To πρώτο πράγμα που διαπιστώνει κανείς μπαίνοντας στα γραφεία της αία* relate, της κορυφαίας εταιρείας στρατηγικής επικοινωνίας στην Ελλάδα με το ζηλευτό πελατολόγιο κολοσσιαίων ομίλων, είναι ότι δεν είναι σιωπηλά. Αντίθετα οι άνθρωποι μιλούν, ανταλλάσσουν απόψεις, γελούν, συμφωνούν και ενίοτε διαφωνούν δημιουργικά. Αυτή δεν είναι άλλωστε και η ουσία της επικοινωνίας; Και αυτήν ακριβώς την εταιρεία οραματίστηκαν και δημιούργησαν πριν από ακριβώς 20 χρόνια η Αλεξία Μπακογιάννη και η Νάνση Σουρμπάτη, πρόεδρος και αντιπρόεδρος αντίστοιχα σήμερα της αία* relate – αν και μόλις τις συναντώ στο γραφείο τους σπεύδουν να ξεκαθαρίσουν ότι και οι δυο τους απεχθάνονται τους τίτλους.

Αία* relate λοιπόν. Μία εταιρεία που ιδρύθηκε από γυναίκες σε έναν χώρο ο οποίος μπορεί κατά 90% να γυναικοκρατείται, αλλά στην κορυφή της ιεραρχίας σπάνια συναντάς εκπρόσωπο γένους θηλυκού. Οι δυο τους όμως τα κατάφεραν. Και δεν ήταν εύκολο τα πρώτα χρόνια, όπως ομολογούν, να πείσουν διοικητικά συμβούλια αποτελούμενα από άνδρες με μαύρα κοστούμια. Η Αλεξία Μπακογιάννη έχει πολλές ιστορίες να αφηγηθεί. «Θυμάμαι μία χαρακτηριστική περίπτωση υποψήφιου πελάτη από μεγάλη πολυεθνική εταιρεία. Αφού έχουμε μιλήσει αρκετά, στο τέλος με ρωτάει πόσα παιδιά έχω. «Tρία», του απαντώ. «Να τα χαίρεστε. Αλλά εάν εγώ σας χρειαστώ το Σαββατοκύριακο θα μπορέσω να σας βρω;», αντιπαρέρχεται. «Βεβαίως. Είναι θέμα επαγγελματισμού», του απαντώ. Και τότε, με πλήρη φυσικότητα, μου λέει: «Mα τι σόι μητέρα είστε;». Mονά-ζυγά χαμένα! Αλλά ναι, σήμερα είμαστε εδώ με ανθρώπους που κερδίσαμε την εμπιστοσύνη τους».

Και έτσι πορεύτηκαν αυτά τα 20 χρόνια, από τα οποία σημειωτέον τα 12 ήταν χρόνια κρίσης, με μεγάλες νίκες, αλλά και ήττες από τις οποίες έμαθαν πολλά. Πορεύθηκαν με αυτό το «κουλό», όπως το χαρακτηρίζουν οι ίδιες, όνομα, εμπνευσμένο από την Αία γη, τη γη της Κολχίδας, και μη έχοντας στο ενεργητικό της εταιρείας τους ούτε μία ζημιογόνα χρονιά. Μη έχοντας καθυστερήσει πότε ούτε έναν μισθό ούτε μία ασφαλιστική εισφορά. Σταματώντας συνεργασία με πελάτη τους επειδή τους ζήτησε να φύγει από την ομάδα που διαχειριζόταν το χαρτοφυλάκιο της εταιρείας του συνεργάτης τους που ανήκε στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα.

«Και είμαστε περήφανες για όλα αυτά» αναφέρει η Νάνση Σουρμπάτη. «Γιατί εμείς δεν θέλουμε να γίνουμε πλούσιες. Δεν θέλαμε ποτέ να αγοράσουμε σκάφος. Τα λεφτά που κερδίζουμε επιστρέφουν στην εταιρεία μας, η οποία σήμερα φθάνει τους 80 εργαζόμενους. Θέλουμε χαρούμενους τους συνεργάτες μας. Και ναι, είμαστε πολύ ευχαριστημένες με τη ζωή που ζούμε! Δεν ονειρευόμαστε τη ζωή των πελατών μας».

