Ο βετεράνος φωτορεπόρτερ Αριστοτέλης Σαρρηκώστας, ο οποίος επί 30 και πλέον χρόνια διετέλεσε συνεργάτης του πρακτορείου Associated Press προτού βγει σε «άδεια διαρκείας», όπως χαρακτηριστικά σηµειώνει, αφού η λέξη «σύνταξη» δεν του αρέσει καθόλου, λέει πως το επάγγελµά του δεν παύει να είναι δύσκολο και ριψοκίνδυνο, εξ ου και ο τίτλος του νέου του βιβλίου: «Ζην επικινδύνως – 40 χρόνια φωτορεπορτάζ». «Δεν χρειάζεται να καλύπτεις πόλεμο ή επεισόδια σε διαδηλώσεις για να κινδυνεύσεις» σχολιάζει. «Ακόμη και στο γήπεδο να πας, μπορεί να σε χτυπήσει μια φωτοβολίδα ή μια πέτρα. Ο ίδιος είχα πάει δυο-τρεις φορές στο νοσοκομείο, και ας ήξεραν από την Ασφάλεια ότι ήμουν συνεργάτης του Αssociated Press, οπότε υποτίθεται πως είχα κάποια καλύτερη μεταχείριση. Οι συνάδελφοι από τον αριστερό Τύπο αντιμετώπιζαν τρομερές δυσκολίες. Αν υπήρχε κάποια διαφορά σε σχέση με σήμερα ήταν ότι στην εποχή μου δεν χρησιμοποιούνταν με τέτοια υπερβολή τα χημικά, κυριαρχούσε το κυνηγητό σώμα με σώμα. Μόνο στην εξέγερση του Πολυτεχνείου θυμάμαι ότι είχαν πέσει τόσo πολλά δακρυγόνα που δεν μπορούσαμε να αναπνεύσουμε. Γενικά πάντως, για να κάνεις αυτή τη δουλειά πρέπει να έχεις πάθος και τρέλα. Αλλωστε, κανένας φωτορεπόρτερ δεν έγινε πλούσιος».
Στην Κηφισιά
με την Καρέζη
Ο εντυπωσιακός τόμος που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μένανδρος έρχεται τω όντι να αποτυπώσει το πάθος και την τρέλα του Αριστοτέλη Σαρρηκώστα για τη δουλειά του στη διάρκεια των 40 χρόνων τής συνολικής καριέρας του. Οι φωτογραφίες – πολλές εκ των οποίων έχουν δημοσιευτεί επανειλημμένως σε ελληνικές και ξένες εφημερίδες σε ολόκληρο τον κόσμο – και η βιωματική, άμεση αφήγησή του διατρέχουν μισό αιώνα Ιστορίας. Πολιτική, Τέχνη, αθλητισμός, γεγονότα που απασχόλησαν την κοινή γνώμη, λαμπεροί σταρ και κορυφαίες προσωπικότητες, πολεμικές συρράξεις,
δίκες που συγκλόνισαν είναι μερικά μόνο από όσα περνούν από τις σελίδες του. Κάθε φωτογραφία και μια ιστορία.
Γεννημένος στην Καισαριανή, στις 13 Νοεμβρίου 1937, από γονείς Μικρασιάτες, ο Αριστοτέλης Σαρρηκώστας είναι ο νεότερος από έξι αδέλφια. Θα χάσει τον πατέρα του σε ηλικία τεσσάρων μόλις ετών και η μητέρα του θα κάνει τα πάντα, μέσα στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου, για να μεγαλώσει τα παιδιά της. Εκείνη θα σταθεί αιτία να ασχοληθεί ο μικρότερος γιος της με τη φωτογραφία: προκειμένου να τον κρατήσει στην Ελλάδα μετά από απουσία πέντε χρόνων στις ΗΠΑ και στη Βραζιλία όπου ο Σαρρηκώστας κυνήγησε την τύχη του κάνοντας διάφορες δουλειές του ποδαριού, θα παρακαλέσει τον γείτονα φωτορεπόρτερ Κλεισθένη Δασκαλάκο να τον προσλάβει στο φωτογραφικό πρακτορείο του ώστε να μη φύγει πάλι στο εξωτερικό.
