Εχει όρια η σάτιρα;

Στην κωµική σειρά «The Windsors» ο πρίγκιπας Κάρολος παρουσιάζεται ως ανεγκέφαλος πορνόγερος, η Καµίλα ως µια αδίστακτη γυναίκα-καρικατούρα, η αδελφή της Δούκισσας του Κέιµπριτζ, Πίπα Μίντλτον, ως νυµφοµανής κ.λπ. Τα µέλη της βρετανικής βασιλικής οικογένειας σατιρίζονται µε τρόπο χοντροκοµµένο, αυτά που λέγονται µπορούν να χαρακτηριστούν προσβλητικά για τα επώνυµα θύµατα της παραγωγής αλλά και για τον µέσο τηλεθεατή – είτε πιστεύει ή δεν πιστεύει στον θεσµό της βασιλείας. Αυτό όµως είναι η σάτιρα. Το πείραγµα, η κοροϊδία, η διά της αποδοµήσεως κριτική ενός δηµοσίου προσώπου, της κοινωνίας ολόκληρης. Είτε υπαινικτική και λεπτοδουλεµένη είτε χοντροκοµµένη, αποτελεί έναν από τους δείκτες µε τους οποίους µετρώνται τα δηµοκρατικά αντανακλαστικά µιας κοινωνίας. Πρόκειται, για να το πω κι αλλιώς, για απαραίτητο συστατικό του παιχνιδιού της δηµοκρατίας. Πάµπολλα τα παραδείγµατα της όχι πάντα ευγενικής αλλά χοντροκοµµένης και ακραίας σάτιρας και στην ελληνική τηλεόραση. Ο «τάπερµαν» της Μαλβίνας Κάραλη, τα «άγρια» αστεία του Τζίµη Πανούση, του Χάρρυ Κλυνν, του Λάκη Λαζόπουλου και των «Ράδιο Αρβύλα» µάς διασκέδασαν αλλά και µας ενόχλησαν. Παρόµοια φαινόµενα και στο θέατρο, µε ηθοποιούς σαν τον Στάθη Ψάλτη να ψυχαγωγούν τους θεατές λέγοντας φοβερές χοντράδες, προσβάλλοντας πολιτικούς και άλλα δηµόσια πρόσωπα, κοροϊδεύοντας τους γκέι, τους ανθρώπους µε νανισµό, τους ηλικιωµένους, τις ξανθές γυναίκες, τους Πόντιους κ.λπ. Είναι διαφορετικές οι αντοχές κάθε ανθρώπου στη σάτιρα. Οµως, από το να διαµαρτύρεσαι για την ποιότητά της ως το να απαιτείς τη φίµωση εκείνου που την ασκεί, την εξαφάνισή του, τη δηµόσια απαγόρευση των αστείων του, όπως έγινε τώρα µε την πρεµιέρα του Μάρκου Σεφερλή στο τηλεοπτικό «Super Mammy», έχει µεγάλη διαφορά. Να που την εποχή της πολιτικής ορθότητας ο Σεφερλής, που έγινε διάσηµος για τα χοντροκοµµένα αστεία του, απαγορεύεται να κάνει χοντροκοµµένα αστεία.
Η συζήτηση για το αν η σάτιρα έχει όρια επανήλθε. Θα θέσω αλλιώς την ερώτηση: Ποιος είναι αρµόδιος για να θέσει αυτά τα όρια; Ποιος µπορεί να αποφασίσει πού θα σταµατάει η σάτιρα, χωρίς να οδηγήσει σε µια κοινωνία λογοκρισίας και ανελευθερίας; Οσο περίεργο και αν ακουστεί, από µια τηλεόραση που θα έχει αποκλείσει κάθε Σεφερλή προτιµώ την τηλεόραση όπου θα µπορούν και οι Σεφερλήδες να λένε τις χοντράδες τους. Το κοινό που τους έκανε σταρ είναι εκείνο που θα τους αποκαθηλώσει, γυρίζοντάς τους την πλάτη, όχι απαιτώντας τη… διά νόµου εξαφάνισή τους. Οσο για την προστασία των ευάλωτων οµάδων και ανθρώπων από τα χοντροκοµµένα και προσβλητικά αστεία, ούτε αυτή επιτυγχάνεται µε αναθέµατα και µε απαγορεύσεις. Οι οικογένειές τους, το σχολείο τους, οι δάσκαλοι και οι καθηγητές τους, οι άνθρωποι που θα τους βοηθήσουν να καλλιεργήσουν το δικό τους αξιακό σύστηµα είναι εκείνοι που θα φροντίσουν, επιπλέον, να τους οχυρώσουν απέναντι σε οτιδήποτε µπορεί να τους απειλεί. Που θα τους µάθουν πως όταν πορεύεσαι καθαρός, τίµιος, ειλικρινής και διάφανος, τίποτε δεν µπορεί να σε θίξει. Η σάτιρα δεν (µπορεί να) έχει όρια, έχει όµως αξιοπρέπεια. Την αξιοπρέπεια που δεν χάνει εκείνος ο οποίος σατιρίζεται µε αγοραίο τρόπο, αλλά εκείνος που ασκεί την αγοραία σάτιρα.