Δύσκολοι καιροί για χελώνες!

H νέα ταινία με ήρωες τα χελωνονιντζάκια και με ελληνικό τίτλο «Χελωνονιντζάκια: Μεταλλαγμένος χαμός» (αγγλιστί «Teenage Mutant Ninja Turtles: Mutant Mayhem») καταγράφει στο box office, μερικές εβδομάδες μετά τη διεθνή πρεμιέρα της (2 Αυγούστου 2023), παγκόσμιες εισπράξεις που υπερβαίνουν τα 118 εκατ. δολάρια. Και οι χελώνες, έστω ως ηρωίδες κόμικς με υπερφυσικές ιδιότητες, επανέρχονται στο προσκήνιο. Την ίδια στιγμή, στον Ζωολογικό Κήπο του Σακραμέντο γιορτάζουν τα ενενηκοστά έκτα γενέθλια του Herkimer, της χελώνας που τυγχάνει να είναι και το γηραιότερο ζώο της επιχείρησης. Οι φωτογραφίες που δόθηκαν στη δημοσιότητα δείχνουν τον… εορτάζοντα να απολαμβάνει αντί τούρτας ένα λαχταριστό πιάτο με πρασινάδες και φράουλες. Η Τρίτη «χελωνοείδηση» των τελευταίων εβδομάδων έρχεται από τη χώρα μας: Με βάση τις παρατηρήσεις πολλών ετών, ο Σύλλογος για την προστασία της θαλάσσιας χελώνας «Αρχέλων» κατάφερε να πιστοποιήσει το Παγκόσμιο Ρεκόρ καταγεγραμμένης ωοτοκίας για χελώνες Caretta caretta: η Γαία, όπως ονομάστηκε η χελώνα που είχε πρωτοπαρατηρηθεί στη Ζάκυνθο το 1986 και είχε μαρκαριστεί ώστε να παρακολουθείται, εθεάθη να γεννά σε φωλιά της παραλίας Σεκάνια (πάντα στη Ζάκυνθο) επιβεβαιώνοντας 37 χρόνια αναπαραγωγικής ζωής. Το προηγούμενο ρεκόρ κατείχε χελώνα από τη Φλόρδτα, με 36 (σύμφωνα με τους παρατηρητές της) χρόνια ωοτοκίας.

Τοκετός στην ξαπλώστρα

Να της ζήσει λοιπόν η οικογένεια της καρπερής Γαίας! Να τη χαρεί και να γεννήσει ξανά και ξανά, ως γνήσια ρέκορντ-γούμαν, παραμένοντας ασφαλής και προστατευμένη. Γιατί οι δικές μας θαλάσσιες χελώνες μπορεί να μην είναι σταρ του κινηματογράφου ή να τιμώνται με πάρτι γενεθλίων, είναι όμως πλάσματα που, ευτυχώς, προστατεύονται από τη νομοθεσία. Και από εκατοντάδες εθελοντές, Ελληνες και ξένους, απλούς πολίτες ή και μέλη οργανωμένων φορέων και συλλόγων, που έχουν κάνει στόχο ζωής τη σωτηρία τους. Από τι πρέπει να τις σώσουν; Από εμάς τους ίδιους! Οι εποχές είναι δύσκολες ακόμα και για αυτά τα πλάσματα που κυρίως ζουν μακριά από τον άνθρωπο. Δύσκολες, επειδή ο άνθρωπος δεν ζει πλέον μακριά από αυτά. Ετσι, στα τέλη του περασμένου Ιουνίου, χελώνα γέννησε τα αβγά της ανάμεσα σε ξαπλώστρες και ομπρέλες, στην παραλία Δαμνόνι της Κρήτης. Γιατί εκεί; Επειδή δεν είχε άλλη επιλογή. Αφού έψαχνε επί ώρες το κατάλληλο σημείο, αναγκάστηκε να συμβιβαστεί σκάβοντας λάκκο στο σημείο που την επόμενη ημέρα θα συνωστίζονταν πιθανώς τα πλήθη. Ιδού λοιπόν ένας ακόμα λόγος να υποστηρίξουμε το νεοσύστατο «κίνημα της ξαπλώστρας». Οχι μόνο για να ξαναβρούμε εμείς οι λουόμενοι την ησυχία μας μακριά από τον συνωστισμό και τα ντεσιμπέλ, αλλά και για να ξαναβρούν οι χελώνες τις φωλιές τους που εξαφανίστηκαν κάτω από τις οργανωμένες παραλίες.

