Πριν από λίγες μέρες έγινε τεράστια φασαρία για το μαγαζί στη Ρόδο, οι σερβιτόροι του οποίου είχαν την υποχρέωση να εξυπηρετούν πελάτες μπαίνοντας με τα ρούχα στη θάλασσα, όπως προφητικά έκανε σε μια βιντεοκασέτα της δεκαετίας του ’80 ο Νίκος Παπαναστασίου. Με το σκετς του Παπαναστασίου, που είχε μια καταπληκτική ικανότητα στη «σουρεάλ κωμωδία» όντας μπροστά από την εποχή του ως περφόρμερ, γελούσε ο κόσμος. Με τον σερβιτόρο στη Ρόδο κάποιοι απόρησαν, κάποιοι εκνευρίστηκαν και κάποιοι είπαν πως αυτά είναι πράγματα που συμβαίνουν και πως κανείς δεν αναγκάζει κανέναν να κάνει τίποτα κ.τ.λ. Δεν θέλησα όταν η ιστορία ήταν στην επικαιρότητα να γράψω τίποτα, διότι ο θόρυβος έτσι κι αλλιώς δεν επέτρεπε καμία τοποθέτηση σε όσους όπως εγώ έχουν συνηθίσει να μη φωνάζουν. Αφησα το πράγμα να περάσει για να αφιερώσω ένα σημείωμα στη σκληρότητα των περίφημων τουριστικών επαγγελμάτων. Που είναι απερίγραπτα μεγάλη.

Τα πιο πολλά τουριστικά επαγγέλματα δεν έχουν ωράριο. Οποιος μπορεί να δουλεύει οκτάωρο (ας πούμε από τις 8 το πρωί μέχρι τις 4 το απόγευμα ή από τις 4 το απόγευμα μέχρι τις 12 το βράδυ) μπορεί να αισθάνεται τυχερός. Στην πραγματικότητα τα καλοκαιρινά μαγαζιά που στήνονται για να εξυπηρετήσουν λουόμενους δεν έχουν ανάγκη πλήρους προσωπικού πριν τις 10 το πρωί. Πολλά μάλιστα δεν στελεχώνονται από δύο βάρδιες. Υπάρχουν άνθρωποι που πιάνουν δουλειά κατά τις 11 το πρωί και τελειώνουν στις 9 (και βάλε) το βράδυ: είναι μάλλον το πιο συνηθισμένο ωράριο. Εισπράττουν υπερωρίες; Ποτέ. Συνήθως συμφωνούν για μια ημερήσια αμοιβή που δεν προβλέπει ώρες εργασίας: αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με σερβιτόρους, αλλά με όλους σχεδόν.

Τουλάχιστον όσοι δουλεύουν στις κουζίνες δεν λιώνουν στον ήλιο. Η δουλειά κάτω από τον ήλιο είναι ένα αληθινό βασανιστήριο. Για να την κάνεις πρέπει να ανεβοκατεβαίνεις κάθε μέρα μια αμμουδιά περπατώντας χιλιόμετρα: καμιά φορά και να τρέχεις. Εχεις να ανταποκριθείς σε απαιτήσεις ανθρώπων που πληρώνοντας κάθε χρόνο όλο και περισσότερα για ξαπλώστρες και ομπρέλες γίνονται όλο και πιο πολύ κακότροποι και ξεσπούν σε όσους τους εξυπηρετούν για τα πάντα: άλλωστε αυτά τα παιδιά (και μόνο) βλέπουν. Αφού κάθε μέρα οι εργαζόμενοι αυτοί πρέπει να αντεπεξέλθουν σε συνθήκες αδιανόητης μουρμούρας ολοκληρώνουν τη δουλειά τους κουβαλώντας ξαπλώστρες και καρεκλάκια και καθαρίζοντας οι ίδιοι τις παραλίες, διότι άλλοι να κάνουν τη δουλειά δεν υπάρχουν.

Τα κορίτσια επιπροσθέτως έχουν να αντιμετωπίσουν και τη χυδαιότητα διαφόρων που νομίζουν πως το χαμόγελό τους όταν του φέρνουν τον καφέ είναι λόγος να τους προτείνουν ραντεβού το βράδυ. Εκατοντάδες κοπέλες που συχνά προσλαμβάνονται και γιατί είναι όμορφες έχουν μέσα στον καύσωνα να αντιμετωπίσουν και τους «γαμπρούς της Ευτυχίας» που καταφθάνουν καλοκαιριάτικα στα νησιά νομίζοντας πως τους περιμένει ένας έρωτας μιας εβδομάδας για τον οποίο θα μιλάνε όλο το χειμώνα. Το καλοκαίρι, για έναν λόγο που ποτέ δεν κατάλαβα (ίσως η μόνη εξήγηση να είναι ότι οι άνθρωποι που κάνουν διακοπές είναι πιο χαλαροί), αυξάνει στα όρια του ανυπόφορου τη χυδαιότητα: στις παραλίες λέγονται σε εργαζόμενα κορίτσια όσα τον χειμώνα κανείς δεν τολμά από ντροπή να πει στα μαγαζιά που πίνει τον καφέ του ή τρώει ή διασκεδάζει. Το καλοκαίρι όλοι είναι περαστικοί, καλά-καλά χωρίς ταυτότητα. Αισθάνονται βασιλιάδες και περιμένουν υπηρετικό προσωπικό. Κάποιοι – η ιστορία στη Ρόδο το αποδεικνύει – πληρώνουν για αυτό το συναίσθημα.

