Τα νέα είναι θετικά και η πορεία της αγοράς τέχνης ανοδική καθώς η πανδημία μοιάζει να πλησιάζει δειλά-δειλά προς το τέλος της – τουλάχιστον αυτή της COVID-19. Δεν αποτελεί έκπληξη για όσους παρακολουθούσαν τις τάσεις στη διάρκεια της παγκόσμιας εξάπλωσης του κορωνοϊού, ακόμα και εν μέσω του πρώτου lockdown, όταν ο εγκλεισμός είχε οδηγήσει αρκετούς συλλέκτες στις αγορές από απόσταση. Στις αρχές της εβδομάδας όλα τα βλέμματα ήταν στραμμένα στη φιλανθρωπικού χαρακτήρα δημοπρασία των Christie’s στη Νέα Υόρκη και τα στοιχήματα έδιναν και έπαιρναν. Θα έφτανε ένα έργο του Αντι Γουόρχολ, συγκεκριμένα το «Shot Sage Blue Marilyn» (1964) να πωληθεί για 200 εκατ. δολ. όπως υπολογιζόταν (ή για 250 και 300 σύμφωνα με τους πιο αισιόδοξους εμπόρους τέχνης) και να γίνει έτσι το ακριβότερο έργο αμερικανού καλλιτέχνη που έχει πωληθεί ποτέ σε δημοπρασία; Αν και τελικά δεν κατάφερε να αγγίξει αυτό το ορόσημο και έπιασε «μόλις» 195 εκατ. δολ., το ποσό ήταν ωστόσο αρκετό για να το καταστήσει το πιο ακριβό έργο αμερικανού καλλιτέχνη που έχει πωληθεί ποτέ (το προηγούμενο ήταν ένα «Ατιτλο» κρανίο του Μπασκιά που είχε φθάσει στα 110,5 εκατ. δολ.) και πλέον βρίσκεται στην κατοχή του αγνώστου για την ώρα νέου ιδιοκτήτη του (χρειάστηκαν μόλις τέσσερα λεπτά για να γίνει δικό του/της). Αυτό είναι και το νέο ρεκόρ για την ακριβότερη πώληση έργου του 20ού αιώνα που κατείχε μέχρι πρόσφατα το έργο του Πάμπλο Πικάσο «Les Femmes d’ Alger» το οποίο είχε πωληθεί στα 179,4 εκατ. δολ. από τους Christie’s το 2015. Οι οποίοι Christie’s, μαζί με τους Sotheby’s, έχουν βάλει πλώρη να πουλήσουν έργα αξίας περίπου 2 δισ. δολ. μέσα στις επόμενες δύο εβδομάδες.
Ηταν κάτι το αναμενόμενο αν αναλογιστεί κανείς ότι, βάσει της Art Basel & UBS Global Art Market Report 2022 (όπου Art Basel η περίφημη φουάρ της Βασιλείας και UBS η γνωστή ελβετική επενδυτική τράπεζα που προσφέρει την αιγίδα της), το 2021 επικράτησε η «ισχυρή ανάκαμψη της αγοράς με την επιστροφή στις πωλήσεις διά ζώσης αλλά και η αύξηση των διαδικτυακών πωλήσεων». Σημειωτέον, η συγκεκριμένη έρευνα θεωρείται αξιόπιστη, ανεξάρτητη και αντικειμενική, καθώς συλλέγει στοιχεία από τις γκαλερί και τους οίκους δημοπρασιών, έως τις διαδικτυακές πωλήσεις, τις φουάρ και τους ίδιους τους συλλέκτες. H ειδική σε θέματα πολιτιστικής οικονομίας Κλερ Μακ Αντριου, ιδρύτρια της εταιρείας ερευνητικού και συμβουλευτικού χαρακτήρα Arts Economics (artseconomics.com), η οποία και συνέταξε τη συγκεκριμένη έρευνα, μίλησε για την απίστευτη ανθεκτικότητα της αγοράς το 2021, καθώς οι έμποροι τέχνης και οι οίκοι δημοπρασιών προσαρμόστηκαν με επιτυχία σε ένα σύστημα που αφορούσε και τα δύο μοντέλα πωλήσεων.
