Επιστήμονας ή πράκτορας;

«Εχουν περάσει τρία χρόνια από την εξαφάνιση των Ποντεκόρβο. Δεν έχουμε ακούσει κανένα νέο τους. Κανείς δεν τους έχει δει. Οι συγγενείς τους δηλώνουν ότι δεν γνωρίζουν τίποτα γι’ αυτούς. Ο Ενρίκο κι εγώ έχουμε καταλήξει ότι ο Μπρούνο και η οικογένειά του πέρασαν πιθανώς πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα». Αυτά έγραφε το 1954 η Λάουρα Φέρμι, σύζυγος του νομπελίστα Φυσικής Ενρίκο Φέρμι και δημιουργού του πρώτου πυρηνικού αντιδραστήρα, για μια υπόθεση που τάραξε τα νερά του επιστημονικού κόσμου. Επρόκειτο για τη μυστηριώδη φυγή του διάσημου ιταλού φυσικού Μπρούνο Ποντεκόρβο, τα ίχνη του οποίου και της οικογένειάς του είχαν χαθεί ξαφνικά το 1950 στη διάρκεια των καλοκαιρινών τους διακοπών. Σε μια στιγμή κατά την οποία η τεχνολογία του ατόμου ήταν το ύψιστο διακύβευμα για τις υπερδυνάμεις, οι πυρηνικοί επιστήμονες αποτελούσαν πολύτιμο κεφάλαιο και ο αρχόμενος μακαρθισμός διέσπειρε στις ΗΠΑ τη φοβία των «ατομικών κατασκόπων» ως αντίβαρο στην αναπόφευκτη κατασκευή της σοβιετικής βόμβας.
Η περίπτωση Ποντεκόρβο, ωστόσο, όπως σημειώνει ο βιογράφος του Φρανκ Κλόουζ στο βιβλίο  «Φυσικός ή κατάσκοπος. Ημιζωή: η διχασμένη ζωή του Μπρούνο Ποντεκόρβο» (εκδ. Ροπή) παρέμεινε αινιγματική επί δεκαετίες, με αντιμαχόμενες μαρτυρίες σχετικά με το αν υπήρξε πράγματι πληροφοριοδότης της Σοβιετικής Ενωσης ή θύμα των περιστάσεων.

Ο περιζήτητος φυσικός