Το 1999, το Σωματείο «Οι Φίλοι του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα» αποφάσισε τη δημιουργία ενός Ιδρύματος στο οποίο παραχωρήθηκε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του και όλων των κειμηλίων. Το Ίδρυμα αυτό ονομάστηκε Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα (ΙΜΜΑ) και ανέλαβε το κύριο βάρος αφενός της διατήρησης και διάδοσης της μνήμης των αγώνων του ελληνισμού για την απελευθέρωση της Μακεδονίας και ιδιαίτερα του Μακεδονικού Αγώνα, αφετέρου την επιστημονική μελέτη της Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας της Μακεδονίας.
Μία από τις πρόσφατες δραστηριότητες του ΙΜΜΑ είναι η έκδοση ενός ημερολογίου-λευκώματος που αναδεικνύει ποικιλοτρόπως τις πόλεις οι οποίες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στον Μακεδονικό Αγώνα. Για την έκδοση αυτή, όπως και για το εύρος των δράσεων και τη σημασία του ΙΜΜΑ, η από τον Σεπτέμβριο του 2023 νέα διευθύντριά του, κυρία Αθηνά Παυλίδου – φιλόλογος-μουσειολό-γος/πολιτιστική διαχειρίστρια, υποψήφια διδάκτωρ Μουσειολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου – μίλησε στο ΒΗΜΑgazino.
Ως νέα διευθύντρια του Ιδρύματος Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα και της Νεότερης Ιστορίας της Μακεδονίας, ποιος είναι ο στόχος και το προσωπικό όραμά σας;
Αρχικός μου στόχος είναι η βιωσιμότητα του Ιδρύματος με την εξασφάλιση χορηγιών και χρηματοδότησης και τη συμμετοχή του σε ευρωπαϊκά προγράμματα. Η συμπερίληψη, η προσβασιμότητα, η ανάπτυξη κοινού και η εμπλοκή-συμμετοχή των κοινοτήτων, οι συνέργειες, η εγχώρια και διεθνής δικτύωση, η εξωστρέφεια και η μετάβαση στη νέα ψηφιακή εποχή αποτελούν επίσης άμεσες προτεραιότητές μου. Όραμά μου είναι ένα Μουσείο ζωντανό, ανοιχτό και προσβάσιμο σε όλες τις ομάδες κοινού, που θα προσφέρει συνεχώς νέες εμπειρίες στους επισκέπτες μέσα από μια ποικιλομορφία δράσεων, ένα Μουσείο που θα αποτελεί σημείο αναφοράς για την πόλη της Θεσσαλονίκης, με αισθητή παρουσία και στην πρωτεύουσα. Για το Ερευνητικό μας Κέντρο, επίσης οραματίζομαι την εξέλιξή του σε ένα κέντρο διεθνών προδιαγραφών για τη διαφύλαξη και μελέτη της Νεότερης Ιστορίας της Μακεδονίας.
Τι θα πρέπει, κατά κύριο λόγο, να περιμένει ένας αναγνώστης από την έκδοση «Πόλεις του Μακεδονικού Αγώνα – Ημερολόγιο 2024»;
Εφέτος επιλέχθηκαν οι πόλεις-πρωταγωνίστριες του Μακεδονικού Αγώνα ώστε να υπογραμμιστεί ο επικουρικός αλλά κορυφαίος ρόλος του αστικού χώρου και των τοπικών κοινωνιών στην ελληνοβουλγαρική αναμέτρηση στις αρχές του 20ού αιώνα. Πρόκειται για ένα επιτραπέζιο ημερολόγιο-λεύκωμα σε δύο γλώσσες (ελληνικά-αγγλικά), με σπάνιο φωτογραφικό και αρχειακό υλικό, εμπλουτισμένο με ιστορικά κείμενα που συντάχθηκαν από αξιόλογους επιστήμονες και αναφέρονται στη δημογραφική σύνθεση, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, τις ιστορικο-κοινωνικές συνθήκες, την πνευματική και εμπορική δραστηριότητα των πόλεων που έχουν επιλεγεί. Νάουσα, Μοναστήρι, Φλώρινα, Σέρρες, Κοζάνη, Μελένικο, Έδεσσα, Καστοριά, Καβάλα, Σιάτιστα, Δράμα, Βέροια, πόλεις που γνώρισαν πολλές μεταμορφώσεις ανά τους αιώνες και έγιναν μάρτυρες σημαντικών ιστορικών γεγονότων ξεπροβάλλουν μέσα από τις σελίδες του Ημερολογίου.
