Η εμφάνιση της Chamber Orchestra of Europe στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών το Σάββατο 20 Απριλίου είναι σημαντική. Οχι μόνο επειδή διευθύνει ο Κωνσταντίνος Καρύδης που κάνει αξιοσημείωτη καριέρα στο εξωτερικό. Αλλά και γιατί ως σολίστ συμπράττει ένας από τους πιο διάσημους βιρτουόζους πιανίστες των ημερών μας, ο Γιαν Λισέτσκι.

Ο εικοσιεννιάχρονος, πολωνικής καταγωγής καναδός καλλιτέχνης που έχει συνεργαστεί με τις μεγαλύτερες ορχήστρες, έχει πραγματοποιήσει βραβευμένες ηχογραφήσεις (σε αποκλειστική συνεργασία με την Deutsche Grammophon από τα 15 του χρόνια) και έχει επαινεθεί για τις ερμηνείες του στα έργα του Σοπέν, μίλησε αποκλειστικά στο ΒΗΜΑgazino, λίγο πριν από την εμφάνισή του στην Αθήνα για τη σχέση του με τη μουσική. Για τον Σοπέν, τον Μπετόβεν και τον ήχο της σιωπής. Αλλά και για τις απαιτήσεις μιας μεγάλης καριέρας σε ένα περιβάλλον με μεγάλο ανταγωνισμό.

Ο πραγματικός μουσικός

Ο χώρος του πιάνου εξακολουθεί να γεννά ταλέντα, καλλιτέχνες που εντυπωσιάζουν με την τεχνική αρτιότητά τους και με το επίπεδο των ερμηνειών τους. Κατά τη γνώμη σας, τι διακρίνει έναν πραγματικά μεγάλο από έναν καλό πιανίστα;

«Νομίζω ότι το ερώτημα θα μπορούσε να τεθεί αλλιώς: Τι διακρίνει έναν πραγματικό καλλιτέχνη από έναν πιανίστα; Θα έλεγα, το να χρησιμοποιείς το όργανο που έχεις το προνόμιο να παίζεις ως αγωγό για να μοιράζεσαι μουσική και όχι ως αντικείμενο/σκεύος για να επιδείξεις τις ικανότητές σου. Νομίζω ότι αυτή είναι η κύρια διαφορά μεταξύ ενός πραγματικού μουσικού και ενός ανθρώπου που παίζει πιάνο».

«Υπάρχουν μερικοί καταπληκτικοί πιανίστες που φοβούνται και δεν παίζουν Σοπέν. Κατά τη γνώμη μου, το μυστικό είναι να αφήσεις τη μουσική να μιλήσει από μόνη της.»

Οι ηχογραφήσεις σας σε έργα του Σοπέν έχουν προκαλέσει αίσθηση. Ποιο είναι το μυστικό για να προσεγγίσει κανείς αυτόν τον σημαντικό για τους πιανίστες συνθέτη;

«Καθένας έχει μια πολύ προσωπική αντίληψη για τη μουσική του Σοπέν. Εύλογο, καθώς πρόκειται για μουσική που πηγάζει από την καρδιά και από την ψυχή. Κάθε πιανίστας έχει ισχυρή σχέση με αυτή τη μουσική. Ή δεν έχει καμία σχέση. Υπάρχουν μερικοί καταπληκτικοί πιανίστες που φοβούνται και δεν παίζουν Σοπέν. Κατά τη γνώμη μου, το μυστικό είναι να αφήσεις τη μουσική να μιλήσει από μόνη της. Να αφήσεις την αγνότητα να μιλήσει από μόνη της. Είναι μια μουσική κομψή, που έχει μια ιστορία να πει. Δεν χρειάζεται να προσθέσεις συναισθήματα σε αυτό. Εξάλλου, τι να προσθέσεις; Δικός μου στόχος είναι να μεταφέρω καλά αυτό που ξεκάθαρα βρίσκω στη μουσική του Σοπέν. Την απλότητα που αναδεικνύεται ως η κορωνίδα της τέχνης του. Αν χαθείς στην ομορφιά των συναισθημάτων ή στον ρομαντισμό, τότε χάνεις αυτή την κομψότητα και την απλότητα της μουσικής».

Lisiecki @Christoph Kostlin

Στην Ελλάδα δεν θα ερμηνεύσετε Σοπέν, θα ερμηνεύσετε όμως το Κοντσέρτο για πιάνο Νο. 4 του Μπετόβεν. Το οποίο έχετε επιπλέον ηχογραφήσει…

«…και που το λατρεύω απόλυτα! Είναι το έργο στο οποίο ο Μπετόβεν πέρασε τα όρια. Από τα πρώτα κιόλας μέτρα, από τα πρώτα ακόρντα, που είναι από τα πιο δυναμικά και από τα πιο δύσκολα! Η μουσική του είναι καθαρή μαγεία, νομίζω ότι όλοι αγαπάμε το έργο από εκείνες τις πρώτες νότες μέχρι το τέλος. Προσωπικά, αγαπώ επιπλέον το δεύτερο μέρος, έναν έντονο εκφραστικό διάλογο του πιάνου με την ορχήστρα. Στο τρίτο μέρος, που είναι πληθωρικό, ωστόσο πιο σκοτεινό, αλλά με τις ακτίνες του ήλιου να κάνουν την εμφάνισή τους, μου αρέσει πολύ η καντέντσα, η αυθεντική καντέντσα που είναι και η καλύτερη. Θα είναι μια υπέροχη εμπειρία να ερμηνεύσω ξανά το έργο στην Αθήνα και μάλιστα με την Chamber Orchestra of Europe».

