Μερικοί άνθρωποι δεν τα πάνε καλά με τις διακοπές. Αντί να χαλαρώσουν, ελέγχουν το email τους, ανησυχούν για τη δουλειά, την αφήνουν να καραδοκεί ακόμα και στο πιο απομακρυσμένο μέρος. Είναι σαν να έχουν πακετάρει στη βαλίτσα τους και να έχουν πάρει μαζί τους όλα τα άγχη και τις ανησυχίες της καθημερινότητας. Κατά κάποιον τρόπο, οι υποχρεώσεις και τα άγχη έχουν γίνει ο φυσικός τους χώρος. Νιώθουν άνετα μαζί τους. Iσως και να είναι λίγο χαμένοι χωρίς αυτά. Η ενασχόληση με χίλια πράγματα και η λίστα με τις εκκρεμότητες είναι αναπόσπαστο κομμάτι τους.
Δυστυχώς, φαίνεται ότι κι εγώ έχω γίνει ένας από αυτούς τους ανθρώπους. Φέτος την άνοιξη μια φίλη μου, η οποία την ώρα που εγώ γράφω αυτές τις γραμμές βρίσκεται στην Ελλάδα πλάι στη γαλάζια θάλασσα, μου είπε ότι πρέπει να κάνω αυτό που η ίδια ονομάζει «πραγματικές διακοπές». «Είναι σημαντικό» είπε. «Πρέπει να το κάνεις». Είναι Ευρωπαία και χρησιμοποιεί τη λέξη «holiday», την οποία πάντα αγαπούσα και με την οποία δεν ταυτίστηκα ποτέ πλήρως. Eχει περάσει πολύς καιρός από τότε που έκανα πραγματικές διακοπές ή έστω το σκέφτηκα σοβαρά. Παίρνω πάντα μαζί μου τον υπολογιστή μου. Ακόμα κι αν δεν δουλεύω στ’ αλήθεια, το σκέφτομαι και ανησυχώ, γι’ αυτό και νιώθω ότι θα έπρεπε να το κάνω.
Oταν πηγαίνω ταξίδι, με απασχολούν τα ίδια πράγματα που με απασχολούν και στο σπίτι. Oπως το έθεσε ο Alain de Botton στο βιβλίο του «Η τέχνη του ταξιδιού», «χωρίς να το θέλω, έφερα τον εαυτό μου στο νησί».
Πώς ξεσυνηθίζεις;
Ετσι, αυτό το καλοκαίρι αποφάσισα να κάνω για μια φορά πραγματικές διακοπές. Αλλά πώς μπορείς να ξεμάθεις να είσαι διαρκώς απασχολημένος; Πώς ξεσυνηθίζεις την ακατάσχετη εργατικότητα, την παρόρμηση να είσαι διαρκώς παραγωγικός και να φροντίζεις ώστε να γίνονται οι δουλειές; Πώς μπορείς να ξεφύγεις από τις ευθύνες, τις υποχρεώσεις και τα άγχη που σε κατακλύζουν όλες τις ώρες που είσαι ξύπνιος και μερικές από τις ώρες που κοιμάσαι;
Για το ταξίδι αυτό, η πρώτη δοκιμασία ήταν να αποφασίσω τι δεν θα πάρω μαζί μου. Εχω ένα κόκκινο ημερολόγιο όπου σημειώνω τις υποχρεώσεις μου και όλες τις δουλειές που έχω να κάνω. Με μεγάλη δυσκολία το άφησα στο σπίτι. Ολη την ώρα που πακετάριζα σκεφτόμουν μήπως θα έπρεπε να το πάρω μαζί μου. Βρήκα το εσωτερικό σθένος να μην το πάρω.
Ενας ξένος μού έγραψε κάποτε ότι έμαθε πώς να ζει από τον σκύλο του. Τον είχε απορροφήσει πλήρως η επιχείρησή του, οπότε όταν συνταξιοδοτήθηκε, ένιωθε εντελώς μετέωρος. Παρατήρησε τον σκύλο του, τον Λούι, να κάθεται δίπλα στη λίμνη και να απολαμβάνει τον άνεμο που φυσούσε στα αφτιά του. Δοκίμασε να καθίσει μαζί του και να απολαύσει τον άνεμο. Κάποιοι άνθρωποι χρειάζεται να μάθουν πώς να ευχαριστιούνται απλά με το να κάθονται ακίνητοι, απολαμβάνοντας το αεράκι δίπλα στη λίμνη.
Στο ταξίδι μας μείναμε σε ένα διαμέρισμα στον πέμπτο όροφο, με ψηλά παράθυρα και στενές βεράντες με θέα πάνω από τις στέγες. Περνούσαμε τη μέρα μας νωχελικά, χωρίς πρόγραμμα, τριγυρίζοντας στην πόλη. Πίναμε καφέ σε τραπεζάκια έξω. Περιπλανιόμασταν σε μουσεία και γκαλερί. Τα τηλέφωνα κάνουν πιο δύσκολη την «αποσύνδεσή» μας. Είναι πιο δύσκολ0ο να ξεφύγουμε από τις έγνοιες και τις ανέσεις του σπιτιού μας – κάθε τόσο επανέρχονται σαν βουητό στα αφτιά μας.
