«Ξέρω ότι αυτή την περίοδο το πρόγραμμά σας είναι εξαιρετικά φορτωμένο, οπότε εκτιμώ ιδιαίτερα που βρίσκετε λίγο χρόνο και για εμένα» είπα στον Γιόνας Κάουφμαν, ξεκινώντας την τηλεφωνική κουβέντα μας. «Στην πραγματικότητα, είμαι στο αυτοκίνητό μου και οδηγώ στους δρόμους της Βιέννης» απάντησε γελώντας, «γιατί, ως γνωστόν, όσο και αν νομίζεις πως τα έχεις κάνει όλα όπως πρέπει και πως δεν έχεις αφήσει καμία εκκρεμότητα, πάντα κάτι προκύπτει».
Τι είχε προκύψει αυτή τη φορά; «Μόλις μου έστειλαν με το ταχυδρομείο το διαβατήριό μου που το είχα ξεχάσει στο σπίτι μου στο Σάλτσμπουργκ» άρχισε να εξηγεί: «Γιατί μπορεί από Σάλτσμπουργκ ως Βιέννη, άντε και ως Αθήνα, να ταξιδεύεις χωρίς διαβατήριο (σ.σ.: γέλασε ξανά ηχηρά), αλλά μετά την Αθήνα ξεκινώ την περιοδεία μου στην Ασία. Συνειδητοποίησα, λοιπόν, πως ενώ έπρεπε να κάνω αίτηση και για βίζα, είχα ξεχάσει το διαβατήριο στο σπίτι. Μου το έστειλαν, μόλις το έλαβα, οπότε άλλαξα το πρόγραμμά μου και οδηγώ τώρα προς την κορεατική πρεσβεία. Δεν σας πειράζει, ελπίζω, να μιλήσουμε έτσι, θέλει εξάλλου χρόνο ώσπου να φτάσω». Και μιλήσαμε έτσι. Για τις πρόσφατες και τις επικείμενες παραστάσεις του, για τα σχέδιά του και για τα όνειρά του, για την οικογένειά του, για την ανησυχητική διεθνή κατάσταση…
Παρακολουθούσα τη λαμπρή καριέρα του Γιόνας Κάουφμαν από τα πρώτα ήδη χρόνια που είχε αρχίσει να γίνεται γνωστός – γυρίζουμε τουλάχιστον δύο δεκαετίες πίσω – και μου φαινόταν απίστευτο και κάπως αστείο που βρέθηκα τώρα να του μιλάω στο τηλέφωνο ενώ εκείνος έτρεχε για να τακτοποιήσει εκκρεμότητες της καθημερινότητας. Είχα το τρακ και το άγχος που έχω κάθε φορά που συνομιλώ με κάποιον διάσημο καλλιτέχνη τον οποίο θαυμάζω.
Oμως, ο σούπερ σταρ τενόρος που θα εμφανιστεί στις 9 Φεβρουαρίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών για να ερμηνεύσει άριες των Πονκιέλι, Τζορντάνο, Πουτσίνι, Μπελίνι, Μπιζέ, Λέχαρ, Κάλμαν, καθώς και κινηματογραφικά τραγούδια από το άλμπουμ του «The Sound of Movies», ήταν τόσο απλός, καταδεκτικός και επικοινωνιακός που έκανε γρήγορα τη συνέντευξή μας να μοιάζει με κουβεντούλα μεταξύ φίλων.
Διάβασα εξαιρετικά σχόλια για τις πρόσφατες εμφανίσεις σας στη Βιέννη με τους «Παλιάτσους» του Λεονκαβάλο. Είστε ευχαριστημένος από την ανταπόκριση;
«Πολύ! Πάρα πολύ! Πήγαν υπέροχα αυτές οι παραστάσεις και πέρασα κι εγώ θαυμάσια».