Η δημιουργία της αία* relate

«Δεν μπορείτε να φανταστείτε δύο γυναίκες πιο διαφορετικές από εμάς» αναφέρει η Αλεξία Μπακογιάννη. Και πράγματι αυτό είναι κάτι το οποίο το αντιλαμβάνεσαι ευθύς. Η αντίθεση δεν περιορίζεται φυσικά στην αντίστιξη στην εμφάνιση ανάμεσα στην πανύψηλη Αλεξία και στη μικρή το δέμας Νάνση – «είμαστε γνωστές ως η ψηλή και η κοντή» παραδέχονται αυτοσαρκαζόμενες – αλλά και στον χαρακτήρα τους. Η Αλεξία Μπακογιάννη μοιάζει ορμητική, η Νάνση Σουρμπάτη ήρεμη δύναμη. «Στα πάντα διαφέρουμε εκτός από τις αξίες μας και τις αρχές μας» υπογραμμίζουν.

Και πράγματι αυτές οι αδιαπραγμάτευτες αξίες τις έφεραν κοντά πριν από 20 χρόνια. Γιατί η αία* relate ξεκινά με την απόλυση της Αλεξίας Μπακογιάννη από μεγάλο όμιλο στον οποίο εργαζόταν ως υπεύθυνη επενδυτικών σχέσεων.

«Είναι μία ιστορία που δεν έχω εξομολογηθεί ποτέ δημόσια» αναφέρει και ξεκινά να διηγείται: «Το σωτήριον έτος 2004 λοιπόν, ενώ προχωρούσα πολύ καλά στον επαγγελματικό μου τομέα, στην προσωπική μου ζωή έπαιρνα διαζύγιο. Ξεκίνησαν τότε να κυκλοφορούν χιλιάδες φήμες για εμένα εξαιτίας φυσικά του επωνύμου μου. Κοινώς, με κρέμασαν στα μανταλάκια. Τότε ο ιδιοκτήτης του ομίλου στον όποιο εργαζόμουν αποφάσισε να με απολύσει, ζητώντας μου βέβαια συγγνώμη, γιατί θεώρησε ότι αυτές οι φήμες είχαν άσχημο αντίκτυπο στην εταιρεία του. Η λεπτή ειρωνεία της υπόθεσης ήταν ότι μόλις είχα σημειώσει μία μεγάλη επαγγελματική επιτυχία για την εταιρεία του με την πώληση ενός μεγάλου πακέτου μετοχών. Οπως όμως μου είπε, εκείνος ήταν «οικογενειάρχης άνθρωπος» και αυτά τα πράγματα δεν μπορούσε να τα δεχθεί».

Και σε αυτό το σημείο μπαίνει στην εξίσωση η Νάνση Σουρμπάτη, η οποία εργαζόταν επίσης στον ίδιο όμιλο σε κορυφαία θέση. Η Νάνση Σουρμπάτη που τότε ακόμη δεν τη συνέδεε κάτι ιδιαίτερο με την Αλεξία Μπακογιάννη, και όμως αποφάσισε να παραιτηθεί ακριβώς επειδή θεώρησε την απόφαση της απόλυσής της τρομακτικά άδικη. «Και με αυτή την ηρωική πράξη τής Νάνση γεννήθηκε η αία* relate» καταλήγει η Αλεξία Μπακογιάννη.

Δημιουργήσαν λοιπόν, όπως λέει η Νάνση Σουρμπάτη, μία εταιρεία στο σύμπαν της οποίας «δεν θα μπορούσε ποτέ να συμβεί αυτό που συνέβη στην Αλεξία», μία εταιρεία που θέλει «οι άνθρωποί της να είναι πρωτότυποι, ακόμα και αν ετοιμάζουν την ανακοίνωση οικονομικών αποτελεσμάτων για μια βαριά βιομηχανία», μία εταιρεία στην οποία «καμία γνώμη δεν περισσεύει ακόμα και αν προέρχεται από ασκούμενο που μόλις ξεκίνησε την πρακτική του». Δημιούργησαν λοιπόν την εταιρεία «τις υπηρεσίες της οποίας θα ήθελαν να λαμβάνουν οι ίδιες εάν βρίσκονταν από την πλευρά των πελατών τους».

