Πριν από μερικά χρόνια η έφηβη κόρη μου Βάιολετ, μου έστειλε ένα μήνυμα στο μέγεθος του «Πόλεμος και Ειρήνη» στο οποίο ασκούσε δριμύτατη ηθική κριτική. «Η οικογένειά μας κυριολεκτικά λειτουργεί με βάση ένα δίπολο δράματος και κουτσομπολιού, το οποίο συντηρείται από τη γιαγιά και πιθανώς και από εσένα και τις αδελφές σου». Στη συνέχεια εξηγούσε ότι αυτή και τα ξαδέλφια της δεν ήθελαν να έχουν εμπλοκή σε αυτή την «ενήλικη δυσλειτουργία».
Οταν διάβασα το μήνυμα στενοχωρήθηκα, αλλά το βρήκα επίσης και λίγο διασκεδαστικό. Εχω μεγάλη οικογένεια με πολλές αδελφές. Οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας η μητέρα μου μιλάει στο τηλέφωνο με κάποια από εμάς. Αλλά «λειτουργούμε με βάση ένα δίπολο δράματος και κουτσομπολιού»; Και, αν είναι όντως έτσι, είναι τόσο κακό;
«Iαματική συζήτηση»
Ισως πραγματικά το οικογενειακό κουτσομπολιό να μειώνει τις εντάσεις. Ισως να μην είναι δυσλειτουργία αλλά ένας τρόπος να τα βγάζουμε πέρα. Ισως το κουτσομπολιό μάς δίνει τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες της οικογενειακής ζωής, ώστε να μπορέσουμε να απολαύσουμε τις χαρές της. Πώς να κατανοήσεις τον κόσμο καλύτερα αν όχι συζητώντας με τους ανθρώπους με τους οποίους έχεις συνηθίσει να συζητάς από όταν γεννήθηκες;
Κατανοώ ότι αυτή δεν είναι μια δημοφιλής άποψη. Λίγα μόνο λεπτά στο TikTok θα αποκαλύψουν βαριά κηρύγματα περί του «τοξικού οικογενειακού κουτσομπολιού» και καθαρτήριες ατάκες για την ανάγκη να απελευθερωθείς από αυτό. Στον εβραϊκό νόμο υπάρχουν εντολές κατά του κουτσομπολιού. Στη Βίβλο, η Μύριαμ κολλά λέπρα επειδή κουτσομπόλευε τον αδελφό της, Μωυσή.
Και φυσικά υπάρχουν περιστάσεις, ακόμη και στη δική μου οικογένεια, στις οποίες ρίχνουμε λάδι στη φωτιά, τσιγκλάμε ο ένας τον άλλον ή απλώς γινόμαστε κακεντρεχείς. Τι γίνεται όμως με το αθώο οικογενειακό κουτσομπολιό; Τι γίνεται με την ανάγκη του ανθρώπου να σχολιάζει όσα συμβαίνουν;
Στο θαυμάσιο δοκίμιό της «Υμνος στο κουτσομπολιό» η ερευνήτρια Patricia Meyer Spacks αποκαλεί το κουτσομπολιό «ιαματική συζήτηση». Αυτό μπορεί να ακούγεται υπερβολή, αλλά νομίζω ότι ίσως υπάρχει κάτι θεραπευτικό στο να συζητάς τα πράγματα, να εκφράζεσαι αντί να βράζεις στο ζουμί σου. Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι τα αστεία, τα μικροκουτσομπολιά και τα κοροϊδευτικά μηνύματα μας επιτρέπουν να λειαίνουμε τις γωνίες, να είμαστε εκεί ο ένας για τον άλλον να διατηρούμε την ψυχραιμία μας στην πραγματική ζωή.
Είναι πιθανό το οικογενειακό κουτσομπολιό, τα αστεία σε ένα group chat, τα ξεσπάσματα και οι γκρίνιες μεταξύ αδελφών να μας βοηθούν να ξεπερνάμε μαζί τις κρίσεις. Νομίζω ότι μπορούμε να δούμε αυτό το «δίπολο» για το οποίο μιλούσε η κόρη μου ως μηχανισμό επιβίωσης. Καθώς περνούν οι δεκαετίες, πώς αντιμετωπίζει κανείς τα κουσούρια και τις παραξενιές των μελών της οικογένειάς του; Πώς διαχειρίζεται τους γονείς που γερνάνε και τις διάφορες επείγουσες καταστάσεις;
Στην οικογενειακή ζωή ανακύπτουν παραλογισμοί, πράγματα που απορροφάς και σχολιάζεις, τρόποι με τους οποίους η πραγματικότητα διαστρέφεται από το ένα ή το άλλο άτομο. Το κουτσομπολιό μπορεί να αποτελέσει μια γνήσια προσπάθεια να κατανοήσεις τα πράγματα, να ορίσεις και να ονοματίσεις τις αναταράξεις στο κοινό μικρό μας σύμπαν. Σε ορισμένα πλαίσια ίσως το κουτσομπολιό να μην είναι τοξικό, αλλά μια διανοητική ενασχόληση, μια επεξεργασία. Η συγγραφέας Laurie Colwin παρουσιάζει το κουτσομπολιό ως «συναισθηματικό προβληματισμό», προσέγγιση που θεωρώ βοηθητική.