Είναι οι μόνοι που περνούν δύσκολο καλοκαίρι όσοι δουλεύουν σε παραλίες; Οχι βέβαια. Με τον κακό πελάτη πρέπει να αναμετρηθούν λίγο-πολύ όλοι. Οι σερβιτόροι των καφέ και των εστιατορίων ζουν συνθήκες πίεσης που δεν αντέχει κανονικός άνθρωπος. Οι κουζίνες είναι μια αδιάκοπη μάχη και οι καβγάδες, συνήθως για να εκτονωθούν καταστάσεις απερίγραπτες, είναι μια καθημερινή πραγματικότητα. Ο ένας στους πέντε συνήθως τα παρατάει – ο ένας στους τέσσερις δεν θέλει να ξανακούσει κουβέντα για καλοκαιρινή δουλειά. Δεν βάζω στη ζυγαριά τις γενικότερες συνθήκες, δηλαδή το πού μένουν π.χ. οι άνθρωποι αυτοί. Οι πιο χαρούμενοι είναι όσοι δουλεύουν σε κάμπινγκ. Είναι συνειδητοποιημένοι απέναντι στο γεγονός ότι θα τη βγάλουν για ένα δίμηνο σε σκηνή. Ελπίζοντας να μην είναι καλοκαίρι με πολλές βροχές αυτό στο οποίο θα ζήσουν τη συγκεκριμένη εμπειρία ζωής.

Ενώ εμείς βλέπουμε γραφικά πράγματα, το καλοκαίρι για όσους κάνουν εποχιακές δουλειές είναι μια δοκιμασία. Οι ψαράδες π.χ. δεν κάνουν τίποτα το εύκολο και τίποτα το απλό: και δεν μιλάω για τους χομπίστες. Πολλοί επαγγελματίες ελπίζουν στους τρεις μήνες δουλειάς να βγάλουν χρήματα για να ζήσουν σχεδόν όλον τον χρόνο. Αλλά και άλλου τύπου επαγγέλματα, αυστηρά καλοκαιρινά, όπως το επάγγελμα του ναυαγοσώστη π.χ., δεν είναι παρά μια διαδικασία ατελείωτου άγχους. Η δουλειά χρειάζεται ψυχραιμία και αντοχές – ενώ εμείς βλέπουμε κάτι τύπους με κιάλια και νομίζουμε πως πρωταγωνιστούν στο«Baywatch».

Θα ήθελα να σας παρακαλέσω για κάτι: να είσαστε πάντα ευγενικοί με τους ανθρώπους που κάνουν αυτές τις δουλειές. Είναι αλήθεια πως στα τουριστικά μέρη έχουν γράψει ιστορία διάφοροι απατεώνες και είναι βέβαιο πως έχετε απογοητευτεί και από συμπεριφορές και από υποσχέσεις που δεν είχαν σχέση με την πραγματικότητα και σας χάλασαν διακοπές. Αλλά τα παιδιά που εργάζονται καλοκαιριάτικα σε τουριστικές επιχειρήσεις δεν φταίνε σε τίποτα – και δεν χρειάζεται να βγάζετε σε αυτά τα νεύρα σας. Και επειδή έχω γυρίσει τον κόσμο όλον μπορώ να σας πω ότι αυτοί ειδικά οι εργαζόμενοι είναι σπάνιοι – η σύγκρισή μου είναι αυστηρή και ακριβοδίκαιη. Πουθενά δεν θα βρεις τόσο πολλά παιδιά που μιλάνε τόσο άψογα αγγλικά – τα πιο πολλά μάλιστα μιλάνε και μια δεύτερη γλώσσα. Πουθενά δεν θα βρεις τόση διάθεση να σε εξυπηρετήσουν και να σου λύσουν κάθε απορία. Πουθενά δεν θα βρεις τόσο χαμόγελο. Καμιά φορά αυτό το χαμόγελο είναι επαγγελματικό: σου χαμογελούν άνθρωποι που θα ήθελαν να είναι στη θέση σου – να κάνουν κι αυτοί διακοπές και βόλτες και να αισθάνονται πως έχουν στα πόδια τους έναν μικρό στρατό που τρέχει για αυτούς. Αλλά στην προκειμένη περίπτωση ο επαγγελματισμός αυτός θα έπρεπε να σε κολακεύει: όλοι αυτοί που τρέχουν, ιδρώνουν, παίρνουν τις ασπιρίνες με τις χούφτες και τη βγάζουν με έναν καφέ κι ένα σάντουιτς για ώρες υπάρχουν για εσένα. Να αισθάνεσαι τυχερός για το πόσο σε προσέχουν…