«Εμείς στην αία* δεν κάνουμε απλά μία δουλειά» αναφέρει εμφατικά η Νάνση Σουρμπάτη. «Μέσα από τη δουλειά μας παίρνουμε θέση ως εταιρεία απέναντι στα πράγματα, σε ό,τι συμβαίνει στην κοινωνία». Ο πελάτης δεν έχει λοιπόν πάντα δίκιο; «Οχι» απαντά η κυρία Μπακογιάννη. «Ο πελάτης στο τέλος θα λάβει αυτό που θέλει, γιατί αυτό επιβάλλει ο επαγγελματισμός μας, αλλά εάν νομίζει ότι έχει πάντα δίκιο, μάλλον δεν χρειάζεται εμάς. Δεν είμαστε μια εταιρεία λήψης και διαβίβασης εντολών».

Μιλούν μέσα από παραδείγματα με αναφορές στα κριτήρια ESG (περιβάλλον, κοινωνία, διακυβέρνηση) που προωθούσαν για τις εταιρείες με τις οποίες συνεργάζονταν πολύ προτού αυτά εμφανιστούν στον δημόσιο διάλογο, στη Χάρτα της διαφορετικότητας που υπέγραψαν ως εταιρεία, στα «όχι» που υπερήφανα είπαν σε συνεργασίες που τους πρότειναν.

«Είναι πολύτιμα τα «όχι» μας» αναφέρει η Αλεξία Μπακογιάννη. «Κατ’ αρχάς, λόγω του επιθέτου μου είπαμε «όχι» σε πολλές δουλειές που σχετίζονται με τον δημόσιο τομέα. Ελάχιστη είναι η εμπλοκή μας σε αυτό το πεδίο».

«Επειτα είναι αυτές οι περιπτώσεις υποψήφιων πελατών στις οποίες αντιλαμβάνεσαι στα πέντε πρώτα λεπτά ότι ήρθαν σε εμάς επιδιώκοντας κάποιο αντάλλαγμα εξαιτίας του επιθέτου της Αλεξίας» υπογραμμίζει η Νάνση Σουρμπάτη. «Η απάντησή μας είναι φυσικά «αντίο σας». Και η μεγαλύτερη απόδειξη αυτού που σας λέω είναι ότι η εταιρεία μας μεγάλωσε στα χρόνια του ΣΥΡΙΖΑ» επεμβαίνει η Αλεξία Μπακογιάννη και συμπληρώνει: «Οταν ξεκίνησα αυτή την εταιρεία το 90% των ανθρώπων θεωρούσε ότι μου την άνοιξε η οικογένειά μου ώστε να έχω κάτι να παίζω. Και εγώ έπρεπε να κάνω τη διπλή προσπάθεια για να φτάσω εδώ που είμαι σήμερα».

«Δεν μπορεί όμως το επίθετό σας να μη σας άνοιξε πόρτες» επιμένω. «Ναι, ενδεχομένως για εμένα να άνοιξαν κάποιες πόρτες που κάποιος άλλος θα άνοιγε πιο δύσκολα. Αλλά το γεγονός ότι κάποιος κλείνει ένα ραντεβού μαζί σου δεν σημαίνει ότι θα σου δώσει και τη δουλειά. Για να το πω κυνικά, κανείς δεν θα σε πληρώσει επειδή σε λένε Μπακογιάννη. Πολλώ δε μάλλον όταν εσύ δεν κάνεις λόμπινγκ. Και εδώ να ξεκαθαρίσω ότι είμαι πολύ περήφανη για το επίθετό μου και για τη στάση της οικογένειάς μου στην πολιτική ιστορία του τόπου. Αυτή τη στιγμή θεωρώ τυχερή τη χώρα μου που έχει πρωθυπουργό τον θείο μου, Κυριάκο Μητσοτάκη. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πάντα πρέπει να συμφωνώ με όσα κάνει η κυβέρνηση. Είμαι αυτόνομο άτομο, με δικές του πολιτικές θέσεις και απόψεις».