Oμως, αν και την ίδια βραδιά παίχτηκε και η «Καβαλερία Ρουστικάνα» του Μασκάνι, και ενώ παλαιότερα είχατε κάνει και τα δύο έργα μαζί, αυτή τη φορά κάνατε μόνο το ένα. Γιατί;
«Δεν ήθελα να κάνω την «Καβαλερία». Είναι υπέροχα έργα και τα δύο. Νομίζω πως περιλαμβάνουν μερικά από τα ομορφότερα μουσικά κομμάτια που έχουν γραφτεί ποτέ. Η μουσική τους είναι τόσο συγκινητική! Είχα πράγματι κάνει, το 2015 αν θυμάμαι καλά, στο Σάλτσμπουργκ, και τις δύο όπερες το ίδιο βράδυ. Oμως πρέπει να ομολογήσω πως ήταν αρκετά αγχωτική εμπειρία και θα προτιμούσα να μην την ξαναζήσω».
Τι είναι εκείνο που σας δημιουργούσε άγχος;
«Και οι δύο ρόλοι μαζί, ο Κάνιο από τους «Παλιάτσους» και ο Τουρίντου από την «Καβαλερία», σε κρατούν πολλή ώρα επάνω στη σκηνή. Την ίδια στιγμή, η μουσική τους είναι εξαιρετικά απαιτητική. Η τεσιτούρα του Τουρίντου είναι πολύ πιο υψηλή από εκείνη του Κάνιο, γεγονός που μου προσθέτει κούραση, η αλήθεια είναι πως ο Κάνιο ταιριάζει περισσότερο στη φωνή μου. Επιπλέον, σε αυτή την παραγωγή, την παραγωγή της Βιέννης, επικεντρώνοντας αποκλειστικά στον Κάνιο μπόρεσα και να δώσω ό,τι καλύτερο είχα και να τραγουδήσω επιπλέον και τον Πρόλογο, και αυτό ήταν υπέροχο!».
Αναφέρεστε στην εναρκτήρια άρια «Si può?» που κανονικά λέει ο βαρύτονος;
«Ναι, είναι η άρια του βαρύτονου, αλλά την έχω ήδη πει πολλές φορές σε ρεσιτάλ και συναυλίες. Οπότε ζήτησα να την πω και σε αυτή την παραγωγή. Ο βαρύτονος που θα την έλεγε έκανε και τον Τόνιο από τους «Παλιάτσους» και τον Αλφιο από την «Καβαλερία», και τους δύο ρόλους μαζί, και τους μάθαινε για πρώτη φορά, οπότε λόγω φόρτου εργασίας ήταν μάλλον χαρούμενος που γλίτωσε τουλάχιστον τον Πρόλογο… (σ.σ.: γελάει). Πήγαν όλα πολύ καλά για όλους, είχαμε δηλαδή κάποιες δυσκολίες με κάτι ακυρώσεις, αλλά αυτά είναι στο παιχνίδι, και τώρα πια τα ζω και από την άλλη πλευρά…».
Eνας διαφορετικός ρόλος
H «άλλη πλευρά» στην οποία αναφέρεται ο Γιόνας Κάουφμαν είναι ο νέος ρόλος του, αυτός του καλλιτεχνικού διευθυντή του Tiroler Festspiele στο Ερλ της Αυστρίας. Πρόκειται για ένα μικρό φεστιβάλ που ίδρυσε το 1997 ο αυστριακός μαέστρος Γκούσταβ Κουν με στόχο να προσφέρει υψηλού επιπέδου μουσική στο ειδυλλιακό περιβάλλον των Αλπεων. Το φεστιβάλ άρχισε να αποκτά διεθνή φήμη χάρη στις αξιόλογες παραγωγές του πάνω και σε έργα του Βάγκνερ. Ο Γιόνας Κάουφμαν το ανέλαβε τον Σεπτέμβριο του 2024, με την πρώτη χειμερινή σεζόν να σημειώνει μεγάλη επιτυχία, με 7.600 επισκέπτες και ποσοστό πληρότητας 94%.