Ετσι, η καριέρα του θα ξεκινήσει στην «Ενωση», το μεγαλύτερο Πρακτορείο Φωτογραφικών Επίκαιρων της Εποχής, το 1961. Απρόθυμα στην αρχή, όπως ομολογεί. Σύντομα το επάγγελμα θα κερδίσει το ενδιαφέρον του. Η δημοσίευση των πρώτων του φωτογραφιών στην εφημερίδα «Τα Νέα» θα του δώσει φτερά. Το 1963, προτού ακόμη κλείσει δύο χρόνια στη δουλειά, ένα μεγάλο γεγονός που θα κληθεί να καλύψει, η χιλιετηρίδα του Αγίου Ορους, θα αποτελέσει μεγάλο στοίχημα. Την ίδια χρονιά θα σημαδέψει η δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη. Στο άκουσμά της ο νεαρός φωτορεπόρτερ θα φτάσει «πετώντας» στη Θεσσαλονίκη. «Εκεί υπήρχε τρομερός αστυνομικός κλοιός και η ατμόσφαιρα μύριζε μπαρούτι» γράφει ο Αριστοτέλης Σαρρηκώστας. «Δεν άφηναν κανέναν να πλησιάσει, ειδικά δημοσιογράφους και φωτορεπόρτερ. Βλέποντας τις δυσκολίες προσπαθούσα να βρω τρόπο να περάσω μέσα, το γραφείο περίμενε φωτογραφίες και τις ήθελε το συντομότερο. Για να μπορέσω να μπω στην Εντατική, για πρώτη φορά στην επαγγελματική μου καριέρα, έκανα «παραποίηση αρχής» όπως λέγεται, και φορώντας μια μπλούζα ενός γνωστού μου γιατρού, με τη φωτογραφική μηχανή κρυμμένη, πέρασα τον χωροφύλακα που φύλαγε την είσοδο του θαλάμου και πρόλαβα να τραβήξω τρία καρέ προτού με βγάλουν έξω».
Η ατμόσφαιρα αλλάζει όταν αναφέρεται στην κάλυψη καλλιτεχνικών γεγονότων, κυρίως θεατρικών παραστάσεων. Ηταν, όπως αναφέρει, η εποχή του Αλέξη Μινωτή, του Θάνου Κωτσόπουλου, της Κυβέλης, της Κατίνας Παξινού, της Αννας Συνοδινού, του Μάνου Κατράκη, της Αλίκης Βουγιουκλάκη, της Τζένης Καρέζη. Το περιστατικό που περιγράφει είναι πραγματικά χαριτωμένο: «Εκείνη την εποχή, το περιοδικό «Πρώτο» είχε έναν διαγωνισμό κάθε εβδομάδα και έβγαζε δύο «τυχερούς», έναν νεαρό και μια νεαρή, οι οποίοι διάλεγαν έναν και μία ηθοποιό και περνούσαν μαζί τους σχεδόν ένα ολόκληρο Σάββατο. Τις περισσότερες φορές ήμουν εγώ αυτός που φωτογράφιζε αυτές τις συναντήσεις και θυμάμαι εκείνο το Σάββατο έπρεπε να βρίσκομαι οκτώ η ώρα το πρωί στην πλατεία της Κηφισιάς για να φωτογραφίσω το νεαρό τυχερό ζευγάρι με την ηθοποιό Τζένη Καρέζη και τον Γιώργο Οικονομίδη, τον γνωστό κονφερασιέ. Γύρω στις εννέα έφτασαν η Τζένη Καρέζη με τον Οικονομίδη και αμέσως μετά η κοπελίτσα που είχε κληρωθεί. Ο νεαρός, όμως, δεν φαινόταν πουθενά για κάποιον άγνωστο λόγο και αμέσως δημιουργήθηκε σοβαρό πρόβλημα». Πώς λύθηκε; Τη θέση του «τυχερού» πήρε ο νεαρός φωτορεπόρτερ και κάποιος άλλος συνάδελφός του κλήθηκε εκτάκτως να απαθανατίσει τη συνάντησή του με την Καρέζη.
Ιουλιανά, χούντα,
Πολυτεχνείο
Το 1964 ο Αριστοτέλης Σαρρηκώστας θα δεχθεί πρόταση συνεργασίας από το Associated Press όπου θα παραμείνει ως τα τέλη του 1996. Μια νέα σελίδα θα ανοίξει στην καριέρα του. Σύντομα, το πολιτικό σκηνικό θα πάρει φωτιά με τα Ιουλιανά του 1965. «Δεκάδες οι φωτορεπόρτερ και οι δημοσιογράφοι στην Ηρώδου Αττικού, Ελληνες και ξένοι, πολλές οι ώρες αναμονής έξω από τα Ανάκτορα στο πεζοδρόμιο. Ετσι, το ρίχναμε στο παιχνίδι, εκτός από την ντάμα, είχαμε και τάβλι που παίζαμε για να περνάει η ώρα» θυμάται. Σε μία από τις πολύωρες αναμονές, συνεχίζει, συνέβη και αυτό: «Ενα μεσημέρι, ένα αυτοκίνητο της εταιρείας ΒΟΚΤΑΣ σταμάτησε μπροστά μας και δυο υπάλληλοι βγήκαν με αχνιστά κοτόπουλα ψημένα στη σούβλα κι άρχισαν να μας τα μοιράζουν. Ηταν δώρο της εταιρείας προς εμάς τους «ήρωες», όπως μας αποκάλεσε ο συνοδηγός του αυτοκινήτου, για τις συνεχείς ενημερώσεις των γεγονότων».
Την ίδια εποχή, θα απαθανατίσει παράλληλα την παρέλαση προσωπικοτήτων από τον χώρο της τέχνης και όχι μόνο: οι διακοπές των Beatles στην Ελλάδα το 1967, η ταραγμένη συναυλία των Rolling Stones μία μόλις εβδομάδα πριν από την επιβολή της δικτατορίας, αστέρες όπως ο Νουρέγεφ και η Φοντέιν, ο Ζαν-Πολ Μπελμοντό, η Ούρσουλα Αντρες, ο Αντονι Κουίν, ο Φρανκ Σινάτρα, η Μαρία Κάλλας αλλά και ο Σεφέρης, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Μάνος Χατζιδάκις, η Μελίνα Μερκούρη και πολλοί ακόμη θα φωτογραφηθούν από τον ίδιο.
