Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, οικοδεσπότης του δημοφιλούς podcast «How to Build a Happy Life» και ένας από τους πιο φημισμένους αρθρογράφους του περιοδικού «The Atlantic», ο Αρθουρ Μπρουκς έχει συγγράψει επίσης 13 βιβλία, μεταξύ των οποίων το μεγάλο μπεστ σέλερ «From Strength to Strength: Finding Success, Happiness and Deep Purpose in the Second Half of Life» (2022), το οποίο άρεσε πολύ και στον Δαλάι Λάμα.
Χάρη σε εκείνο το πόνημά του, ο 60χρονος σήμερα συγγραφέας γνωρίστηκε με τη διάσημη δημοσιογράφο Οπρα Γουίνφρεϊ και η φιλία που γεννήθηκε οδήγησε στη δημιουργία του βιβλίου με τίτλο «Φτιάξε τη ζωή που θες: η τέχνη και η επιστήμη της ευτυχίας», το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος.
Στις σελίδες του οι δύο σημαντικές προσωπικότητες συνδυάζουν τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους προκειμένου να καταλήξουν σε κάποιες πρακτικές συμβουλές για την επίτευξη της ευτυχίας σε έναν κόσμο ρευστό και αβέβαιο όπως αυτός στον οποίο ζούμε.
Πώς προέκυψε η συνεργασία σας με την Οπρα Γουίνφρεϊ και τι συνεισέφερε ο καθένας σας στο βιβλίο που υπογράφετε από κοινού;
Η Οπρα ήταν αυτή που επικοινώνησε μαζί μου. Αποδείχθηκε ότι ήταν αναγνώστρια της εβδομαδιαίας στήλης μου στο «The Atlantic». Στόχος της ήταν να συνεργαστούμε προκειμένου να διαδώσουμε την επιστήμη της ευτυχίας σε ένα διεθνές κοινό – έτσι αρχίσαμε να γράφουμε το «Φτιάξε τη ζωή που θες».
Είμαστε δύο πολύ διαφορετικοί άνθρωποι, εκείνη είναι διάσημη, ένα παγκόσμιο είδωλο, και έχει περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της δουλεύοντας σε μέσα ενημέρωσης. Εγώ είμαι ένας καθηγητής πανεπιστημίου που επικεντρώνεται στη συγγραφή, στις ομιλίες και στη διδασκαλία.
Η δική μου δουλειά ήταν να επινοήσω έναν τρόπο εκλαΐκευσης της επιστήμης που μπορεί να κρύβεται πίσω από την ευτυχία, ενώ η Οπρα χρησιμοποίησε την απίθανη ικανότητά της να συνδέεται με ανθρώπους από κάθε κοινωνικό στρώμα, πιστεύοντας ότι όλοι θα βρουν χρήσιμες αυτές τις πληροφορίες.
Υπήρξε μια συγκεκριμένη καμπή στη ζωή ή στην καριέρα σας που σας έκανε να συνειδητοποιήσετε τη σημασία τού να εστιάσετε στην ευτυχία;
Ημουν πρόεδρος ενός think tank δημόσιας πολιτικής στην Ουάσιγκτον για δέκα χρόνια. Οσο ήμουν εκεί, ένιωθα ότι η δουλειά μου είχε νόημα και σημασία, αλλά εξουθενώθηκα και ένιωσα ότι χάνω την επαφή μου με την οικογένειά μου και τους στενούς μου φίλους. Αποφάσισα ότι ήρθε η ώρα για μια αλλαγή, οπότε παραιτήθηκα και ήρθα στο Χάρβαρντ για να επικεντρωθώ στη μελέτη της ευτυχίας.
