Κάνοντας εκκαθάριση σε συρτάρια γεµάτα χαρτιά, βρέθηκα µπροστά σε έναν ξεχασµένο πάκο από δεκάδες, µεγέθους πιστωτικής κάρτας, ασπρόµαυρες φωτογραφίες. Καλοντυµένοι άνδρες και γυναίκες και χαµογελαστά παιδιά µε ταξίδεψαν στον χρόνο, πολλές δεκαετίες πίσω. Σε ένα τοπίο που όµως δεν είχε χαρά, αντιθέτως ήταν ποτισµένο στον τρόµο. Τις µικρές αυτές φωτογραφίες είχα φέρει µαζί µου από το ναζιστικό στρατόπεδο Μαϊντάνεκ, στην Πολωνία, µια από τις πιο ενδιαφέρουσες στάσεις ενός προ δεκαπενταετίας ταξιδιού. Ιδρύθηκε το 1941 λίγο έξω από την πόλη του Λούµπλιν. Εκεί, υπό τη διοίκηση του διαβόητου Καρλ Κοχ, δολοφονήθηκαν χιλιάδες Εβραίοι. Κάποιοι εξ αυτών πόζαραν (τα χρόνια πριν από τον εγκλεισµό τους) στις µικρές φωτογραφίες. Στο πίσω µέρος τους ήταν τυπωµένα µερικά λόγια του εικονιζοµένου, αλιευµένα από το ηµερολόγιο που πιθανώς κρατούσε, από επιστολές που είχε στείλει στους δικούς του κ.ά. «Οταν τελώ τη λειτουργία, όλοι προσεύχονται µαζί» διαβάζω στο πορτρέτο ενός ραβίνου: «Προσεύχονται σε διαφορετικές γλώσσες. Οµως, µπορεί αλήθεια ο Θεός να καταλάβει όλες αυτές τις γλώσσες;». «Ο θάνατος είναι ο παντoδύναµος οικοδεσπότης αυτού του µέρους» σηµειώνει ένας άλλος άνδρας. Πίσω από τη φωτογραφία ενός µικρού κοριτσιού που αγκαλιάζει χαµογελαστό τον κορµό ενός δέντρου διαβάζω πως η Μπρόνια εστάλη στο Μαϊντάνεκ το 1942 µαζί µε την αδελφή της Βάσια. Τα δύο παιδιά δολοφονήθηκαν στις 22 Ιουλίου 1944 σε οµαδική εκτέλεση λίγο πριν από την απελευθέρωση του στρατοπέδου. Ψάχνοντας στο Διαδίκτυο – η µακάβρια πινακοθήκη τσέπης είχε εξάψει την περιέργειά µου – ανακάλυψα πως συµπτωµατικά η 16η Μαΐου, ηµέρα που εγώ επέστρεφα νοητά στο Μαΐντάνεκ µε την ανακάλυψη των παλιών φωτογραφιών, ήταν η επέτειος των 80 χρόνων από τη συντριβή της εξέγερσης στο Γκέτο της Βαρσοβίας (16 Μαΐου 1943). Διαβάζοντας, από το ένα δραµατικό γεγονός περνούσα στο άλλο σαν να παρακολουθούσα θρίλερ, σαν να έκανα σπουδή πάνω στην απανθρωπιά, στην αποκτήνωση και στη δυστυχία που έφεραν στην ανθρωπότητα κάποιες (δηµοφιλείς κάποτε) πολιτικές ιδεολογίες. Πόσο µακριά µας έχουµε αφήσει εκείνες τις εποχές και εκείνες τις ιδεολογίες; Η ρητορική του µίσους φαίνεται τα τελευταία χρόνια να αυξάνει την απήχησή της σε όλον τον κόσµο και στην Ελλάδα. Το βλέπεις ξεκάθαρα και µέσα από το Διαδίκτυο. Ερευνητές που πρόσφατα είχαν ασχοληθεί µε τις αναρτήσεις στο Twitter, σχολίαζαν ότι δεν είχαν δει ποτέ στο παρελθόν µια τόσο απότοµη αύξηση – και µάλιστα σε τόσο µικρό χρονικό διάστηµα – στη ρητορική µίσους. Το παρατηρώ και στις συζητήσεις που γίνονται στις παρέες, όταν ακόµα και άνθρωποι που νόµιζες πως τους ήξερες αναπτύσσουν ξαφνικά αποτρόπαιες θεωρίες. Τι µας περιµένει; Και πώς να το αντιµετωπίσουµε; Ο αναστοχασµός και η γνώση του παρελθόντος µοιάζουν να είναι τα µοναδικά όπλα µας. Διαβάζοντας Ιστορία µε ανοιχτά και καθαρά µυαλά, µακριά από τις φυλακές που χτίζουν οι πολιτικές ιδεολογίες και ιδεοληψίες και τα κοµµατικά στεγανά, αλλά και παραµένοντας συνειδητά ενεργοί ως πολίτες, βρίσκουµε τελικά όλες τις απαντήσεις. Απαντήσεις όπως εκείνες που βρήκα στις παλιοκαιρισµένες φωτογραφίες του Μαϊντάνεκ, στα θολά, σβησµένα πρόσωπα των φαντασµάτων που κάποτε ήταν άνθρωποι µε ζωή και µε όνειρα.