Υστερα λοιπόν από τη μεγαλύτερη απώλεια κερδών που είχε σημειωθεί έπειτα από μια περίοδο δέκα χρόνων το 2020, το 2021 διαπιστώθηκε μια αύξηση της τάξεως του 29% στις συνολικές πωλήσεις έργων τέχνης και αντικών και με έναν συνολικό τζίρο της τάξεως των 65,1 δισ. δολ. Οι πωλήσεις στην αμερικανική αγορά αυξήθηκαν κατά 33% και έφθασαν τα 28 δισ. δολ. (οι ΗΠΑ είναι πρώτες στη γενική κατάταξη παγκοσμίως, καθώς εκεί πραγματοποιήθηκε το 43% των πωλήσεων διεθνώς), ενώ στην Κίνα η αύξηση ήταν της τάξεως του 35% (13,4 δισ. δολ.) και στη Μεγάλη Βρετανία 17% (11,3 δισ. δολ). Ιδιαίτερα δημοφιλής αποδείχθηκε η μεταπολεμική και σύγχρονη τέχνη, με τη μοντέρνα τέχνη να ακολουθεί κατά πόδας.
Να σημειωθεί ότι σε αυτόν τον γενικό τζίρο των 65,1 δισ. δολ. δεν συμπεριλαμβάνονται οι πωλήσεις των έργων NFT από τις ειδικές πλατφόρμες. Η αύξησή τους όσον αφορά τα NFT έργα τέχνης ήταν κατακόρυφη και έφθασε τον τζίρο των 2,6 δισ. δολ., ενώ τα συλλεκτικά αντικείμενα είχαν ακόμα περισσότερη ζήτηση (8,6 δισ. δολ.).
Η διαδικτυακή αγορά συνέχισε να επεκτείνεται, αν και το αυξητικό της ποσοστό του 7% δεν θεωρείται θεαματικό, σημαίνει ωστόσο 13,3 δισ. δολ. στην πράξη. Βάσει στοιχείων από έρευνα που περιλάμβανε 2.300 συλλέκτες οι οποίοι δραστηριοποιήθηκαν σε δέκα αγορές, το 2021 ήταν πολύ πιο δραστήριοι από ό,τι ήταν ακόμα και το 2019. Στη δε πλειονότητά τους δήλωσαν ότι είχαν σκοπό να αγοράσουν έργα τέχνης μέσα στο 2022. Οι νεότεροι εξ αυτών, ιδίως οι millennials, δείχνουν μια προτίμηση στην ψηφιακή τέχνη και εξέφρασαν την επιθυμία τους να προβούν σε τέτοιου είδους αγορές εντός του 2022. To ’21, το ένα τρίτο των λεγόμενων HNW (High-Net-Worth Individual) συλλεκτών ξόδεψαν περισσότερο από 1 εκατ. δολ. σε τέχνη και αντίκες, το διπλάσιο από ό,τι το 2019.
Οπότε έργα όπως ο πίνακας του Μονέ «Le Grand Canal et Santa Maria della Salute» (1908) αναμένεται να γίνουν ανάρπαστα όταν δημοπρατηθούν από τους Sotheby’s στις 17 Μαΐου (το συγκεκριμένο μάλιστα δεν πρόκειται να πέσει κάτω από τα 50 εκατ. δολ.). Οι Christie’s με τη σειρά τους προγραμμάτισαν μια δημοπρασία στην οποία περιλαμβάνονται τρία έργα του Μονέ για τις 12 Μαΐου.
