Ακόμα και ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες θα μειδιούσε. Ο συγγραφέας – ο οποίος, σύμφωνα με το ευρύτατα αναπαραχθέν απόφθεγμα, πάντα φανταζόταν ότι «ο παράδεισος θα είναι ένα είδος βιβλιοθήκης» – ίσως να τα έχανε μπροστά στο νέο κτίριο της πόλης Τιαντζίν, ανατολικά του Πεκίνου, που επιτελεί ακριβώς αυτόν τον σκοπό: μοιάζει σαν ένα σπήλαιο ή σαν μια ατέλειωτη σειρά από ράφια έτοιμα να φιλοξενήσουν όλη τη γνώση του κόσμου. Υποτίθεται ότι υπάρχει πρόβλεψη για τη φιλοξενία 1,2 εκατομμυρίων βιβλίων, όταν για παράδειγμα στη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης ο αριθμός ανέρχεται στα 2,5 εκατομμύρια.
Αλλη μία σπουδαία ιδιαιτερότητά του είναι ότι διαθέτει στο κέντρο του μια φωτεινή σφαίρα η οποία στην ουσία είναι ένα αμφιθέατρο χωρητικότητας 110 ατόμων. Μοιάζει με τον βολβό ενός ματιού και αυτός ακριβώς είναι ο στόχος, ιδίως όταν το κοιτάς απ’ έξω και από την απόσταση του γειτονικού πάρκου, απ’ όπου μπορεί να δει κανείς ένα άνοιγμα στην πρόσοψη που προσομοιάζει σε κόγχη. Το παρατσούκλι ήταν αυτονόητο καθώς «Το μάτι» μοιάζει να φρουρεί άγρυπνο την πόλη. Γύρω από αυτό στροβιλίζονται τα ράφια της βιβλιοθήκης και προκαλούν ίλιγγο, έτσι όμως μοιάζουν να περιδινούνται και να δημιουργούν όχι μόνο χώρους αποθήκευσης, αλλά και σκάλες και καθίσματα, ακόμα και περσίδες για την πρόσοψη.
Προσοχή όμως: Τα βιβλία δεν θα φιλοξενηθούν σε αυτό το εντυπωσιακό αίθριο ένθεν και ένθεν του «Ματιού», όπως φαίνεται στις φωτογραφίες, τουλάχιστον όχι αποκλειστικά. Μπορεί να φαίνεται έτσι, αλλά πρόκειται για μια ψευδαίσθηση καθώς οι ράχες των βιβλίων στα ψηλότερα ράφια είναι εκτυπώσεις πάνω σε επιμεταλλωμένη επιφάνεια. Μάλιστα στα εγκαίνια δεν υπήρχε σχεδόν κανένα σε κοινή θέα. Τα παραδοσιακά ράφια με τα απτά βιβλία βρίσκονται και σε δωμάτια που είναι αθέατα στους πέντε ορόφους του κτιρίου και τα 33.700 τετραγωνικά μέτρα του. Από τους πέντε ορόφους οι δυο πρώτοι προορίζονται για διάβασμα και χαλάρωση, ενώ οι υπερκείμενοι όροφοι και χώροι έχουν δωμάτια με υπολογιστές, γραφεία και χώρους συνάντησης, ενώ υπάρχουν και δύο αίθρια στην ταράτσα.
«Δημιουργήσαμε έναν όμορφο δημόσιο χώρο στο εσωτερικό του κτιρίου με ένα αστικό καθιστικό να βρίσκεται στο κέντρο του. Οι γωνίες και οι καμπύλες γύρω από αυτό έχουν ως στόχο να ενεργοποιούν διαφορετικές χρήσεις του χώρου, για διάβασμα, περπάτημα, συνάντηση ή συζήτηση με φίλους. Ολοι μαζί οι χώροι αυτοί δημιουργούν το «Μάτι» του κτιρίου, ένα κτίριο για να βλέπεις και να σε βλέπουν» δήλωνε ο αρχιτέκτονας Βίνι Μάας, ο ένας εκ των τριών ιδρυτών του ολλανδικού αρχιτεκτονικού γραφείου MVRDV που σχεδίασε το κτίριο, το οποίο είναι υπέρ το δέον εντυπωσιακό και αναμφίβολα συνιστά έναν παράδεισο για τους απανταχού βιβλιόφιλους, είτε ασπάζονται το απόφθεγμα του Μπόρχες είτε όχι. Είναι και μια απάντηση στο ολοένα και πιο φλέγον ζήτημα για το πώς μπορεί να επιστρέψει ο κόσμος στις βιβλιοθήκες και να αντιμετωπιστεί η σαρωτική έλευση της ψηφιακής εποχής, καθώς όλο και περισσότεροι αναγνώστες επιλέγουν τα ebooks ή τάμπλετ σαν το Kindle προκειμένου να διαβάσουν τα βιβλία τους (οι περισσότερες δημόσιες βιβλιοθήκες διαθέτουν και ebooks, αλλά η αλήθεια είναι ότι δεν χρειάζεται να επισκεφθεί κάποιος τη βιβλιοθήκη για να τα δανειστεί). Χαρακτηριστικό της τάσης είναι ότι το 2006, μια χρονιά πριν από το λανσάρισμα του Kindle στην αγορά από τον Τζεφ Μπέζος, οι πωλήσεις των ebooks ανέρχονταν στα είκοσι εκατομμύρια δολάρια, ενώ το 2017, δέκα χρόνια μετά την επανάσταση που προκάλεσε το αφεντικό της Amazon όσον αφορά τις αναγνωστικές μας συνήθειες, το ποσό είχε αγγίξει το 1 δισ. δολάρια, σύμφωνα με την Ενωση Αμερικανών Εκδοτών.
