλίο που θα αντιμετωπίζει αυτό το ζήτημα και θα λέγεται «Joy at Work» (σ.σ.: «Χαρά και εργασία» θα μπορούσε να είναι ο ελληνικός τίτλος)» έχει δηλώσει σε πολύ πρόσφατη συνέντευξή της. Η ίδια τσεκάρει κάθε βράδυ τις φωτογραφίες που έχει τραβήξει με το smartphone της κατά τη διάρκεια της ημέρας και κρατάει μόνο τις καλύτερες. Σε αρκετές από αυτές ποζάρει μαζί με τα δύο (αξιολάτρευτα) κοριτσάκια της, τα οποία εμφανίζονται και στην εκπομπή της. Πατέρας τους είναι ο συμπατριώτης της επιχειρηματίας Τακούμι Καβαχάρα. Είναι ευτυχισμένοι; Αγνωστο. Σίγουρα όμως κατοικούν σε ένα πολύ τακτοποιημένο σπίτι.

Ερωτηθείσα αν η ίδια είναι ακατάστατη σε κάτι, έχει πει: «Αφήνω τις παντόφλες μου σε άσχετα σημεία στο σπίτι». Μέσω των λιγοστών συνεντεύξεων που έχει δώσει τον τελευταίο καιρό δίνει απαντήσεις στις πιο συχνές απορίες των θαυμαστών της. Διευκρινίζει, για παράδειγμα, πως γνωρίζει καλά ότι ένα σφυρί ή μια κουτάλα μαγειρέματος δεν πυροδοτούν πηγαία χαρά, όμως θεωρεί πως σίγουρα προκαλεί ευχαρίστηση η σκέψη της απόλυτης χρησιμότητάς τους. Προτιμά να μη διαχωρίζει τα φύλα με βάση τις αντιδράσεις τους στη μέθοδό της, όμως έχει δει πως «οι γυναίκες δυσκολεύονται, κατά κανόνα, να αποχωριστούν τα ρούχα τους». Σε όσους δηλώνουν ευτυχείς ζώντας σε ένα σπίτι γεμάτο αταξινόμητα, αχρείαστα αντικείμενα, απαντά: «Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Οποιος δεν αισθάνεται στρες μέσα σε ένα ατακτοποίητο σπίτι δεν χρειάζεται να κάνει απολύτως τίποτα». Και τονίζει πως η KonMari μπορεί να αποδειχθεί ιαματική όσον αφορά τις διαφορές και τις προστριβές μεταξύ ζευγαριών που προκαλούνται από τα πρακτικά ζητήματα μιας συμβίωσης. Αναφέρει επίσης περιπτώσεις ανθρώπων που συνειδητοποίησαν χάρη στη διαδικασία «spark joy» ότι τίποτε στη ζωή τους δεν πυροδοτούσε τη χαρά· και αλλάξανε ζωή. Πολλοί πίνουν ήδη νερό στο όνομά της, άλλοι πάλι δεν μπορούν να πάρουν τίποτα από όλα αυτά στα σοβαρά, όπως ο ελληνοαμερικανός κωμικός Σταύρος Χαλκιάς, ο οποίος έγραψε στο Τwitter: «Η Μαρί Κόντο με ανάγκασε να αποχωριστώ έναν από τους δύο όρχεις μου». Αρκετοί θα στοιχημάτιζαν ότι πρόκειται περί παροδικού φαινομένου, όμως η Μαρί μοιάζει να ήρθε για να μείνει. Και να μας βάλει σε τάξη.