Δύο νεαρά κορίτσια, η αλβανικής καταγωγής Εύα Ζμπόγκο, γεννημένη και μεγαλωμένη στην Ελλάδα, και η Ατένα Αμπραχίμια από το Λουξεμβούργο αγαπούν τη σύγχρονη τέχνη και αποφάσισαν να ιδρύσουν πριν από λίγο καιρό την ψηφιακή πλατφόρμα www.artemurmur.com, στην οποία θα φιλοξενούνται με περιοδικότητα έξι μηνών δώδεκα ανερχόμενοι καλλιτέχνες με πληροφορίες για τους ίδιους και τη δραστηριότητά τους, άρθρα και συνεντεύξεις τους, όπως επίσης θα παρέχεται η δυνατότητα διοργάνωσης επισκέψεων στα στούντιό τους ή pop-up εκθέσεων.
Soteur, «05 Squeezer 1», 2021
Μέσω της ιστοσελίδας θα πωλούνται επίσης κάποια έργα τους. Αυτή τη στιγμή μπορεί κάποιος να δει, μεταξύ άλλων, φωτογραφίες του Μπρούνο Ολιβέιρα, πίνακες του Ιάσονα Καμπάνη, του Παύλου Τσάκωνα και της Μαρίνας Παπαδάκη, multimedia έργα της Ζένα βαν ντεν Μπλοκ και της Ελίζα Πίντο καθώς και δημιουργίες του Soteur. Το BHMAgazino μίλησε με τις επικεφαλής αυτής της πρωτοβουλίας και τους ζήτησε να εξηγήσουν τη φιλοσοφία τους και να μοιραστούν τις απόψεις τους για την τέχνη σήμερα.
Σάρλοτ Στάμπι, «Ca Va Aller II», 2020.
Πώς γνωριστήκατε;
«Οι δρόμοι μας διασταυρώθηκαν τον Σεπτέμβριο του 2016 όταν ξεκινήσαμε το μεταπτυχιακό με τίτλο «Culture Studies, Management of the Arts and Culture» στη Λισαβόνα. Γνωριστήκαμε την πρώτη ημέρα μαθημάτων και γίναμε αμέσως φίλες. Κατά τη διάρκεια των σπουδών μας συνεργαστήκαμε πολλές φορές σε εργασίες και πρότζεκτ και μοιραζόμασταν τις ιδέες μας. Περάσαμε ώρες μελετώντας, γράφοντας τη διπλωματική μας αλλά και πηγαίνοντας σε πάρτι. Τα δύο εκείνα χρόνια επισκεφθήκαμε πολλές εκθέσεις παρέα και ανακαλύψαμε την τοπική καλλιτεχνική σκηνή».
Ελίζα Πίντο, «Palpation of the Thyroid», 2015.
Πότε αποφασίσατε να φτιάξετε την πλατφόρµα Murmur;
«Τελειώσαμε το master μας το 2018 και στη συνέχεια πήραμε η καθεμία τον δρόμο της (σ.σ.: η Εύα επέστρεψε στην Αθήνα και η Ατένα εγκαταστάθηκε στις Βρυξέλλες). Από τότε συζητούσαμε το ενδεχόμενο να φτιάξουμε κάτι μαζί και προσπαθούσαμε να βρούμε πιθανούς τρόπους για να δημιουργήσουμε μια καλλιτεχνική γέφυρα μεταξύ των τόπων όπου ζούμε αυτή τη στιγμή και των τόπων με τους οποίους νιώθουμε συνδεδεμένες. Είχαμε τις πρώτες συζητήσεις για το Murmur μετά το πρώτο lockdown κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, το 2020, με βάση μια εντελώς διαφορετική ιδέα. Τα στοιχεία που πιστεύουμε ότι κάνουν το Murmur μια ισχυρή και πολλά υποσχόμενη πλατφόρμα τέχνης διαμορφώθηκαν αργότερα».
Παύλος Τσάκωνας, «Friendly Architecture», 2022.
Πώς καταλήξατε στο συγκεκριµένο όνοµα;
«Η εύρεση του ονόματος για την πλατφόρμα δεν ήταν τόσο εύκολη. Χρειάστηκαν εβδομάδες μέχρι να καταλήξουμε σε κάτι που αγαπήσαμε και οι δύο και που ταιριάζει με αυτό που είχαμε στο μυαλό μας. Η μουρμούρα για εμάς είναι η καλύτερη περιγραφή αυτού που κάναμε πάντα όταν επισκεπτόμασταν μαζί εκθέσεις. Μικρές κουβέντες που κάναμε χαμηλόφωνα, σχολιάζοντας τα έργα τέχνης, τους καλλιτέχνες και το στήσιμο. Και μάλιστα μας άρεσε ο λίγο αναιδής και αρνητικός τόνος που φέρει η λέξη στην ελληνική της μετάφραση. Eτσι, αποφασίσαμε να μείνουμε στο Μurmur. Σύντομο, πιασάρικο και διασκεδαστικό».
