Είναι απαραίτητο να γίνονται εκθέσεις αποκλειστικά από γυναίκες καλλιτέχνιδες για λόγους «τακτικής», όπως ισχυρίζεται η φεμινίστρια ιστορικός τέχνης Γκριζέλντα Πόλοκ; Πρόκειται για ένα ερώτημα του καιρού μας που εν προκειμένω προέκυψε με αφορμή την έκθεση γυναικών ζωγράφων αφηρημένης τέχνης με τίτλο «Action, Gesture, Paint: Women Artists and Global Abstraction 1940-70» στη Whitechapel Gallery του Λονδίνου (έως τις 7 Μαΐου). Μήπως αυτή η τάση για «overcorrection», για τη διόρθωση δηλαδή με υπερβολικό ζήλο της προσφιλούς και κραταιάς μέχρι πρόσφατα συνήθειας να μπαίνει στο περιθώριο η δουλειά γυναικών καλλιτεχνών, δεν ευνοεί την ίδια την τέχνη και τις εκθέσεις, απλώς χτίζει τελικά ένα ελλιπές αφήγημα; «Μα δεν είμαστε ακόμα σε θέση, εν έτει 2023, να διοργανώσουμε μια έκθεση μοντέρνας τέχνης στην οποία τόσο άνδρες όσο και γυναίκες (και τέλος πάντων καλλιτέχνες όλων των φύλων) θα μοιράζονται τους τοίχους της γκαλερί και το αφήγημα της ιστορίας;» αναρωτιέται στον αντίποδα της σκέψης της Πόλοκ η βρετανή κριτικός τέχνης Ελίζα Γκουντπέιστιουρ στο περιοδικό «ArtReview».
«Lilith I – Hammerhead Venus», της Ρενάτα Αντέλα (2018, κερί και χάλυβας, 38 x 22 x 22 εκ.)
Εύλογο το ερώτημα και της τελευταίας, όμως να, δεν έχουν ειπωθεί ακόμα όλες οι ιστορίες που θέλουν να πουν οι γυναίκες και οφείλουν να αρθρωθούν από τις ίδιες. Οπως για παράδειγμα για το τι σημαίνει να μεγαλώνεις με τρόπους που δεν αναμένονται και βεβαίως δεν είναι αποδεκτοί από το πατριαρχικό βλέμμα, αφήνοντας δηλαδή τη φύση να κάνει ανεμπόδιστη το έργο της. Κάτι τέτοιο συμβαίνει λόγου χάριν στη έκθεση με τίτλο «Big Women» στη Firstsite Gallery, στο Κόλτσεστερ, στην κομητεία του Εσεξ στην Αγγλία, όπου δίνεται έως τις 18 Ιουνίου βήμα σε 25 καλλιτέχνιδες οι οποίες μεγάλωσαν, πέρασαν τα 40 και πλέον ατενίζουν από το παρεξηγημένο βάθρο της μέσης ηλικίας απώλειες και νίκες που μέχρι τώρα εθεωρούντο ήττες. Η επιμελήτρια της έκθεσης δεν είναι άλλη από τη φοβερή κυρία των YBAs (Young British Artists, ήτοι Νέοι Βρετανοί Καλλιτέχνες), την 60χρονη πλέον Σάρα Λούκας, η οποία μάλιστα μαζί με τις φίλες της και έτερες καλλιτέχνιδες Γκίλιαν Γουέρινγκ και Μάτζι Χάμπλινγκ ποζάρουν για τις ανάγκες της έκθεσης και ως μάγισσες με σκουπόξυλα. Είναι ένα νεύμα στις γυναίκες που πριν από περίπου τέσσερις αιώνες κατηγορούνταν για μαγεία στο γειτονικό Κάστρο της πόλης. Ορισμένες μάλιστα, προτού προλάβουν να πεθάνουν στην πυρά, άφηναν την τελευταία τους πνοή από τη συντριπτική αγωνία τους για ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
«Yellow Chair Hair» (2022) της Σάρα Λούκας.