Επρόκειτο για ποσοστό-ρεκόρ σε σχέση με τα προηγούμενα φεστιβάλ. Υποθέτω θα είστε χαρούμενος, όμως η αποδοχή από μέρους σας μιας τέτοιας θέσης δεν σας προσθέτει επιπλέον δουλειά και πίεση;
«Μου αρέσει να εργάζομαι πολύ και δεν σκοπεύω να εγκαταλείψω σε καμία περίπτωση άμεσα το τραγούδι, οπότε τώρα έχω απλώς ένα ακόμη πεδίο εργασίας. Το Ερλ είναι κοντά στο σπίτι μου και μπορώ να πηγαινοέρχομαι, δεν χρειάζεται να κάνω μακρινά ταξίδια. Οπως μπορώ και να ασχολούμαι με τη μουσική χωρίς να χρειάζεται να είμαι εγώ ο ίδιος επάνω στη σκηνή κάθε ημέρα. Αν και θα ανέβω και στη σκηνή του Erl Festspielhaus τον ερχόμενο Απρίλιο για να ερμηνεύσω τον «Πάρσιφαλ» του Βάγκνερ. Το Τiroler Festspiele είναι μια νέα απασχόληση που μου αρέσει πολύ, παρά τα όποια προβλήματα. Γιατί είχα πολλές ακυρώσεις ήδη από τις πρώτες εβδομάδες του φεστιβάλ… Ετσι όμως είναι αυτά τα πράγματα, έχουν τις προκλήσεις και τα ρίσκα τους» (γελάει).
Γράφτηκε πως η απόφασή σας να ερμηνεύσετε στους «Παλιάτσους» της Βιέννης την άρια του βαρύτονου είναι πιθανώς μια πρώτη δοκιμή για να αρχίσετε να τραγουδάτε και τέτοιο ρεπερτόριο. Υπάρχουν τέτοιες σκέψεις;
«Oχι, στην πραγματικότητα όχι. Θαυμάζω τον Πλάθιντο Ντομίγκο που το έχει κάνει, δεν είναι όμως αυτή η πρόθεσή μου. Μπορεί να υπάρχουν κάποιες άριες βαρύτονου που μου αρέσουν και που τις θαυμάζω, αλλά να ξεκινήσω μια ολόκληρη νέα καριέρα στο ρεπερτόριο του βαρύτονου; Oχι, δεν βλέπω την ανάγκη να το κάνω, ούτε έχω την επιθυμία. Eτσι κι αλλιώς, η τεσιτούρα του Προλόγου είναι πολύ κοντά στην τεσιτούρα του τενόρου, οπότε δεν έκανα κάτι extreme».
Oποια και αν είναι τα σχέδιά σας, η φωνή σας είναι βεβαίως φωνή τενόρου, έχει όμως και τα σκούρα χρώματα της φωνής του βαρύτονου. Είστε μια κάπως ιδιαίτερη περίπτωση, όχι;
«Αυτό σήμερα το λένε «baritenor», είναι μια λέξη που χρησιμοποιούν για να περιγράψουν μια φωνή η οποία με έναν τρόπο βρίσκεται κάπου στη μέση, μεταξύ τενόρου και βαρύτονου. Πρόκειται για φωνή που ταιριάζει πολύ σε ρόλους όπως ο Ζίγκμουντ στη «Βαλκυρία», ακόμη και ο «Πάρσιφαλ», που όπως σας είπα θα τον τραγουδήσω ξανά στο Ερλ».