Μαρίνα Παπαδάκη, «Bounded Youth In Insomnia», 2022.
Ποια είναι τα κριτήρια µε τα οποία επιλέγετε τους καλλιτέχνες που παρουσιάζετε;
«Eχουμε θέσει ορισμένα κριτήρια που μας βοηθούν να επιλέγουμε προσεκτικά και να προσεγγίζουμε τους καλλιτέχνες με τους οποίους θέλουμε να συνεργαστούμε. Το Murmur στοχεύει να παρουσιάσει τη δουλειά ανερχόμενων και mid-career καλλιτεχνών που έχουν ήδη συμμετάσχει σε ορισμένες εκθέσεις και έχουν πτυχίο στις τέχνες. Επιδιώκουμε επίσης να είμαστε συμπεριληπτικές στις επιλογές μας, με στόχο την καλύτερη δυνατή εκπροσώπηση γυναικών, ανδρών και queer καλλιτεχνών, των οποίων τα έργα προσπαθούμε να παρουσιάσουμε όπως ακριβώς θέλουν, χωρίς κανέναν περιορισμό. Το εγχείρημα βρίσκεται φυσικά εν εξελίξει.
Νίκη Γκουλέμα, «Untitled», 2022.
»Για τους πρώτους καλλιτέχνες με τους οποίους θέλαμε να συνεργαστούμε αποφασίσαμε να απευθυνθούμε σε κάποιους που δουλεύουν στην Αθήνα, στις Βρυξέλλες και στο Λουξεμβούργο, καθώς δραστηριοποιούμαστε σε αυτές τις πόλεις. Θέλαμε να γνωρίσουμε τον καθένα από τους καλλιτέχνες στο στούντιό του για να δούμε και τη δουλειά του. Τα υπόλοιπα προκύπτουν από πρακτικές λεπτομέρειες και προδιαγραφές που ποικίλλουν ανάλογα με την επιμελητική προσέγγιση που θέλουμε να έχουμε κάθε εξάμηνο. Αλλά το πιο σημαντικό για εμάς είναι ότι προσεγγίζουμε καλλιτέχνες των οποίων το έργο και την πρακτική θαυμάζουμε και καλλιτέχνες που μοιράζονται τις ίδιες απόψεις και αξίες με εμάς. Επιλέγουμε δημιουργούς που πραγματικά θεωρούμε αξιόλογους και πιστεύουμε ότι έχουν μπροστά τους μια μεγάλη καριέρα».
Ζένα Βαν Ντεν Μπλοκ, «A Squirrel In The Wild», 2021.
Ποιο είναι, κατά τη γνώµη σας, το πιο ενδιαφέρον πράγµα που συµβαίνει στην τέχνη σήµερα;
Ε.Ζ.: «Αυτό που πραγματικά βρίσκω συναρπαστικό αυτή τη στιγμή είναι το πώς τα πολιτικά γεγονότα επηρεάζουν την καλλιτεχνική σκηνή παγκοσμίως. Φυσικά, ξέραμε ότι αυτό συνέβαινε πάντα, αλλά τελευταία αυτή η διεργασία περνάει μέσα από ένα διαφορετικό πρίσμα. Από τις πολυάριθμες διαμαρτυρίες για το κλίμα που έχουμε δει να λαμβάνουν χώρα σε μουσεία σε όλον τον κόσμο μέχρι την πτώση της αξίας πολλών NFTs που δημιουργούν ένα αξιοσημείωτο χάος στην αγορά τέχνης και από την αποτυχία των μεγάλων ιδρυμάτων τέχνης να αντιμετωπίσουν τα τρέχοντα γεγονότα και τις συγκρούσεις στο Ιράν και στην Ουκρανία μέχρι τα οικονομικά και σεξουαλικά σκάνδαλα που επηρεάζουν αναγνωρισμένους οργανισμούς, νομίζω ότι μπορούμε να συμφωνήσουμε ότι ζούμε σε δύσκολες στιγμές, σε στιγμές που χρειάζεται όλοι να είμαστε αφυπνισμένοι. Iσως είμαι λίγο ρομαντική, αλλά αφουγκράζομαι όλες αυτές τις μικρές και ανεξάρτητες επαναστατικές κινήσεις και αυτές οι στιγμές αμφισβήτησης του κόσμου της τέχνης όπως τον ξέραμε μέχρι τώρα είναι ό,τι πρέπει για μια δραστική – και κατά τη γνώμη μου απαραίτητη – επικείμενη αλλαγή».