Στο think tank χρησιμοποίησα τη χάραξη πολιτικών για να βοηθήσω τους ανθρώπους να ζήσουν πιο ευτυχισμένες ζωές, αλλά στο Χάρβαρντ ήξερα ότι ήθελα να αποσυνδεθώ από εκείνο το πεδίο δράσης και να επιστρέψω στο πιο αληθινό μου σπίτι: τις κοινωνικές επιστήμες. Αυτή η νέα διαδρομή ανανέωσε το νόημα που έβρισκα στη δουλειά μου, ειδικά λόγω των αυξανόμενων επιπέδων δυστυχίας σήμερα – βλέπουμε όλοι πόσο έχουν αυξηθεί η κατάθλιψη, το άγχος, η μοναξιά και η πόλωση. Αναγνώρισα την ευκαιρία να βοηθήσω τους ανθρώπους σε ατομικό επίπεδο και όχι σε ένα καθολικό, διαρθρωτικό πλαίσιο.
Από επιστημονική άποψη, ποιες είναι μερικές βασικές γνώσεις σχετικά με τον ρόλο του εγκεφάλου στην ευτυχία που πιστεύετε ότι οι άνθρωποι παραβλέπουν, αλλά οι οποίες θα μπορούσαν να επηρεάσουν σημαντικά την ευημερία τους;
Οι άνθρωποι συχνά έχουν την εσφαλμένη αντίληψη ότι τα συναισθήματά μας αποτελούν τον απόλυτο δείκτη της ευτυχίας ή της δυστυχίας μας. Εάν αισθάνεστε λυπημένοι ή ανήσυχοι, αυτό πρέπει να σημαίνει ότι είστε δυστυχισμένοι, σωστά; Λοιπόν, αυτό έχει αποδειχθεί πως είναι λάθος, και αυτή είναι η πιο ελπιδοφόρα αλήθεια από όλες. Τα συναισθήματά μας είναι απλώς πληροφορίες, είναι αντιδράσεις που δημιουργούνται ως απάντηση στον έξω κόσμο.
Ο εγκέφαλός μας αντιλαμβάνεται τέτοια ερεθίσματα στο μεταιχμιακό σύστημα – ένα αρχαίο τμήμα του εγκεφάλου – και τα μετατρέπει σε συναισθήματα που μας βοηθούν να προσεγγίσουμε ή να αποφύγουμε ό,τι υπάρχει γύρω μας. Οι περισσότεροι άνθρωποι ενεργούν με βάση αυτά τα συναισθήματα και δεν σκέφτονται γιατί τα νιώθουν, κάτι που μας οδηγεί στην πλάνη ότι η ευτυχία είναι τα συναισθήματά μας.
Για να αποτραπεί αυτή η πλάνη, προτείνω μια διαδικασία που ονομάζεται μεταγνώση, η οποία στην ουσία είναι ο αναστοχασμός. Οταν αισθάνεστε θλίψη, για παράδειγμα, θα πρέπει να αναγνωρίζετε τι προκάλεσε αυτό το συναίσθημα. Γιατί νιώθω λυπημένος; Πρόκειται για κάτι εκτός του ελέγχου μου; Τι ενέργειες μπορώ να κάνω για να ανακουφιστώ;
Το να θέτετε αυτές τις ερωτήσεις και να βρίσκετε τις απαντήσεις μετακινεί τη σκέψη σας από το μεταιχμιακό σύστημα στον προμετωπιαίο φλοιό, την περιοχή του εγκεφάλου στην οποία κατανοούμε και λύνουμε προβλήματα. Χάρη στη μεταγνώση δεν θα αφήνετε τα συναισθήματα να σας ελέγχουν, αυτή η διαδικασία βοηθάει να καταλάβετε ό,τι νιώθετε.