Η δημοφιλία της συγκεκριμένης βιβλιοθήκης ενδέχεται να ενδυναμωθεί και από το γεγονός ότι βρίσκεται στην πόλη Τιαντζίν, ένα ταχύτατα αναπτυσσόμενο λιμάνι στη δυτική πλευρά της Θάλασσας Μποχάι, και αποτελεί το ένα από τα πέντε σύγχρονα αξιοθέατα πολιτισμού που υπό μια έννοια στεγάζονται εντός του Πολιτιστικού Κέντρου Μπινχάι. Πρόκειται για ένα σύμπλεγμα κτιρίων σχεδιασμένων από αρχιτέκτονες διεθνούς βεληνεκούς, αρχής γενομένης από τους Γερμανούς GMP, οι οποίοι δημιούργησαν το κέλυφος που τα στεγάζει όλα, όπως επίσης και το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της πόλης. Εκτός από τη βιβλιοθήκη που επιμελήθηκαν οι MVRDV σε συνεργασία με αρχιτέκτονες από το Ινστιτούτο Αστικού Σχεδιασμού και Ντιζάιν της πόλης Τιαντζίν, το Πολιτιστικό Κέντρο περιλαμβάνει ένα Μουσείο Επιστήμης και Τεχνολογίας σχεδιασμένο από το γραφείο του Μπερνάρ Τσουμί, ένα θέατρο από την καναδική φίρμα Revery Architecture και ένα Κοινοτικό Κέντρο από τους ντόπιους αρχιτέκτονες Huahui. Σημειωτέον, το κτίριο ολοκληρώθηκε σε χρόνο ρεκόρ καθώς η συγκεκριμένη περιοχή της Κίνας δεν έχει χαρακτηριστεί κατά τύχη «ραγδαία αναπτυσσόμενη». Πράγμα που σημαίνει ότι επιβλήθηκε ένα πολύ σύντομο χρονοδιάγραμμα για την αποπεράτωση των εργασιών. Στην πράξη αυτό σήμαινε ότι μεσολάβησαν μόλις τρία χρόνια από τα πρώτα σκίτσα μέχρι τα εγκαίνια του κτιρίου. Αν αληθεύει πάντως ότι η καλή μέρα φαίνεται από το πρωί, την πρώτη εβδομάδα λειτουργίας της την επισκέφτηκαν 10.000 άτομα και η παρουσία της βιβλιοθήκης μέσα από φωτογραφίες στα social media είναι έντονη. Η ανάγνωση των βιβλίων μπορεί να περιμένει.
MVRDV Με δύναμη από το Ρότερνταμ
To αρχιτεκτονικό γραφείο MVRDV ιδρύθηκε στο Ρότερνταμ το 1993 από τους Βίνι Μάας, Γιάκομπ βαν Ρις και Νάταλι ντε Βρις. Οπως αντιλαμβάνεται κανείς, η λέξη MVRDV είναι ακρωνύμιο από τα αρχικά των επιθέτων τους. Ο Βίνι Μάας γεννήθηκε στην πόλη Σίντελ το 1959 και σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας του Ντελφτ. Πλέον είναι καθηγητής και διευθυντής στο Ερευνητικό Ινστιτούτο για την Πόλη του Μέλλοντος, The Why Factory, ένα διεθνές think tank που διοικείται από τους MVRDV και το Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας του Ντελφτ, ενώ είναι και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ. Ο Γιάκομπ βαν Ρις γεννήθηκε στο Αμστερνταμ το 1964, σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας του Ντελφτ και είναι καθηγητής στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Η Νάταλι ντε Βρις γεννήθηκε στο Αμστερνταμ το 1965, σπούδασε και εκείνη στο Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας του Ντελφτ και διδάσκει στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Ντίσελντορφ. Οι MVRDV αυτοπροσδιορίζονται ως ένα γραφείο που προσαρμόζει τη σχεδιαστική του προσέγγιση ανάλογα με τον τύπο κτιρίου ή αστικού χώρου που καλείται να δημιουργήσει. Ανάμεσα στα υλοποιημένα πρότζεκτ τους περιλαμβάνεται το Περίπτερο της Ολλανδίας για την Παγκόσμια Εκθεση του 2000 στο Αννόβερο, το κτίριο διαμερισμάτων και καταστημάτων Market Hall στο Ρότερνταμ, το Πολιτιστικό Κέντρο Matsudai στο νομαρχιακό διαμέρισμα Νιιγκάτα στην Ιαπωνία, το ξενοδοχείο Lloyd στο Αμστερνταμ ή τα εμβληματικά κτίρια διαμερισμάτων Mirador και Celosia στη Μαδρίτη. Ενα από τα μελλοντικά τους πρότζεκτ είναι και το κτίριο Τεχνολογικής Εκπαίδευσης στα Τίρανα της Αλβανίας, το οποίο θα στεγαστεί σε ένα πυραμιδοειδές πρώην μνημείο του κομμουνισμού.