Προσωπική ζωή και καθημερινότητα

Πώς ακολουθήσατε αυτόν τον δρόμο;

«Ως παιδί είχα πολλά ενδιαφέροντα – και συνεχίζω να έχω πολλά διαφορετικά ενδιαφέροντα. Η μουσική ήταν ένα από αυτά. Εκείνο που έτυχε να παίξει πολύ μεγάλο ρόλο στη ζωή μου και να γίνει τελικά το επάγγελμά μου. Νομίζω ότι όταν ήμουν μικρός ήταν απλώς κάτι ακόμα με το οποίο ασχολούμουν, όπως το σκι, το κολύμπι, τα μαθηματικά και η ποδηλασία. Στην πορεία άλλαξαν τα πράγματα».

«Αναδημιουργούμε αριστουργήματα που ήδη υπάρχουν, έχουμε το προνόμιο ως ερμηνευτές να τα ζωντανεύουμε. Αυτός είναι ο ρόλος μας. Να δώσουμε σε αυτά τα έργα μια ανάσα φρέσκου αέρα.»

Σήμερα ποια θεωρείτε πως είναι η αποστολή ενός μουσικού;

«Αναδημιουργούμε αριστουργήματα που ήδη υπάρχουν, έχουμε το προνόμιο ως ερμηνευτές να τα ζωντανεύουμε. Αυτός είναι ο ρόλος μας. Να δώσουμε σε αυτά τα έργα μια ανάσα φρέσκου αέρα. Το πιο σημαντικό σε αυτή τη διαδικασία είναι να σεβόμαστε τις επιθυμίες του συνθέτη και να φέρνουμε τη μουσική στο κοινό. Αυτό προσπαθώ να κάνω. Οσο για το μεγαλύτερο προνόμιο που έχουμε ως πιανίστες, δεν βαριόμαστε ποτέ, χάρη στον τεράστιο αριθμό έργων που έχουν γραφτεί».

Περνάτε πολλές ώρες καθημερινά καθισμένος στο πιάνο σας;

«Το θέμα της εξάσκησης… Μια ερώτηση που μου κάνουν συχνά νέοι επίδοξοι μουσικοί και οι γονείς τους. Δεν υπάρχει ξεκάθαρη απάντηση. Στην ουσία, πρέπει να γίνει η δουλειά. Πρέπει οι ώρες που θα αφιερώσεις στο πιάνο να σε οδηγήσουν στο επόμενο επίπεδο. Σήμερα η εξάσκησή μου είναι πολύ διαφορετική από ό,τι όταν ήμουν παιδί, οπότε είχα σχολικές υποχρεώσεις αλλά και μια παιδική ηλικία για να τη ζήσω. Τότε στρίμωχνα τη μελέτη μία-δύο ώρες προτού φύγω για το σχολείο και μερικές φορές συνέχιζα μετά. Τώρα νομίζω ότι πιο σημαντικό είναι να εξασκηθείς συνειδητά, συγκεντρωμένος, παρά να αφιερώνεις στη μελέτη όσο περισσότερες ώρες γίνεται. Παίζω σχεδόν κάθε δεύτερη μέρα, κάνω περίπου 100 εμφανίσεις τον χρόνο, και όταν δεν έχω ρεσιτάλ ή συναυλία βρίσκομαι σε πρόβες.

Οταν είμαι σπίτι, κάτι μάλλον σπάνιο, ο χρόνος που αφιερώνω στην εξάσκηση εξαρτάται από το τι πρέπει να προετοιμάσω. Αυτή τη στιγμή δουλεύω το 1ο και το 4ο Κοντσέρτο για πιάνο του Προκόφιεφ, οπότε αφιερώνω στη μελέτη περισσότερο χρόνο από ό,τι συνήθως. Περισσότερο χρόνο από όσο θα ήθελα. Για να συνοψίσω, μελετώ τόσο όσο χρειάζεται ή μάλλον όσο λιγότερο χρειάζεται ώστε να έχω το επιθυμητό αποτέλεσμα, αυτή είναι η σωστή απάντηση».

«Τείνω ειλικρινά στο να μην ακούω τις ηχογραφήσεις μου. Θεωρώ πως μόλις κυκλοφορήσουν, το… βιβλίο πρέπει να κλείσει. Φοβάμαι πως αν το ανοίξω ξανά θα ανακαλύψω πράγματα που τώρα θα τα έκανα διαφορετικά.»