Ποιες, θα λέγατε, ήταν οι μεγαλύτερες προκλήσεις στη δημιουργία αυτού του απαιτητικού πονήματος;
Η πρώτη πρόκληση για την ετήσια έκδοση του Ημερολογίου μας είναι η επιλογή ενός θέματος που παρουσιάζει ενδιαφέρον και ερευνητικά, αλλά και για το κοινό γενικά. Ιδιαίτερη δυσκολία έγκειται στον εντοπισμό του φωτογραφικού υλικού που θα πλαισιώνει την έκδοση, καθώς πρέπει να αναζητηθούν φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης τόσο στο δικό μας αρχείο όσο και σε αρχεία και συλλογές άλλων φορέων και ιδιωτών. Η αναζήτηση, συλλογή και επεξεργασία αυτού του υλικού διαρκεί μήνες και απαιτεί τη συστηματική ενασχόληση του ερευνητικού προσωπικού μας. Πρέπει να αναφέρω ότι στο εκδοτικό αυτό εγχείρημά μας είναι πάντα αρωγός και συνοδοιπόρος η Βιομηχανία Τροφίμων «Αφοί Χαΐτογλου ΑΒΕΕ» αναλαμβάνοντας τη συνολική δαπάνη του, ενώ τα έσοδα από τις πωλήσεις διατίθενται για τη συνέχιση του έργου μας.
Κατά τη γνώμη σας πότε θεωρείτε ότι άρχισαν να ωριμάζουν οι δραστηριότητες του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα σε σχέση με την επαφή τους με το κοινό και από πότε χρονολογούνται;
Το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα εγκαινιάστηκε και ξεκίνησε τη δράση του το 1982 στο νεοκλασικό κτίριο του πρώην Γενικού Προξενείου της Ελλάδας στη Θεσσαλονίκη, σχεδιασμένου από τον Ε. Τσίλλερ. Μάλιστα, αποτελεί από τα πρώτα μουσεία όπου πραγματοποιήθηκαν εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολικές ομάδες. Το 1999 αποτελεί χρονολογία-ορόσημο, καθώς συστήνεται το Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα (ΙΜΜΑ), το οποίο λειτουργεί με δύο βραχίονες: τον εκθεσιακό χώρο του Μουσείου και το Κέντρο Έρευνας Μακεδονικής Ιστορίας και Τεκμηρίωσης (ΚΕΜΙΤ). Τις επόμενες δύο δεκαετίες οι δραστηριότητες του Ιδρύματος επεκτείνονται σε πολλούς τομείς και ωριμάζει το πολυδιάστατο έργο του – το 2020 το όνομα του Ιδρύματος αλλάζει σε Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα και της Νεότερης Ιστορίας της Μακεδονίας, ώστε να ανταποκρίνεται στο εύρος των δραστηριοτήτων του.
Σε γενικές γραμμές πώς θα συνοψίζατε τον χαρακτήρα αυτών των δραστηριοτήτων του ΙΜΜΑ;
Το έργο του ΙΜΜΑ εκτείνεται σε πολλούς τομείς: Μουσειολογία, με την εφαρμογή μεθόδων και ευρημάτων που αναβαθμίζουν τη μουσειακή εμπειρία, τη διοργάνωση περιοδικών εκθέσεων που ακολουθούν τις σύγχρονες τάσεις της Μουσειολογίας και την υλοποίηση πολιτιστικών εκδηλώσεων και μουσειακών δράσεων.
Εκπαίδευση, με την υλοποίηση ξεναγήσεων και ποικίλων θεματικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων σχεδιασμένων από το εξειδικευμένο προσωπικό μας σύμφωνα με τις νεότερες θεωρίες της Μουσειοπαιδαγωγικής, καθώς επίσης και με τη διοργάνωση ημερίδων και σεμιναρίων για εκπαιδευτικούς.
Έρευνα, με τη συλλογή, επεξεργασία και μελέτη αρχειακού υλικού, τη δημοσίευση επιστημονικών μονογραφιών και άρθρων, την οργάνωση σεμιναρίων και συνεδρίων καθώς και την εξυπηρέτηση και στήριξη ερευνητών από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
«Τόσο η επισκεψιμότητα όσο και η συμμετοχή του κοινού στις δράσεις του Μουσείου έχει αυξηθεί, παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει γενικότερα ο χώρος των Μουσείων τα τελευταία χρόνια».