Κτηνωδία στο Αιγαίο

Λίγες εβδομάδες πριν από τον περιπετειώδη και επιτυχημένο, ελπίζουμε, τοκετό στην Κρήτη, από ένα άλλο νησί έφταναν δυστυχώς αποτρόπαια νέα. Με ανάρτησή του ο Σύλλογος Προστασίας Αγριας Ζωής Νάξου κατήγγελλε: «Χθες το απόγευμα ενημερωθήκαμε από δύτες του Blue Fin Divers Naxos diving center ότι στον βυθό του φάρου έξω από τη Χώρα της Νάξου, στην τοποθεσία «Φρουρό», βρίσκεται μια νεκρή θαλάσσια χελώνα. Από τις φωτογραφίες είναι ξεκάθαρο ότι το άτυχο αυτό πλάσμα έχει δεχθεί μαχαιριά στον λαιμό πρόσφατα. Δεν έχουν περάσει πολλές ημέρες από τη διάσωση των δύο χελωνών από δίχτυ, αλλά δυστυχώς η συγκεκριμένη δεν είχε την ίδια τύχη. Για το περιστατικό έχει ενημερωθεί το Λιμεναρχείο Νάξου». Προ ημερών άλλη μια χελώνα Caretta caretta ξεβράστηκε από το κύμα νεκρή σε παραλία της Φθιώτιδας. Το άτυχο ζώο έφερε χτυπήματα, δεν ήταν όμως σαφές αν αυτά προκάλεσαν τον θάνατό του. Και στην παραλία της Καλαμάτας ξεβράστηκε νεκρή χελώνα, η οποία ήταν και πάλι χτυπημένη.

Πανάρχαια πλάσματα

Πόσο φρικτό και άδικο πλάσματα που διέγραψαν πορεία εκατομμυρίων ετών να δολοφονούνται σήμερα βάναυσα στις θάλασσές μας! Πλάσματα που, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών, πρωτοεμφανίστηκαν στον πλανήτη μας πριν από περίπου 150 εκατομμύρια έτη! Και εξακολουθούν να υπάρχουν ακόμη, όταν άλλα ζώα εκείνης της τόσο μακρινής εποχής (βλ. δεινόσαυροι) έχουν εξαφανιστεί. Σήμερα στην Ελλάδα ζουν τρία είδη χερσαίων χελωνών, η χελώνα η ελληνική, η μεσογειακή και η κρασπεδωτή. Οσο για τις θάλασσές μας, εκεί ζουν οι Caretta caretta, ενώ πιο σπάνια εμφανίζονται η Πράσινη χελώνα (Chelonia mydas) και ακόμα πιο σπάνια η Δερματοχελώνα (Dermochelys coriacea). Και τα τρία αυτά είδη κινδυνεύουν με εξαφάνιση, με τους μεγαλύτερους κινδύνους, εκτός από τις φυσικές απειλές και την κλιματική αλλαγή που επηρεάζει πολλά είδη ζωής, να προέρχονται από τον άνθρωπο: Οι παράκτιες δραστηριότητες (οργανωμένες παραλίες) και η παράκτια δόμηση που αλλοιώνει το φυσικό περιβάλλον τις διώχνουν, καθώς τους στερούν τη δυνατότητα να φτιάξουν φωλιές για τα αβγά τους. Τα δίχτυα των ψαράδων είναι μία ακόμα μεγάλη παγίδα – βλέπε παράνομη και άδηλη (ghost fishing) αλιεία. Η μόλυνση των θαλασσών με πλαστικά, τα οποία μπορεί να
καταναλώσουν οι χελώνες με αποτέλεσμα να φράξει το πεπτικό τους σύστημα, έρχεται ως ένας επιπλέον και πολύ σημαντικός κίνδυνος.