Ο «Οθέλλος» του Βέρντι θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους ρόλους του. Εδώ με την Μαρία Αγκρέστα στον ρόλο της Δυσδαιμόνας (Νάπολι, 2022). Photo Luciano Romano-Teatro di San Carlo
Πρωτοτραγουδήσατε τον «Πάρσιφαλ» το 2013 στη Μετροπόλιταν Οπερα της Νέας Υόρκης για να γίνει μία από τις πολύ μεγάλες επιτυχίες της καριέρας σας. Είναι και ένας από τους πιο δύσκολους ρόλους σας;
«Εκ πρώτης όψεως δεν θα έλεγα πως είναι τόσο δύσκολος, είναι απλώς απίστευτα μεγάλος σε διάρκεια. Βρίσκεσαι επάνω στη σκηνή κι εγώ δεν ξέρω πόσες ώρες, υπάρχουν σκηνές που στέκεσαι εκεί για 25 λεπτά χωρίς διάλειμμα, είναι εξουθενωτικό! Είναι πολύ δύσκολο να παραμείνεις συγκεντρωμένος, να διατηρήσεις την προσήλωσή σου στον ρόλο. Oπως είναι δύσκολο να διατηρήσεις τη φρεσκάδα της φωνής σου, γιατί πρέπει να ξεκινάς ξανά και ξανά το τραγούδι με την ίδια φρεσκάδα που είχε στην αρχή. Αυτό τον κάνει για εμένα πολύ δύσκολο ρόλο. Πρέπει βεβαίως να έχεις και τη φωνητική δύναμη για να ερμηνεύσεις την άρια της δεύτερης πράξης… Η τρίτη πράξη όμως είναι καθαρή ομορφιά!».
Αν όχι ο «Πάρσιφαλ», ποιος είναι ο πιο απαιτητικός ρόλος που έχετε τραγουδήσει μέχρι σήμερα;
«Προφανώς ο Τριστάνος! Eχω τραγουδήσει και άλλους δύσκολους ρόλους όμως. Ας πούμε, ο Ντε Γκριέ στη «Μανόν Λεσκώ» του Πουτσίνι είναι γραμμένος σε πολύ υψηλή τεσιτούρα για μια φωνή σαν τη δική μου και στο τέλος της βραδιάς, η τελευταία πράξη είναι πραγματικά δύσκολη. Μια πολύ μεγάλη πρόκληση αντιμετώπισα και όταν έκανα τον «Οθέλλο» του Βέρντι για πρώτη φορά. Είναι απαιτητικότατος φωνητικά, αλλά έχεις να αντιμετωπίσεις και όλα αυτά τα συναισθήματα που είναι τόσο έντονα και δυνατά! Πρέπει να τα ελέγξεις, γιατί μπορεί να σε κάνουν να χάσεις τη συγκέντρωσή σου στο τραγούδι. Hταν βεβαίως και οι δικές μου προσδοκίες, ως προς το τι ήθελα να επιτύχω, πολύ υψηλές. Ο «Οθέλλος» είναι ρόλος μάλλον εξίσου δύσκολος με τον Τριστάνο».
Oσον αφορά την όπερα «Τριστάνος και Ιζόλδη», τραγουδήσατε πρώτα τη δεύτερη πράξη της σε συναυλιακή μορφή το 2018 και μετά, το 2021, ολόκληρο το έργο. Ηταν τυχαίο, επειδή σας το πρότειναν, ή επιλέξατε να γίνουν έτσι τα πράγματα για κάποιον λόγο;
«Ηταν, νομίζω, μια πολύ καλή ιδέα να ξεκινήσω μόνο με τη δεύτερη πράξη. Για να καταλάβω τις διαστάσεις του ρόλου και του έργου. Γιατί η πρόκληση είναι βασικά να τραγουδήσεις την πρώτη και τη δεύτερη πράξη με πλήρη φωνή και με όλα όσα χρειάζονται, και μετά να μπορείς να τραγουδήσεις την τρίτη πράξη. Να είσαι ακόμα σε θέση να τραγουδήσεις την τρίτη πράξη όπως είναι γραμμένη, με όλα τα πιανίσιμο και τα λεγκάτο και στο τέλος με τη σκηνή του θανάτου του Τριστάνου. Νομίζω πως με αυτές τις τελευταίες σελίδες ο Βάγκνερ άγγιξε κάτι που δεν έχει γραφτεί ποτέ ξανά στη μουσική!».