Πώς θα χαρακτηρίζατε την ανταπόκριση του κοινού απέναντι στις δράσεις σας;
Μόλις ανέλαβα τη θέση της διευθύντριας του ΙΜΜΑ τον Σεπτέμβριο του 2023, μελέτησα αναλυτικά τα στατιστικά δεδομένα των τελευταίων ετών και διαπίστωσα ότι τόσο η επισκεψιμότητα όσο και η συμμετοχή του κοινού στις δράσεις του Μουσείου έχει αυξηθεί, παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει γενικότερα ο χώρος των Μουσείων τα τελευταία χρόνια. Σε αυτό συνετέλεσε ιδιαίτερα το γεγονός ότι το Μουσείο είχε παραμείνει ενεργό και δραστήριο και κατά την περίοδο της πανδημίας, διατηρώντας την επαφή με το κοινό του. Ως αποτέλεσμα, έχει δημιουργηθεί ένας κύκλος νέων ανθρώπων οι οποίοι έχουν ήδη αναπτύξει μια σχέση με το Μουσείο, στηρίζουν τις δράσεις του και λειτουργούν ως «πρεσβευτές» του. Αρκετές μάλιστα είναι οι αναρτήσεις τους στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης.
Δικός μου στόχος είναι η διατήρηση του υπάρχοντος κοινού με την ανανέωση και εξέλιξη των ήδη επιτυχημένων δράσεών μας, αλλά και η διεύρυνσή του με την προσέλκυση νέων ομάδων κοινού. Με γνώμονα τις ανάγκες και επιθυμίες του απαιτητικού επισκέπτη του 21ου αιώνα, σχεδιάζουμε νέες δραστηριότητες, οι οποίες θα προάγουν τη συμπερίληψη και θα προσφέρουν ποικίλες εμπειρίες, συνδυάζοντας τη διάδοση της γνώσης με την ψυχαγωγία.
Τι άλλο επιφυλάσσει εφέτος για το κοινό το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα και κατά τη γνώμη σας ποιο είναι το σημαντικότερο που δεν θα πρέπει με τίποτα να χάσει;
Το πρόγραμμά μας για τη νέα χρονιά περιλαμβάνει μια ποικιλία δράσεων, όπως περιοδικές εκθέσεις και νέα εκπαιδευτικά προγράμματα, ομιλίες και μαθήματα Ιστορίας και τέχνης για όλους, ιστορικές περιπατητικές διαδρομές στην πόλη, πολιτιστικές εκδηλώσεις και δραστηριότητες συμπερίληψης. Προγραμματίζουμε επίσης δράσεις σε συνεργασία και με άλλους φορείς της Θεσσαλονίκης και της Αθήνας. Σε λίγο καιρό ολοκληρώνεται και ο ψηφιακός μετασχηματισμός του Μουσείου μέσω της ψηφιοποίησης των συλλογών και των αρχείων μας και της ανάπτυξης νέων ψηφιακών εφαρμογών (ψηφιακός ηχητικός ξεναγός, storytelling αφηγήσεις, ψηφιακά παιχνίδια, διαδραστικός χάρτης και χρονολόγιο, 360° εικονική περιήγηση). Σκοπεύουμε να ενσωματώσουμε αυτά τα ψηφιακά εργαλεία τόσο στην επίσκεψη και την ξενάγηση, όσο και σε νέες δραστηριότητες και να διοργανώσουμε ανοιχτές ημέρες εξερεύνησης.
Τέλος, δεν θα πρέπει να χάσει κανείς τη δυνατότητα να ταξιδέψει πίσω στον χρόνο, στη 18η Οκτωβρίου 1912, στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης και να βιώσει την ιστορική νύχτα που ο Ναύαρχος Βότσης τορπίλισε το οθωμανικό θωρηκτό «Φετίχ Μπουλέντ». Πρόκειται για το καινοτόμο σύστημα CuRVE (Culture Realities Virtually Enhanced) που συνδυάζει τα τελευταία επιτεύγματα των τεχνολογιών Virtual Reality (VR), Augmented Reality (AR) και της αφήγησης Storytelling (ST) και θα είναι διαθέσιμο από την άνοιξη.