Από τη Ζάκυνθο στην Ιταλία

Σχετικά με τη «δική» μας Caretta caretta, και σύμφωνα με στοιχεία του WWF, «η Ελλάδα φιλοξενεί περίπου το 60% των φωλιών της Μεσογείου, αλλά και δύο από τις πιο σημαντικές περιοχές ωοτοκίας: το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου με τις έξι παραλίες ωοτοκίας στον Κόλπο του Λαγανά στη Ζάκυνθο, και τον νότιο Κυπαρισσιακό Κόλπο στη Δυτική Πελοπόννησο». Ωστόσο τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα πάντα με τους ειδικούς, αυτού του είδους οι χελώνες επεκτείνονται και προς Βορράν, φτιάχνοντας φωλιές και στην ιταλική ακτογραμμή και προκαλώντας την κινητοποίηση περιβαλλοντικών οργανώσεων και εθελοντών στη γείτονα χώρα. Η Αδριατική με τα ζεστά νερά της και τα μαλάκια, τα μαλακόστρακα, τα εχινόδερμα και τα ψάρια της (από τις αγαπημένες τροφές της θαλάσσιας χελώνας) αποτελεί ιδανικό περιβάλλον για τα εν λόγω ζώα που αν κάποτε μετανάστευαν τώρα φαίνεται πως ζουν περισσότερο, ακόμα και ολόκληρο τον χρόνο, εκεί. Ωστόσο, όπως οι παραλίες γεμίζουν αβγά και μικρά χελωνάκια, έτσι και τα ειδικευμένα ιατρεία χρόνο με τον χρόνο γεμίζουν από χελώνες τραυματισμένες (και από προπέλες σκαφών). Οι κτηνίατροι δίνουν αγώνα για να τις κρατήσουν στη ζωή. Πολλές δεν τα καταφέρνουν. Και οι θανάσιμοι κίνδυνοι για τα συμπαθή ερπετά αντί να μειώνονται φαίνεται πως γίνονται περισσότεροι. Πάντα στη χώρα μας, ο δραστήριος «Αρχέλων» – που εφέτος συμπληρώνει 40 χρόνια προσφοράς από την ίδρυσή του το 1983 -, πραγματοποιεί προγράμματα προστασίας για τη θαλάσσια χελώνα σε Πελοπόννησο, Ζάκυνθο και Κρήτη και περιθάλπει άρρωστες ή τραυματισμένες χελώνες στο Κέντρο Διάσωσης στη Γλυφάδα. Μικρές και μεγάλες δωρεές τον βοηθούν να διατηρήσει «το αναγκαίο προσωπικό, τις υποδομές και τον εξοπλισμό στο Κέντρο Διάσωσης Θαλάσσιων Χελωνών και στις παραλίες ωοτοκίας». Επίσης ζητά εθελοντές. Στη διαδικτυακή διεύθυνση archelon.gr θα βρείτε πολλές πληροφορίες για τις δράσεις του και για τις ανάγκες του. Η σωτηρία της άγριας ζωής είναι εξάλλου μια υπόθεση πολύ πιο σημαντική από όσο νομίζουμε όλοι εμείς που έχουμε μάθει να ζούμε σχεδόν αποκομμένοι από το φυσικό περιβάλλον. Μια υπόθεση που αφορά και τις δικές μας ζωές. Είναι και θέμα ανθρωπιάς. Γιατί αυτή η θάλασσα που τόσο πολύ την παινεύουμε και που θεωρούμε πως μας ανήκει, ανήκει κυρίως στα πλάσματα που την κατοικούν. Ανάμεσά τους και στις χελώνες, τις σιωπηλές, μυστηριώδεις, ευμεγέθεις αλλά και τόσο χαριτωμένες χελώνες που κολυμπούν εδώ και αιώνες εκεί, στα βαθιά…