Ποια από τις ηχογραφήσεις σας είναι η πιο αγαπημένη σας;

«Τείνω ειλικρινά στο να μην ακούω τις ηχογραφήσεις μου. Θεωρώ πως μόλις κυκλοφορήσουν, το… βιβλίο πρέπει να κλείσει. Φοβάμαι πως αν το ανοίξω ξανά θα ανακαλύψω πράγματα που τώρα θα τα έκανα διαφορετικά. Πρόσφατα όμως άκουγα κάτι άλλο στο ραδιόφωνο και κατά τύχη ακούστηκε και λίγο από το 2ο Κοντσέρτο για πιάνο του Μπετόβεν, στην ηχογράφηση που είχα κάνει με την Ακαδημία του Αγίου Μαρτίνου των Αγρών. Θα πω μόνο πως η ορχήστρα ήταν εκπληκτική και η ποιότητα του ήχου ήταν εξαιρετική. Θα μπορούσε να είναι η αγαπημένη μου ηχογράφηση, όχι γιατί είναι η καλύτερη αλλά γιατί είναι από εκείνες που άκουσα πρόσφατα και άνετα μπορώ να πω πως είναι καλή».

Ποια είναι η καλύτερη συμβουλή που έχετε λάβει ως μουσικός και που θα θέλατε να τη μοιραστείτε;

«Γεννήθηκα σε μια οικογένεια που δεν είχε σχέση με τη μουσική. Μεγάλωσα σε ένα πολύ συνηθισμένο νοικοκυριό, όπου το γεγονός ότι είχα πρώιμη επιτυχία στον χώρο της μουσικής δεν άλλαξε τίποτα. Στον δρόμο έμαθα ό,τι έμαθα για τη μουσική, κυρίως πώς να είμαι επαγγελματίας μουσικός χωρίς να προδώσω τον εαυτό μου. Εγινα ο τύπος του μουσικού με τον οποίο νιώθω άνετα, γιατί, ναι, είμαι ακόμα εγώ! Αυτό δεν είναι στην πραγματικότητα μια συμβουλή που μου έδωσαν άλλοι, είναι όμως η καλύτερη συμβουλή που μπορώ να δώσω εγώ».

Ευτυχία και θυσίες

Μπορεί να υπάρχει ισορροπία ανάμεσα στο αυστηρό πρόγραμμα συναυλιών και στην προσωπική ζωή ενός επαγγελματία μουσικού;

«Αυτή είναι μια ιστορία που δεν τελειώνει ποτέ. Και πρέπει να την αντιμετωπίσεις ψύχραιμα. Ενας μουσικός που ταξιδεύει διαρκώς δεν μπορεί να έχει ορισμένα πράγματα στη ζωή του. Ή θα χρειαστεί να αγωνιστεί πολύ για να τους έχει όλους ικανοποιημένους. Πρέπει λοιπόν να συμβιβαστεί με αυτό και να αποφασίσει πως θα χρειαστεί να κάνει κάποιες θυσίες. Πρέπει μετά από τις στιγμές που ήταν δύσκολες, να βρίσκει τι δεν λειτούργησε, γιατί δεν λειτούργησε και τι θα ήθελε να αλλάξει.

Εχω μάθει να το κάνω αυτό και εξακολουθώ να βελτιώνομαι. Πάντα εκπληρώνω τις υπάρχουσες δεσμεύσεις μου. Είμαι αφοσιωμένος και συγκεντρωμένος στη δουλειά, αλλά όταν καταλαβαίνω ότι κάτι δεν λειτουργεί σωστά, τότε αντί να παραπονιέμαι φροντίζω να μη βρεθώ στην ίδια κατάσταση και να μην επαναλάβω τα ίδια λάθη στο μέλλον».

«Είμαι σε γενικές γραμμές ένας ευτυχισμένος άνθρωπος, σχεδόν οτιδήποτε μου δίνει χαρά και ευτυχία! Είμαι πολύ χαρούμενος όταν βρίσκομαι στη σκηνή.»

Τι σας κάνει χαρούμενο;

«Είμαι σε γενικές γραμμές ένας ευτυχισμένος άνθρωπος, σχεδόν οτιδήποτε μου δίνει χαρά και ευτυχία! Είμαι πολύ χαρούμενος όταν βρίσκομαι στη σκηνή. Οταν κάνω μουσική σε μια όμορφη αίθουσα συναυλιών. Σε προσωπικό επίπεδο, εκείνο που με χαλαρώνει είναι να βρίσκομαι στη φύση. Εξω, μακριά από άλλους ανθρώπους, στη γαλήνη. Αυτό σημαίνει ότι τον χειμώνα θα επιστρέψω στην εξοχή του Καναδά για σκι. Και το καλοκαίρι θα πάω για κάμπινγκ εντελώς μόνος σε ένα όμορφο μέρος, για να απολαύσω τον ήχο της σιωπής: Τα χόρτα στον άνεμο, το τραγούδι των πουλιών από μακριά, ένα γεράκι που θα κάνει κύκλους πάνω από το κεφάλι μου. Ολοι αυτοί οι ήχοι της σιωπής μού δίνουν τη μεγαλύτερη χαρά και ευτυχία!».