Εχετε γράψει εκτενώς για το δεύτερο μισό της ζωής. Τι συμβουλή θα δίνατε σε κάποιον που πλησιάζει στη μέση ηλικία και αισθάνεται αβέβαιος για το μέλλον του;
Το να αισθάνεστε αβέβαιοι για τη δεύτερη καμπύλη της ζωής είναι απολύτως φυσιολογικό. Οι επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι μετά τα 55 περίπου οι μισοί Αμερικανοί γίνονται πιο ευτυχισμένοι και οι άλλοι μισοί γίνονται πιο δυστυχισμένοι. Είμαι πρόθυμος να στοιχηματίσω ότι θα προτιμούσατε να ανήκετε στους πρώτους! Προκειμένου να συμβεί αυτό, προτείνω να διαμορφώσετε συνήθειες που θα επηρεάσουν θετικά την ευτυχία σας καθώς μεγαλώνετε.
Η δημιουργία ουσιαστικών σχέσεων με αμοιβαία αγάπη και φροντίδα πρέπει να είναι ο πρωταρχικός σας στόχος. Επιπλέον, οι πιο ευτυχισμένοι άνθρωποι αυτής της ηλικιακής ομάδας έχουν αυτά τα κοινά: Διαβάζουν και ασκούνται συχνά, κάνουν μια ισορροπημένη διατροφή και έχουν θετικούς μηχανισμούς αντιμετώπισης αρνητικών συμβάντων της ζωής. Αυτό το τελευταίο κομμάτι θα μπορούσε να αναφέρεται στη θρησκεία, στον διαλογισμό ή ακόμα και στην ψυχοθεραπεία. Η ανάγκη να δουλέψετε προκειμένου να αποκτήσετε αυτές τις συνήθειες στα 30, τα 40 ή τα 50 σας είναι επιτακτική.
Στο βιβλίο σας εξερευνάτε την ευτυχία σε προσωπικό επίπεδο. Ποιες κοινωνικές αλλαγές πιστεύετε ότι είναι απαραίτητες για την ενίσχυση της ευημερίας σε μεγαλύτερη κλίμακα;
Για να αλλάξουν τα πράγματα σε κοινωνικό επίπεδο, πρέπει όλοι να αρχίσουμε να αναλογιζόμαστε ένα μεγάλο ερώτημα: Ποιο είναι το νόημα της ζωής; Διαπιστώνουμε ότι όταν οι άνθρωποι αρχίζουν να ορίζουν την απάντηση, γίνονται πιο ευτυχισμένοι: ασπάζονται μια θρησκεία ή μια φιλοσοφία ζωής, κάνουν γνωριμίες με σοβαρό σκοπό και βρίσκουν μια δουλειά που ευθυγραμμίζεται με τα πάθη και τα ενδιαφέροντά τους. Αλλά υπάρχουν πολλοί περισπασμοί στην εποχή μας, όπως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η τεχνολογία. Δεν είναι μυστικό ότι η υπερβολική χρήση των social media είναι επιζήμια για την ευεξία.
Η τεχνολογία θα έπρεπε να μας φέρει πιο κοντά, αλλά στην πραγματικότητα μας έχει κάνει πιο μοναχικούς από ποτέ: σκορπά τον χρόνο μας και δεν μας επιτρέπει να εστιάσουμε στα μεγαλύτερα ζητήματα της ζωής. Οι άνθρωποι έχουν όλο και λιγότερες αλληλεπιδράσεις στην πραγματική ζωή επειδή αυτές αντικαθίστανται από αλληλεπιδράσεις στο Διαδίκτυο. Επιπλέον, οι διάφορες πλατφόρμες αποτελούν πεδία κοινωνικής σύγκρισης, κάτι που είναι τρομερά βλαβερό για την ευτυχία μας. Πρέπει να σταματήσουμε να αφήνουμε την προσοχή μας να αποσπάται τόσο πολύ και να αντικαταστήσουμε την ψηφιακή πραγματικότητα με τον αληθινό, απτό κόσμο.