Τζουλιέν Χουμπς, «Blaustelle»,
Α.A.: «Μένω έκπληκτη από τον αριθμό και την ποικιλία των καλλιτεχνών, των χώρων και των πλατφορμών, των εκθέσεων, των συλλεκτών, των μουσείων, των μπιενάλε και των οίκων δημοπρασιών που διαμορφώνουν τον κόσμο της τέχνης σήμερα. Νομίζω ότι ένα από τα θέματα που με ενδιαφέρει περισσότερο το τελευταίο διάστημα είναι η συζήτηση για τα αποικιοκρατικά και άλλα αμφισβητούμενα μνημεία και αγάλματα σε δημόσιο χώρο. Πολλά από αυτά έχουν καταστραφεί, βανδαλιστεί ή γκρεμιστεί από διαδηλωτές τα τελευταία χρόνια κατά τη διάρκεια διαμαρτυριών κατά της αστυνομικής βίας και του ρατσισμού.
Ελένη Τσαμαδιά, «Consumption», 2021.
»Το ερώτημα είναι αν και από τι θα έπρεπε να αντικατασταθούν. Είναι σημαντικό να δούμε με τι θα ήθελαν οι άνθρωποι να τα αντικαταστήσουν. Προσωπικά, πιστεύω ότι είναι υπέροχο να ζητείς από καλλιτέχνες να προβληματιστούν, να ανταποκριθούν και να δημιουργήσουν κάτι νέο για αυτά τα μέρη. Και γιατί να μην αλλάζουμε τα έργα κάθε λίγα χρόνια για να δίνουμε σε διαφορετικούς καλλιτέχνες τη δυνατότητα να δημιουργήσουν κάτι για τον δημόσιο χώρο;».
Ιάσονας Καμπάνης, «Bust II», 2017.
Τέχνη και τεχνητή νοηµοσύνη. Πείτε µας τις σκέψεις σας πάνω σε αυτό.
Ε.Ζ.: «Νομίζω ότι κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί τα εκπληκτικά αποτελέσματα που προσφέρει η τεχνολογία AI στα έργα τέχνης που παράγει. Eχει δώσει εντελώς νέες διαστάσεις σε αυτό που θα θεωρούσαμε δημιουργικότητα και έκφραση μέχρι τώρα. Και είναι πραγματικά συγκλονιστική η σκέψη πώς αυτή η ανάλυση τεράστιου όγκου δεδομένων έχει φέρει επανάσταση στην τέχνη και τη δημιουργία όπως τις ξέρουμε. Αλλά για εμένα λείπουν τα πιο σημαντικά στοιχεία της τέχνης: το συναισθηματικό βάθος, η βιωματική οπτική και ακόμη και οι ατέλειες που φέρνουν στο τραπέζι οι άνθρωποι καλλιτέχνες. Επίσης, μέχρι στιγμής, νομίζω ότι τα περισσότερα – αν όχι όλα – από τα έργα που έχουν δημιουργηθεί μέσω της τεχνολογίας και των αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης δεν διακρίνονται από τις πολιτιστικές και κοινωνικές συνδηλώσεις που έχουν τα έργα τέχνης τα οποία δημιουργούνται από ανθρώπους.
Ζοάο Φρέιτας, «Transcription (L’essentiel II)», 2020.
»Νομίζω όμως ότι θα πρέπει να δούμε τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαμε να έχουμε μια αρμονική συμβίωση των δύο, της τέχνης και της τεχνητής νοημοσύνης. Εάν ληφθούν υπ’ όψιν τα ηθικά ζητήματα που εγείρονται και με την πάροδο του χρόνου επιλυθούν, οι αλγόριθμοι τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο για τους ανθρώπους καλλιτέχνες, βοηθώντας τους να ξεπεράσουν τα όρια της πρακτικής τους και των παραδοσιακών μορφών τέχνης γενικότερα».
Μπρούνο Ολιβέιρα, «Carro Suiço», 2016.
A.A.: «Εγώ θα πρέπει να πω ότι τα έργα τέχνης που δημιουργούνται από AI δεν με ελκύουν. Ειλικρινά όμως δεν το έχω ψάξει πολύ. Αυτά τα συστήματα δεν χρησιμοποιούν απλώς κομμάτια φωτογραφιών, εικόνων ή πληροφοριών που υπάρχουν ήδη για να δημιουργήσουν κάτι νέο; Δεν νομίζω ότι η τέχνη της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να αντικαταστήσει ή να μοιάζει με ένα έργο τέχνης που δημιουργήθηκε από έναν καλλιτέχνη. Η τέχνη AI δημιουργείται μέσα σε λίγα λεπτά, αλλά ένας καλλιτέχνης αφιερώνει χρόνο και σκέψη στις δημιουργίες του».