Στο στόχαστρο

Εχει γνωρίσει καχυποψία λόγω του ονόματός της; Χαμογελά. «Συνεχώς. Μπαίνεις στο δωμάτιο και οι άνθρωποι έχουν άποψη για εσένα – θετική ή αρνητική, δεν έχει σημασία – χωρίς καν να σε ξέρουν. Μιλάμε για επικοινωνία, υπάρχουν εκπληκτικές ιστορίες. Το 1993, λοιπόν, θυμάμαι οδηγό ταξί, που χωρίς φυσικά να γνωρίζει ποια είμαι, μού διηγείται ότι κάθε Παρασκευή υπήρχε ένα ελικόπτερο που προσγειωνόταν στο Καλλιμάρμαρο για να μεταφέρει τη μητέρα μου, Ντόρα Μπακογιάννη, στην Ευρυτανία, την εποχή που ήταν βουλευτής στον νομό. «Ρε φίλε, του λέω, και εγώ εδώ μένω, δεν το έχω δει ποτέ», και μου απαντά ατάραχος και απόλυτος, «τι λες, κοπέλα μου, με τα μάτια μου το είδα!»». Πείτε μου, πώς το νικάς αυτό; Τι να σου κάνει και η επικοινωνία. Το καλύτερο από όλα είναι η βεβαιότητα των ανθρώπων για τα ατελείωτα εκατομμύρια της οικογένειας Μητσοτάκη. Πλέον αστειευόμαστε και μεταξύ μας. Χθες το βράδυ, γύρω στις 11.00, μπαίνει η Νάνση στο γραφείο μου και μου λέει γελώντας: «Για τόσο πλούσια κρίμα δεν είναι να σκοτώνεσαι στη δουλειά; Εκείνα τα 30 εκατομμύρια ευρώ με τα οποία αγόρασες το διυλιστήριο στην Ιταλία, τι έγιναν; Πού τα κρύβεις;»».

H αναφορά στο διυλιστήριο δεν είναι τυχαία, καθώς ήταν μία υπόθεση που έφερε την Αλεξία Μπακογιάννη στα πρωτοσέλιδα ελληνικών εφημερίδων πριν από μερικούς μήνες. Η εφημερίδα «Financial Times», σε ρεπορτάζ της τον περασμένο Νοέμβριο, είχε κάνει αναφορά στο όνομά της, καθώς η Αλεξία Μπακογιάννη είχε συνεισφέρει στην εξαγορά του μεγαλύτερου διυλιστηρίου της Ιταλίας από Ισραηλινούς.

«Είμαι πολύ περήφανη που η εταιρεία μου έπαιξε κομβικό ρόλο στην εξαγορά των διυλιστηρίων από το συγκεκριμένο consortium στην Ιταλία» απαντά. «Ηταν μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες μας. Και μάλιστα ήμουν πολύ περήφανη ακριβώς γιατί ότι όλα αυτά συνέβησαν εκτός Ελλάδας. Αφελώς σκεφτόμουν ότι επιτέλους τώρα δεν μπορούν να μου προσάψουν τίποτα. Αμ δε! Σε χρόνο dt έφτασε η παραπληροφόρηση σε τέτοιο σημείο, όπου το 2% μιας εταιρείας, αξίας 20.000 ευρώ, το οποίο δόθηκε ως κίνητρο από τους μετόχους σε εμένα και σε άλλα στελέχη που δούλεψαν προκειμένου να πετύχει η εξαγορά, έγινε ξαφνικά 30 εκατ. ευρώ που επένδυσα στο διυλιστήριο. Προφανώς όλοι γνωρίζουν ότι δεν διαθέτω 30 εκατ. ευρώ για να αγοράζω διυλιστήρια. Κυρίως στενοχωρήθηκα γιατί κάτι για το οποίο θα έπρεπε να είμαι μόνο περήφανη το είδα να γυρίζει μπούμερανγκ και να κάνει κακό στην οικογένειά μου, στους συγγενείς μου που ασχολούνται με την πολιτική».

