Αλμπέρ Καμί: Εξόριστος στον 20ό αιώνα

Γεννήθηκε στην Αλγερία και υπήρξε πάντοτε εξόριστος. Εξόριστος από το κομμουνιστικό κόμμα, όπου εντάχθηκε για λίγο στη δεκαετία του 1930, εξόριστος από τη Γαλλία, μια διαιρεμένη πολιτικά χώρα όπου βρέθηκε λίγο πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, εξόριστος από την Αλγερία που εξεγέρθηκε το 1954 κατά της αποικιοκρατίας και ανάγκασε σε φυγή τους γάλλους εποίκους. Πατρίδα του Αλμπέρ Καμί υπήρξε διαδοχικά το ποδόσφαιρο, η διανόηση, η νοσταλγία. Το πρώτο τού έδωσε στα νιάτα του την αίσθηση της αμιγούς κοινότητας, η δεύτερη στην ωριμότητά του τον διάλογο που επιζητούσε, η τρίτη, προς το τέλος της ζωής του, την αίσθηση της παρηγοριάς στο παρελθόν. «Οσο περισσότερο κατηγορώ τον εαυτό μου τόσο περισσότερο έχω δικαίωμα να σας κρίνω» έγραφε το 1956 και η αποστροφή αυτή συνιστά εμβληματική απεικόνιση του στοχασμού και της ποιότητας του χαρακτήρα του: ενός ανθρώπου που συναισθανόταν περισσότερο ίσως από κάθε άλλον διανοούμενο του 20ού αιώνα το βάρος της ευθύνης, που διακρινόταν από πάθη και ελαττώματα στα οποία αντιπαρέβαλλε ισχυρές δόσεις αυτοκριτικής, που εμφορούνταν από μια ηθική συνείδηση απρόθυμη για συμβιβασμούς. Φυματικός σε ηλικία 17 ετών, νομπελίστας στα 44, νεκρός στα 46 από ένα αυτοκινητικό δυστύχημα, ο διορατικός συγγραφέας του «Ξένου» και της «Πανούκλας» έζησε γρήγορα και πέθανε νέος, άψογη συνταγή για τη δημιουργία ενός συμβόλου η αίγλη του οποίου διατηρείται (και επαυξάνεται) ως τις μέρες μας.

Στη ζυγαριά του 20ού αιώνα ο Καμί είναι μια αξία διαρκώς ανερχόμενη, ο Σαρτρ μία της οποίας η πορεία βαίνει μονίμως πτωτικά. Αντίθετα από τη δεκαετία του ’60, όταν, μεταθανάτια, ο πρώτος υποχωρούσε στις συνειδήσεις των ζώντων και τις μάζες συνήγειρε ο δεύτερος. Για την Αριστερά ο Καμί παραμένει φάρος, ο Σαρτρ βρίσκεται κάπου στα Τάρταρα. Για τη Δεξιά ο Καμί είναι ένας νεοσυντηρητικός πριν από τους νεοσυντηρητικούς, ο Σαρτρ ό,τι ήταν πάντα – ένας απεχθής κομμουνιστής. Τότε, «στον κόσμο του Μπαρτ, του Ρομπ-Γκριγέ, του Λεβί-Στρος και του Φουκό, ο Καμί έμοιαζε ξεπερασμένος» γράφει ο βρετανός ιστορικός Τόνι Τζαντ στο βιβλίο «The Burden of Responsibility» (εκδ. University of Chicago Press). Πράγματι, ως φιλόσοφος δεν στεκόταν στο ίδιο επίπεδο με εκείνους. Το υπέρτερο ανάστημά του μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν εκείνο ενός προικισμένου λογοτέχνη, μαχητικού δημοσιογράφου και φορέα μιας ηθικής πυξίδας. Σε αυτή την τελευταία ανάγεται και η διαφορά του με τον Σαρτρ. Του υπαρξιστή ήταν στρατευμένη σε βαθμό τέτοιο ώστε να αποδειχθεί μεροληπτική. Του αμφισβητία ήταν ανεξάρτητη και οι στροφές της ακίδας της ήταν δημόσιες.