Τα ελληνικά έργα στο προσκήνιο και η Vergos Auctions
Στο Παρίσι προγραμματίζεται το 40ό Greek Sale από τον Οίκο Δημοπρασιών Bonhams (18/5), στο οποίο θα διατεθούν 118 έργα ελλήνων δημιουργών των τελευταίων δύο αιώνων. Το φαβορί είναι ο πίνακας «Πανσέληνος Ι» (1977) του Γιάννη Μόραλη που εκτιμάται μεταξύ 300.000-500.000 ευρώ, ενώ ακολουθεί η «Λουόμενη παιδίσκη» του Νικηφόρου Λύτρα (η τιμή πώλησης αναμένεται μεταξύ 220.000-280.000 ευρώ), ο πίνακας «Vierge à l’Enfant» του Κωνσταντίνου Παρθένη (εκτιμάται μεταξύ 150.000-200.000 ευρώ), που είχε παρουσιαστεί στο ελληνικό περίπτερο της Μπιενάλε της Βενετίας το 1938, αλλά και η τοιχογραφία του Θεόφιλου «Ο Ηρακλής και η Λερναία Υδρα» (1929, εκτιμάται μεταξύ 140.000-200.000 ευρώ) που βρισκόταν ανάμεσα στα έργα στην πρόσφατη αναδρομική έκθεσή του στο Ιδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη, ή ο πίνακας «L’ Archéologue» (1943) του Νίκου Εγγονόπουλου (μεταξύ 120.000-180.000 ευρώ).
Αν έρθουμε δε και στα της Ελλάδας, ο οίκος δημοπρασιών Vergos Auctions διοργανώνει μια σπονδυλωτή δημοπρασία σε τρεις θεματικές ενότητες που θα πραγματοποιηθεί (παρουσία κοινού) στο Ζάππειο Μέγαρο την 1η Ιουνίου. Θα περιλαμβάνει αφενός νεοελληνική ζωγραφική και γλυπτική, με 158 έργα καλλιτεχνών που διαμόρφωσαν την εικαστική σκηνή (για παράδειγμα, Ακριθάκης, Μπότσογλου, Takis, Φασιανός, Εγγονόπουλος, αλλά και Βασιλείου, Βολανάκης, Κόντογλου μεταξύ άλλων). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε αυτή την κατηγορία παρουσιάζουν έργα όπως τα «Λουλούδια σε μαύρο φόντο» του Θανάση Τσίγκου (εκτιμάται μεταξύ 20.000-30.000 ευρώ), ένα «Triple Signal» του Takis (μεταξύ 70.000-90.000 ευρώ) και ένα «Pot de fleurs» του Pavlos (τιμή εκτίμησης μεταξύ 25.000-35.000 ευρώ). Η δεύτερη θεματική αναφέρεται σε ιστορικά, φιλελληνικά και λαϊκά αντικείμενα, με πίνακες με θεματική εμπνευσμένη από την Ελληνική Επανάσταση του ’21, αλλά και αντικείμενα με φιλελληνική ταυτότητα ή είδη με ιστορική αξία, όπως ένα σερβίτσιο της οικογένειας Καποδίστρια με το οικόσημό τους. Σε αυτή την κατηγορία ξεχωρίζει και το έργο «Μάχη Ελλήνων και Τούρκων» του Barend Cornelis Koekkoek (1803-1862), το οποίο είχε αγοράσει ο Αλέξανδρος Ιόλας στο Παρίσι στα τέλη της δεκαετίας του ’40. Είχε κοσμήσει τους τοίχους του σπιτιού του στην Αγία Παρασκευή αλλά και μεγάλα ελληνικά μουσεία, με τελευταίο το Πολεμικό, όπου το παρουσίασε το 2019 ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος, σηματοδοτώντας την έναρξη των εορταστικών εκδηλώσεων για τη συμπλήρωση 200 ετών από την Επανάσταση του 1821. Η τελευταία θεματική αφορά πολύτιμα κοσμήματα με την υπογραφή φημισμένων κοσμηματοποιών τόσο της Ελλάδας (Zolotas, Lalaounis), αλλά και του εξωτερικού (Chopard, Chaumet). Της δημοπρασίας θα προηγηθεί μια τριήμερη έκθεση στο Ζάππειο (29-31/5) προκειμένου να δει το κοινό από κοντά τα εν λόγω έργα και αντικείμενα.