Εχετε αντλήσει έμπνευση από στωικούς φιλοσόφους όπως ο Μάρκος Αυρήλιος και ο Επίκτητος. Πώς πιστεύετε ότι ο τρόπος σκέψης τους μπορεί να προσαρμοστεί στις προκλήσεις της σύγχρονης ζωής, ειδικά σε ένα lifestyle που συχνά προωθεί τη στιγμιαία ικανοποίηση;
Σε έναν κόσμο στιγμιαίας ικανοποίησης αποφεύγουμε να κάνουμε δύσκολα πράγματα. Αντί να αντλούμε το βαθύ αίσθημα χαράς που κερδίζεται μόνο από τη σκληρή δουλειά, προτιμάμε την άμεση, πρόσκαιρη ευχαρίστηση. Η στωική φιλοσοφία είναι μια πιθανή απάντηση σε αυτή την κατάσταση δυσφορίας. Ο στωικισμός διδάσκει τους ανθρώπους να εστιάζουν σε αυτά που μπορούν να ελέγξουν στη ζωή και όχι σε αυτά που δεν μπορούν.
Μας καθοδηγεί επίσης σχετικά με το πώς μπορούμε να παραμείνουμε ήρεμοι και ψύχραιμοι σε δύσκολες καταστάσεις και πώς να μην αφήνουμε τα συναισθήματα να ελέγχουν τις αντιδράσεις μας. Με άλλα λόγια, μας διδάσκει να χρησιμοποιούμε τη λογική για να παίρνουμε αποφάσεις. Είναι σημαντικό, επίσης, ότι δίνει έμφαση στο να μην ακολουθήσουμε τον εύκολο δρόμο – κάτι που είναι συχνά ένα όφελος μακροπρόθεσμα για την ευτυχία μας.
«Αν θέλετε να απολαύσετε τα οφέλη του χιούμορ, αφήστε τους άλλους να κάνουν τα αστεία. Ακούστε και γελάστε» λέτε στο βιβλίο σας…
Οι ερευνητές διαπιστώνουν ότι οι αστείοι άνθρωποι έχουν εγγενή νευρολογικά χαρακτηριστικά και, πολλές φορές, υψηλή νοημοσύνη. Χρειάζονται επίσης φυσικές και επίκτητες, καλλιεργημένες δεξιότητες προκειμένου να κάνει κανείς τους άλλους να γελάνε. Τι θέλω να πω; Το να είσαι αστείος είναι δύσκολο!
Αυτό που είναι πολύ πιο εύκολο είναι το να καλλιεργήσεις μια αίσθηση για το χιούμορ και να δώσεις στον εαυτό σου την άδεια να γελάει – δηλαδή, να μην παίρνεις τον εαυτό σου πολύ στα σοβαρά. Ολα αυτά παίζουν τον ρόλο τους στην κατάκτηση της ευτυχίας. Μην ανησυχείτε για το πόσο αστείοι είστε, απλά να είστε πρόθυμοι να γελάσετε.
Ποια είναι η γνώμη σας για τις επερχόμενες εκλογές στις ΗΠΑ;
Το πρόβλημα είναι το εξής: η αμερικανική πολιτική μάς δίνει κίνητρα να θυσιάσουμε σχέσεις αγάπης για την ιδεολογία μας. Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα των εκλογών, περίπου η μισή χώρα θα είναι απογοητευμένη – ίσως ακόμη και θυμωμένη και γεμάτη περιφρόνηση για τους υποστηρικτές όποιου ή όποιας κερδίσει.
Στη δουλειά μου, βοηθώ τους ανθρώπους να καταλάβουν ένα κρίσιμο γεγονός: Δεν είστε μόνο οι πολιτικές σας πεποιθήσεις και σίγουρα δεν πρέπει να αποκόψετε φίλους ή συγγενείς για μια διαφορά τόσο ασήμαντη όσο η πρόθεση ψήφου.
Φυσικά και είναι ευγενές το να παίρνουμε στα σοβαρά τις υποχρεώσεις μας ως πολίτες, αλλά θα πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί όσον αφορά τη στρατολόγησή μας σε culture wars για ανθρώπους που δεν θα γνωρίσουμε ποτέ σε βάρος ανθρώπων που γνωρίζουμε και αγαπάμε.