Μπαίνουμε στον πειρασμό να απαντήσουμε σε μηνύματα, κλήσεις ή email ή να ασχοληθούμε με ένα ζήτημα της δουλειάς. Εκανα ότι ζούσα σε μια εποχή πριν από την εφεύρεση του τηλεφώνου, μια εποχή που έπρεπε να στείλεις τηλεγράφημα για να επικοινωνήσεις με κάποιον σε άλλη ήπειρο. Εβαζα στην άκρη το τηλέφωνό μου για μεγάλα διαστήματα της μέρας. Για πρώτη φορά από όσο μπορώ να θυμηθώ ρύθμισα το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο να στέλνει αυτόματη απάντηση ότι βρίσκομαι σε διακοπές.
Κάποιες στιγμές μπήκα στη διαδικασία να σκεφτώ τη δουλειά που με περίμενε, και ύστερα έδιωξα αυτή τη σκέψη. Μήπως έπρεπε να απαντήσω σε κάποιο μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου; Δεν απάντησα. Κάποιος φοιτητής με μια ερώτηση που δεν μπορεί να περιμένει; Στην πραγματικότητα μπορεί.
Καθώς περνούσαν οι μέρες, ξέχασα να ανησυχώ για τις ανησυχίες μου. Συνειδητοποίησα ότι μπορείς απλά να μη σκέφτεσαι τον ηλικιωμένο γονιό σου ή τα οικονομικά ζητήματα ή έναν φίλο που περνάει δύσκολα. Μπορείς να απενεργοποιήσεις αυτές τις σκέψεις, όχι για πάντα, αλλά για μια-δυο εβδομάδες, ας πούμε. Η γεωγραφική απόσταση, η μεγάλη διαφορά ώρας, μου έδωσε μια αίσθηση ευχάριστης αποστασιοποίησης.
Με την κόρη μου στο πάρκο
Η πόλη όπου είχαμε πάει είχε πολλά όμορφα, περιποιημένα πάρκα. Το μεσημέρι έβλεπα ανθρώπους να κάθονται σε πράσινες λαχανί καρέκλες και να λιάζονται. Ηταν ηλικιωμένοι άνδρες και ομάδες νεαρών κοριτσιών και μητέρες με μωρά και ζευγάρια, που δεν έκαναν τίποτα. Σταματήσαμε και καθίσαμε κι εμείς και διαβάσαμε τα βιβλία μας. Η κόρη μου πήρε έναν υπνάκο σε ένα πάρκο, ξαπλωμένη στο γρασίδι, πλάι σε ένα σιντριβάνι.
Δεν νομίζω ότι αυτή η νοοτροπία στις διακοπές προϋποθέτει ακριβά ή πολυτελή ταξίδια. Στην πραγματικότητα, μπορεί να είναι αρκετό να καθίσεις πλάι στη λίμνη με τον άνεμο να χαϊδεύει τα αφτιά σου. Μπορεί να είναι μια αιώρα στο σπίτι ενός φίλου. Μπορείς απλά να σταματήσεις σε έναν πάγκο με αγροτικά προϊόντα και να χαζέψεις ντομάτες, ροδάκινα και καλαμπόκια. Οι διακοπές είναι περισσότερο ένας τρόπος να υπάρχεις, μια εφήμερη απόδραση από την ευθύνη ή την παραγωγικότητα ή τη δραστηριότητα ή το άγχος. Ο De Botton εμπνεύστηκε από έναν συγγραφέα του 18ου αιώνα, τον Xavier Maistre, ο οποίος έχει γράψει ένα βιβλίο με τίτλο «Ταξίδι γύρω από την κρεβατοκάμαρά μου» και τη συνέχειά του, «Νυχτερινή αποστολή γύρω από την κρεβατοκάμαρά μου», όπου δείχνει ότι αυτή η ψυχική κατάσταση μπορεί να επιτευχθεί ακόμη και στο σπίτι.
Η επιστροφή
Οταν επέστρεψα από το ταξίδι, τα πράγματα έμοιαζαν κάπως διαφορετικά. Καθώς φαίνεται, μπορείς να διατηρήσεις για λίγο την αίσθηση των διακοπών. Είναι σαν να κοιτάς τη ζωή σου από μεγάλη απόσταση. O θόρυβος της επανασύνδεσης με την καθημερινότητα μοιάζει λιγότερο σημαντικός – οι εκκρεμότητες μοιάζουν λιγότερο πιεστικές. Ναι, υπάρχει το σοκ της επανόδου. Ο θόρυβος των ανησυχιών. Οι προγραμματισμένες δουλειές. Αλλά είστε ανανεωμένοι και λίγο λιγότερο αγχωμένοι ή απορροφημένοι από τα χίλια πράγματα που έχετε να κάνετε. Αυτό το άτομο, που λιάζεται καθισμένο σε μια πράσινη λαχανί καρέκλα, βρίσκεται ακόμα κάπου εκεί.