«Γιατί δεν βγήκατε εκείνη την εποχή να απαντήσετε δημοσίως;» τη ρωτώ. «Το κάνω μόλις τώρα σε εσάς. Από εκεί και πέρα είναι δυνατόν να μου ζητείται να απολογηθώ επειδή κάνω τη δουλειά μου καλά και μάλιστα εκτός Ελλάδας; Να είχα φέρει εδώ κάποιους επενδυτές να αγοράσουν ένα ελληνικό διυλιστήριο – που και αυτό κομμάτι της δουλειάς μου είναι κανονικά – τέλος πάντων, θα μπορούσα να καταλάβω μια κριτική. Αλλά να απολογούμαι για την εξαγορά διυλιστηρίου από Ισραηλινούς στην Ιταλία, σας φαίνεται λογικό;».

Πολιτική επικοινωνία

«Αναλαμβάνετε την επικοινωνία πολιτικών προσώπων;» τις ρωτώ. «Περιοριζόμαστε κυρίως στα της οικογενείας επικουρικά. Εννοώ τη μητέρα της Αλεξίας, Ντόρα Μπακογιάννη, και τον αδελφό της, Κώστα Μπακογιάννη» απαντά η Νάνση Σουρμπάτη.

«Ο Κώστας Μπακογιάννης γιατί έχασε τον Δήμο της Αθήνας;» τις ρωτώ. «Θα σας πω πρώτον ότι ο Κώστας Μπακογιάννης είναι ο καλύτερος δήμαρχος που έχει περάσει πότε από την Αθήνα και μέσα σε αυτό βάζω και την Ντόρα Μπακογιάννη» απαντά με πάθος η Αλεξία Μπακογιάννη. «Γιατί έχασε, λοιπόν; Γιατί θεωρώ ότι στο πρόσωπό του κατακάθισε όλη η δυσαρέσκεια που τότε ξεκινούσε να υπάρχει εναντίον της κυβέρνησης. Την ίδια στιγμή, ο Κώστας ήταν ένας άνθρωπος που δούλευε σκληρά 16 ώρες την ημέρα για να παράξει έργο. Και αυτό το έργο ίσως το επικοινώνησε λιγότερο καλά από όσο θα έπρεπε. Ξέρετε, όμως, τελικά στην πολιτική μένει η ουσία. Ο Κώστας έφυγε ως καλός δήμαρχος και αυτό δεν θα του το στερήσει κανείς. Και επειδή βλέπουμε ήδη τα αποτελέσματα του νυν δημάρχου, ο Κώστας δεν θα αργήσει να δικαιωθεί».

«Το να προβεί σε ντιμπέιτ με τον αντίπαλό του ήταν τελικά ένα μεγάλο επικοινωνιακό λάθος;» επιμένω. «Επικοινωνιακά ίσως να ήταν λάθος, ιδεολογικά όμως ήταν το σωστό, καθώς προέκυψε από τη βαθιά δημοκρατική άποψη του Κώστα» απαντά η Νάνση Σουρμπάτη.

Ζητήματα φεμινισμού

Επιτυχημένες γυναίκες και οι δύο, αλλά και μητέρες. Και κάπως έτσι πέφτει στο τραπέζι η κλισέ ερώτηση: μπορεί μια γυναίκα να βρει την απόλυτη ισορροπία ανάμεσα σε επαγγελματική ζωή και οικογένεια; «Οχι» απαντά η Νάνση Σουρµπάτη. «Και ξέρετε κάτι; Ιt’s ok».

«Νοµίζω ότι η µεγαλύτερη φυλακή για µια γυναίκα σήµερα είναι η πεποίθηση ότι µπορεί να είναι παντού τέλεια. Τέλεια σύζυγος, τέλεια µάνα, τέλεια επαγγελµατίας. Και ταυτόχρονα και όµορφη και µε ωραία νύχια. Ελεος! Κάποιος τοµέας θα χάσει…» αναφέρει η Αλεξία Μπακογιάννη.