Τελικά έχετε τραγουδήσει όλους ρόλους των ονείρων σας;
«Εχασα κάποιους και ίσως όσο ακόμα μπορώ να καταφέρω να γεμίσω τα κενά. Για παράδειγμα, δεν έχω κάνει τον «Χορό μεταμφιεσμένων» του Βέρντι. Θα ήθελα να κάνω και τη «Φεντόρα» του Τζορντάνο, γιατί νομίζω ότι είναι ένα πολύ όμορφο κομμάτι. Ισως και ο «Παλεστρίνα» του Χανς Πφίτσνερ να ήταν κάτι ενδιαφέρον. Αλλά στην πραγματικότητα, τα πιο σημαντικά πράγματα, τα έργα που με τράβηξαν στη δουλειά αυτή, τα έχω καλύψει. Ευτυχώς!».
Είστε σύζυγος, είστε και πατέρας τεσσάρων παιδιών, κάνετε όμως μια δουλειά που σας υποχρεώνει να βρίσκεστε διαρκώς μακριά από την οικογένειά σας. Πώς το διαχειρίζεστε;
«Είναι δύσκολο. Οσo και αν προσπαθείς, βλέπεις πως η κατάσταση δεν μπορεί ποτέ να είναι ιδανική. Πρέπει να ταξιδεύεις και να περνάς πολύ χρόνο στο εξωτερικό. Οποτε, λοιπόν, βρίσκεσαι στο σπίτι πρέπει να είσαι όσο γίνεται πιο παρών, να κάνεις όσο γίνεται πιο αισθητή την παρουσία σου. Και δεν είναι εύκολο. Στις μέρες μας οι άνθρωποι τείνουν να ξεχνούν, να μπερδεύουν τα όρια μεταξύ εργασίας και ελεύθερου χρόνου. Εχεις πάντα το κινητό σου μαζί σου.
Τα emails σου ξεπετάγονται στην οθόνη του μέρα και νύχτα. Είναι δύσκολο να το απενεργοποιήσεις ή να το αφήσεις στο γραφείο σου και να σταματήσεις να το σκέφτεσαι για μερικές ώρες. Εχει γίνει φυσιολογικό να ασχολείσαι με τη δουλειά σου ενώ βρίσκεσαι στο σπίτι και ενώ πρέπει να είσαι 100% αφοσιωμένος στην οικογένεια και στα παιδιά σου. Το βλέπω συνέχεια στην καθημερινότητά μου, το βλέπω να συμβαίνει σε εμένα τον ίδιο και προσπαθώ να το αντιμετωπίσω, να γίνομαι όλο και καλύτερος, αλλά δεν είναι εύκολο».
Είστε από τους ανθρώπους που προορίζονταν για να κάνουν μεγάλη οικογένεια ή απλώς συνέβη;
«Είμαι γεννημένος για οικογένεια. Αγαπώ πάρα πολύ την οικογένειά μου, ήταν πάντα όνειρό μου να κάνω και να μεγαλώσω παιδιά. Οπότε, ναι, δεν ήταν τυχαίο το ότι απέκτησα τέσσερα παιδιά».
Τα παιδιά σας αγαπούν την όπερα; Τους αρέσει το επάγγελμά σας;
«Και ναι και όχι! Υπάρχουν φορές που δεν τους αρέσει καθόλου αυτό που κάνω γιατί είναι ο λόγος για τον οποίο λείπω μακριά τους στο εξωτερικό. Αλλά όλοι έρχονται και βλέπουν, στον βαθμό που αυτό είναι δυνατό, τις παραστάσεις μου. Ολοι ήρθαν, για παράδειγμα, τώρα στο Φεστιβάλ να δουν τι κάνει ο πατέρας τους. Εξάλλου, ένας από τους λόγους που ασχολήθηκα με την Ερλ είναι πως βρίσκεται σε απόσταση μίας ώρας από το σπίτι μου, οπότε μπορώ να κάνω τη δουλειά μου αλλά να είμαι και με την οικογένειά μου. Ο,τι καλύτερο!».