Γκρι χείμαρροι και πληθωρικά χαμόγελα
Τα έργα – ζωγραφική, γλυπτική, φωτογραφία, βίντεο – έγιναν ειδικά για την έκθεση ή χρονολογούνται από τη δεκαετία του ’80. Περιλαμβάνουν φωτογραφίες της Λούκας, όπως η «Yellow Chair Hair» (2022) με τον ασημένιο χείμαρρο μαλλιών μιας γυναίκας να καλύπτει τη ράχη μιας καρέκλας, ή η «Fat Smile» (2022), το πορτρέτο των «χειλιών» που σχηματίζουν οι δίπλες της κοιλιάς μιας υπέρβαρης γυναίκας, ενδεχομένως μετά την εμμηνόπαυση, αλλά και τα υβριδικά γλυπτά της Ρενάτα Αντέλα που θυμίζουν τις αρχαίες, πληθωρικές θεές της γονιμότητας. H εικαστικός Σου Γουέμπστερ ζωγράφισε τον εαυτό της περήφανη έγκυο στα 52 της χρόνια, με την κοιλιά της να ξεπετάγεται από ένα δερμάτινο τζάκετ διακοσμημένο με κονκάρδες της Siouxsie and the Banshees – έτσι, για να θυμίζει το πανκ παρελθόν της.
«She Forgot» (1984, γκουάς σε σανίδα, 118 x 83,5 εκ.), της Σόνια Κουντ-Άνταμς ΜΒΕ.,
Η δε 59χρονη Γκίλιαν Γουέρινγκ, βραβευμένη με Turner το 1997, συμμετέχει με το δικό της φωτογραφικό πορτρέτο δίπλα στην Κλόντια Σίφερ ανεβασμένη σε ένα βάθρο («Claudia and Μe» 2009), ένα έργο που είχε παρουσιαστεί στην έκθεση «Capturing Claudia» στην Colnaghi Gallery στο Λονδίνο το 2009 – για να μην ξεχνιόμαστε κιόλας ποια υπήρξαν και θα παραμένουν τα πρότυπα ομορφιάς όση συμπερίληψη και αν προωθηθεί από τη διαφήμιση και την τέχνη. Για να μην πούμε και για το εικαστικό κατεστημένο το οποίο δεν ακολουθεί απαραίτητα με τους ίδιους ρυθμούς την περιέρρευσα ατμόσφαιρα του «correction», ιδίως όταν μια γυναίκα μεγαλύτερης ηλικίας αναζητεί γκαλερί να στηρίξει τη δουλειά της, «εκτός και αν τη συστήνει κάποιος αξιόπιστος και καθιερωμένος στον κόσμο της τέχνης», όπως θα πει στον βρετανικό Τύπο η Φιλίπα Κλέιντεν που συμμετέχει στην έκθεση.
«Claudia and Me» (2009, ψηφιακή c-type εκτύπωση), της Γκίλιαν Γουέρινγκ.
Η ιδέα για τη διοργάνωση προέκυψε ύστερα από μια επίσκεψη της Σάρα Λούκας στη Βενετία μαζί με την επίσης καλλιτέχνιδα Κέιτ Μπόξερ και πήρε αρχικά μορφή ως έκθεση στην Galerie Meyer Kainer στη Βιέννη με τίτλο «Señora!» το 2020. Ο νέος της τίτλος είναι εμπνευσμένος από το βιβλίο «Big Women» της Φέι Γουέλντον (για την ακρίβεια, από μια τηλεοπτική σειρά της δεκαετίας του ’90 που δανείστηκε αυτόν τον τίτλο). «Για εμένα αυτή η έκθεση είναι μια γιορτή των επιτευγμάτων γυναικών που δημιουργούν. Φιλοδοξεί να προβληματίσει, να είναι αστεία, ελκυστική, σοβαρή και διασκεδαστική. Γιατί το χρειαζόμαστε πολύ σε καιρούς όπου κυριαρχεί η ανδρική επιθετικότητα, η απληστία, ο πόλεμος και η χοντροκεφαλιά» έλεγε στον βρετανικό Τύπο η Λούκας. Η ίδια συμμετείχε στη θρυλική έκθεση «Freeze», την οποία διοργάνωσε ο δευτεροετής τότε φοιτητής Ντάμιεν Χιρστ στο Λονδίνο το 1988, με αποτέλεσμα να αναδειχθούν οι λαοφίλητοι YBAs, όμως βίωσε από νωρίς τον σεξισμό στον τότε καθ’ όλα πολιτικά ορθό ανδροκρατούμενο χώρο της τέχνης. «Αναμενόμενα, οι εμπορικές γκαλερί προσέγγιζαν τους άνδρες καλλιτέχνες. Τα συγχαρητήριά μου, βέβαια, σε αυτούς, αλλά όπως και να το πεις, ήταν μια καταθλιπτική περίοδος».