Οι ίδιες έχουν νιώσει τύψεις απέναντι στα παιδιά τους; «Πολλές φορές» απαντούν με μια φωνή. «Και η Νάνση και εγώ έχουμε μονογονεϊκές οικογένειες. Εκείνη επειδή είναι χήρα και εγώ γιατί είμαι χωρισμένη. Ναι, υπήρξαν στιγμές που τα παιδιά μου με χρειάζονταν αλλά δεν ήμουν εκεί γιατί έπρεπε να είμαι στη δουλειά μου. Δεν είχα άλλη επιλογή. Και θέλω να έρθει η ημέρα που οι γυναίκες δεν θα έχουν τύψεις για τις επιλογές που κάνουν σε αυτό το επίπεδο, όπως ακριβώς και ένας άνδρας».

Το γεγονός ότι η ίδια έχει μία τόσο δυναμική μητέρα όσο η Ντόρα Μπακογιάννη έπαιξε ρόλο στο να διαμορφώσει αυτές τις απόψεις; «Χωρίς αμφιβολία, ναι» απαντά. «Η Ντόρα Μπακογιάννη με μεγάλωσε με την πεποίθηση ότι έχω το δικαίωμα να είμαι ό,τι θέλω, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι είμαι μητέρα. Δεν μου δημιούργησε ποτέ δηλαδή τύψεις επειδή δεν είμαι στο σπίτι, επειδή επέστρεψα μία εβδομάδα μετά τη γέννα μου στη δουλειά, μολονότι εγώ ως έφηβη υπήρξα πολύ σκληρή μαζί της. Εφτασα στο σημείο να της πω: «Εσύ δεν έπρεπε να γίνεις μάνα! Μόνο η καριέρα σου σε αφορά!». Και όταν έγινα μητέρα και εγώ, επιτέλους κατάλαβα και της ζήτησα συγγνώμη».

Η Ντόρα Μπακογιάννη αδικήθηκε ως γυναίκα πολιτικός; «Πολύ» απαντά. «Υπέστη για εμένα τη μεγαλύτερη δολοφονία χαρακτήρα όταν διεκδίκησε την προεδρία της ΝΔ. Μεγάλες εφημερίδες έφταναν στο σημείο να γράφουν ελεεινά πράγματα: ότι ήταν κομπλεξική γιατί φορούσε μεγάλο νούμερο παπουτσιού, ότι ήταν άσχημη και πάσχιζε να βρει άντρα. Το δυστύχημα ήταν ότι εάν είχε κερδίσει τότε, μπορεί η χώρα να μην είχε μπει σε όλες αυτές τις μεγάλες περιπέτειες. Η Ντόρα θα έδειχνε σύνεση και δεν θα πορευόταν με αντιμνημονιακές κραυγές ως αντιπολίτευση όπως έπραξε αρχικά η ΝΔ».

«Ξέρετε τι έλεγε μεγάλο στέλεχος της ΝΔ εκείνη την εποχή; «Καλή η Ντόρα! Η καλύτερη όλων! Να κατουρούσε και όρθια…»» αναφέρει η Νάνση Σουρμπάτη. «Ελπίζω ότι οι εποχές αλλάζουν. Πλέον έχουμε την πρώτη γυναίκα Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Από την άλλη, οι σεξιστικοί χαρακτηρισμοί που αντιμετώπισε η Ολγα Γεροβασίλη στο πρόσφατο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ μόνο λύπη προκαλούν» προσθέτει η Αλεξία Μπακογιάννη.

Η συζήτησή μας ολοκληρώνεται με το τρομοκρατικό χτύπημα στη Ρωσία από το ISIS και τη δική της πληγή από τη δολοφονία του πατέρα της, Παύλου Μπακογιάννη, από τη «17 Νοέμβρη». «Η τρομοκρατία, όποια μορφή και αν λάβει, είτε αυτή των μαζικών χτυπημάτων είτε της δολοφονίας ενός ανθρώπου, κάνει ένα πράγμα: σκοτώνει ανθρώπους για να διαφημίσει τις θέσεις της» αναφέρει. «Εξαγοράζει με αίμα χώρο για τις θέσεις της στα ΜΜΕ. Η τρομοκρατία έχει την ίδια λογική παντού: να σε κάνει να ζεις με τον φόβο. Αυτός είναι και ο ορισμός της λέξης. Οχι, λοιπόν, η δημοκρατία αμύνεται και θα συνεχίσει να αμύνεται, ως οφείλει, μέχρι τέλους».