Η δικτατορία και η εξέγερση του Πολυτεχνείου αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια της δουλειάς του. Οι πρώτες ημέρες του πραξικοπήματος, ο θάνατος του Γεωργίου Παπανδρέου, η κηδεία του Σεφέρη, η δίκη του Παναγούλη, οι συλλήψεις και τα στρατοδικεία, η περιπέτεια του Σπύρου Μουστακλή, το φοιτητικό κίνημα περνούν καρέ-καρέ μέσα από τις σελίδες του λευκώματος. «Αν την εποχή της χούντας οι φωτογραφίες ήταν σημαντική πηγή πληροφόρησης για τον έξω κόσμο, σήμερα αυτές οι φωτογραφίες έχουν περισσότερο ενδιαφέρον για εμάς τους Ελληνες και ιδίως για τις ερχόμενες γενιές» γράφει ο Αριστοτέλης Σαρρηκώστας. «Για αυτόν τον λόγο, παρότι κατά τη διάρκεια της καριέρας μου κάλυψα αρκετά και πολύ ενδιαφέροντα γεγονότα σε αποστολές στις πέντε ηπείρους του πλανήτη, θεωρώ ότι το σημαντικότερο έργο που θα αφήσω πίσω μου είναι αυτοί οι φάκελοι με τις φωτογραφίες της χούντας, μεταξύ αυτών και του Πολυτεχνείου, και είμαι περήφανος γι’ αυτό».
Το απόσπασμα της αφήγησής του για τη βραδιά της 16ης Νοεμβρίου 1973 είναι χαρακτηριστικό των στιγμών που έζησε. Επιστρέφοντας στο γραφείο του για να στείλει το υλικό που είχε ήδη τραβήξει, ακούει έναν παράξενο θόρυβο και συνειδητοποιεί πως πρόκειται για τις ερπύστριες των τανκς. Μαζί με τον διευθυντή του θα μπουν στο αυτοκίνητο του τελευταίου, μια Jaguar Convertible με αγγλικές πινακίδες, με σκοπό να επιστρέψουν στο Πολυτεχνείο και να καλύψουν τις εξελίξεις. «Ψάχναμε τρόπο να μπούμε κι εμείς στη σειρά των αρμάτων για να μη δίνουμε στόχο, γιατί δεν κυκλοφορούσε τίποτε στους δρόμους εκτός από τανκς κι εμάς εκείνη την ώρα. Σε κάποια στιγμή που είδαμε ένα κενό, χωθήκαμε μέσα και γίναμε κι εμείς μέρος της φάλαγγας. Ηταν μια ανεπανάληπτη σκηνή, μια Jaguar ανάμεσα σε μια φάλαγγα από άρματα μάχης να κατηφορίζει την Πανεπιστημίου». Οταν γίνονται αντιληπτοί από ένα αστυνομικό αυτοκίνητο κι απειλούνται με περίστροφο προκειμένου να εγκαταλείψουν τη φάλαγγα, η ψύχραιμη αντίδραση του συγγραφέα-φωτογράφου θα τους σώσει.
Πολεμικές συρράξεις και… καλλιστεία!
Ο Αριστοτέλης Σαρρηκώστας γνώρισε προσωπικά τους πρωταγωνιστές και τους διαμορφωτές της Μεταπολίτευσης. Οι διάλογοι με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και τον Ανδρέα Παπανδρέου που ανασύρει από τη μνήμη του είναι ενδεικτικοί. Οι εναλλαγές των περιγραφών του αντικατοπτρίζουν το ευρύτατο φάσμα των επαγγελματικών εμπειριών του: από το Ψυχιατρείο της Λέρου στα Καλλιστεία, από τους Ολυμπιακούς Αγώνες στις Δίκες του Κοσκωτά και των σατανιστών, από την υπόθεση της τρομοκρατικής οργάνωσης «17 Νοέμβρη» ως την οικογένεια Ωνάση. Ιδιαίτερο κεφάλαιο αποτελούν οι περιγραφές του από τα πεδία των μαχών όπου βρέθηκε για να καλύψει τις εξελίξεις. Για μία ακόμη φορά το στοιχείο του κινδύνου θα αναδυθεί έντονο: «Πάντα θα με ακολουθούν οι εικόνες φρίκης του πολέμου που έζησα… κάποιες ριπές ενός αυτόματου όπλου στα πόδια μου, μια νάρκη που από τύχη και μόνο δεν πάτησα, τα βλήματα που τραγουδούσαν δίπλα μου σε απόσταση αναπνοής. Ισως γι’ αυτό και πολλοί με αποκαλούν και πολεμικό ανταποκριτή. Πιστεύω, όμως, ότι η ταυτότητά μου τα λέει όλα: Φωτορεπόρτερ».