Τι σημαίνει για εσάς επιτυχία;
«Οταν ξεκινάς την καριέρα σου η επιτυχία σημαίνει κάτι εντελώς διαφορετικό. Τώρα πια, με την εμπειρία που έχω συλλέξει όλα αυτά τα χρόνια, θα έλεγα ότι επιτυχία είναι να έχεις κατακτήσει τους στόχους σου χωρίς να αλλάξεις τον εαυτό σου και τελικά να παραμένεις ευτυχισμένος. Νομίζω πως το πιο σημαντικό από όλες τις επιτυχίες που μπορείς να έχεις είναι να ζεις μια ευτυχισμένη ζωή. Ανεξάρτητα από το τι κάνεις. Συνηθίζουμε να λέμε ότι τα χρήματα δεν σε κάνουν ευτυχισμένο. Ετσι είναι, αλλά ας μην κρυβόμαστε, κάπως βοηθούν (σ.σ.: γελάει). Η αλήθεια είναι πως η ευτυχία δεν μπορεί να αγοραστεί με χρήματα. Ούτε με μια μεγάλη καριέρα. Μια μεγάλη καριέρα μπορεί να σημαίνει επίσης θυσίες, μοναξιά. Μπορεί να σημαίνει ακόμα και κατάθλιψη για κάποιους καλλιτέχνες ή για τον οποιονδήποτε άνθρωπο, ό,τι και αν κάνει. Είναι πολύ σημαντικό να είσαι ευτυχισμένος και να έχεις τη δυνατότητα και τη χαρά να κάνεις εκείνο που αγαπάς, να πληρώνεσαι για κάτι που ήταν το όνειρό σου και που ακόμα σε ενδιαφέρει».
Η δουλειά σας απαιτεί μεγάλη αφοσίωση, αλλά γύρω σας υπάρχει ένας κόσμος με μεγάλα, συνεχώς αυξανόμενα, πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα. Ενημερώνεστε για τις διεθνείς εξελίξεις; Πώς βλέπετε το μέλλον, αυτό που έρχεται;
«Το θετικό που γνωρίζουμε είναι ότι η ανθρωπότητα έχει περάσει πολλές στιγμές που έφτασε κοντά στην εξαφάνιση. Οσο δύσκολη όμως κι αν ήταν η κατάσταση, κάπως επιβιώσαμε. Η μόνη μου ελπίδα είναι ότι και τώρα θα μπορέσουμε να ξαναβρούμε τον δρόμο μας, θα μπορέσουμε να επιστρέψουμε στις ανθρώπινες αξίες μας και να επενδύσουμε σε μια πιο ειρηνική ζωή. Θέλω να πιστεύω πως κάτι τέτοιο είναι πιθανό. Δυστυχώς πολλοί ηγέτες είναι εγωιστές και υπερφίαλοι, είναι καταστροφικοί και επιβιώνουν μόνο μέσα από το χάος. Αλλά υπάρχει ελπίδα, γιατί υπήρχε πάντα ελπίδα. Αν κοιτάξεις πίσω τον κόσμο μας, μπορείς να δεις τις παραδοξότητες, τις καταστροφές, αλλά επίσης και τις αχτίδες φωτός. Ελπίζω ότι η ανθρωπότητα θα βρει ξανά τον δρόμο της προς αυτή τη χαρά, τη ζωή, την ευτυχία και προς το μέλλον. Δεν πρέπει ποτέ να χάνουμε την ελπίδα».
Στο τέλος της ημέρας είστε ένας χαρούμενος άνθρωπος;
«Είμαι ένας πολύ χαρούμενος άνθρωπος. Μπορούν να σας το επιβεβαιώσουν όλοι όσοι με γνωρίζουν. Αυτό είναι κάτι που με κάνει να τραγουδάω ακόμα καλύτερα, γιατί είμαι ήρεμος και γαλήνιος και έτσι μπορώ να αντιμετωπίσω τις καταστάσεις που πιθανόν θα μου δημιουργήσουν στρες. Σίγουρα, είμαι ένας απίστευτα χαρούμενος άνθρωπος!».
Χορηγός: Εθνική Τράπεζα.
INFO
O Γιόνας Κάουφμαν θα εμφανιστεί στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης), στις 9 Φεβρουαρίου. Την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών θα διευθύνει
ο Γιόχεν Ρίντερ.