Oικογενειακές ιστορίες
Αν οι αδελφές μου με κουτσομπολεύουν, φαντάζομαι ότι σε προηγούμενες περιόδους της ζωής μου θα συζητούσαν για το αμφιλεγόμενο γούστο μου στους άνδρες. Ή μπορεί να γκρινιάζουν για την ενοχλητική μου συνήθεια να γράφω στα κείμενά μου για τους ανθρώπους που είναι στη ζωή μου. Με ενοχλεί αυτό; Ειλικρινά, καλύτερα να μιλούν για αυτά τα πράγματα μόνες τους, χωρίς εμένα.
Αυτό δεν σημαίνει ότι όλα τα κουτσομπολιά είναι άκακα. Υπάρχουν ασφαλώς οικογενειακές ιστορίες που πληγώνουν. Αποστάσεις που δημιουργούνται. Εχω δει ανθρώπους να απομακρύνονται από τα αδέλφια τους λόγω μηχανορραφιών που συνέβαιναν πίσω από την πλάτη τους. Οπότε υπάρχει ένας κίνδυνος στο κουτσομπολιό, ένα ρίσκο.
Η κόρη μου διατύπωσε την ενδιαφέρουσα άποψη ότι σε έναν σκληρό, κουραστικό και επικριτικό κόσμο, το γιορτινό τραπέζι θα έπρεπε να αποτελεί ένα ασφαλές μέρος. Θα έπρεπε να νιώθεις στήριξη χωρίς όρους από τους πιο κοντινούς σου ανθρώπους, που σε ξέρουν όλη σου τη ζωή. Φυσικά, έχει απόλυτο δίκιο. Αλλά πάλι, αν εμπιστεύεσαι βαθιά τη σχέση που έχεις με την οικογένειά σου, λίγο ασήμαντο κουτσομπολιό δεν μπορεί να την αγγίξει.
Oικογενειακό group chat
Εχω προσέξει ότι το κουτσομπολιό ευδοκιμεί στις μεγαλύτερες οικογένειες, ίσως γιατί υπάρχει μεγαλύτερο περιθώριο για συμμαχίες, περισσότερος ανταγωνισμός, περισσότερη διεκδίκηση της αγάπης και της προσοχής στην παιδική ηλικία. Μία από τις φίλες μου έχει ένα επίσημο οικογενειακό group chat στο οποίο όλοι φέρονται ευγενικά – σχεδόν με επισημότητα – δείχνοντας τον καλύτερο εαυτό τους, και διάφορες παράλληλες συνομιλίες με κάθε έναν από τους αδελφούς της, όπου κριτικάρουν ο ένας τον άλλον και εκτονώνονται.
«Είμαστε μια μικρή πόλη!» λέει μια άλλη φίλη που μεγάλωσε με τέσσερα αδέλφια. Μου προώθησε μια συνομιλία στην οποία είχε ξεχάσει ότι περιλαμβανόταν και μια αδελφή της, έκανε ένα φαρμακερό σχόλιο για εκείνη, και μετά το πήρε γρήγορα πίσω. Αυτή η φίλη απολαμβάνει την κουλτούρα του κουτσομπολιού στην οικογένειά της, το οποίο αποτελείται κυρίως από αστεία και φλυαρίες. «Τελικά όλοι αγαπιόμαστε και μισιόμαστε μεταξύ μας» λέει. «Ολοι έχουμε γνώμες και αισθήματα που το καλύτερο είναι να μην τα μοιραζόμαστε απευθείας με τους άλλους».
H άλλη όψη της αγάπης
Η δική μου οικογένεια αποτελείται από ψυχιάτρους, δικηγόρους και συγγραφείς, οπότε ίσως δεν είναι τόσο παράξενο που στην προσωπική μας ζωή αντιδικούμε, αναλύουμε και αφηγούμαστε ιστορίες. Εμείς οι δημοσιογράφοι θέλουμε να μεταφέρουμε ειδήσεις. Εγώ βρίσκω χαρά στις μικρές λεπτομέρειες που παρατηρεί κανείς και μοιράζεται. Είναι κακό να το πω; Το κουτσομπολιό έχει πλάκα.
Σε πολλούς από εμάς αρέσει πολύ η ενασχόληση με το μεγάλο οικογενειακό έπος, αλλά τι γίνεται με το έπος της δικής μας ζωής; Είναι δύσκολο να αντισταθείς στις ιστορίες, στην επιθυμία να δημιουργήσεις αφηγήσεις από το μπέρδεμα και το χάος της εμπειρίας. Ενας χαρακτήρας της Τζέιν Οστεν παρατηρεί ότι το κουτσομπολιό είναι επίσης «κάτι που βοηθά να γνωρίσει κανείς καλύτερα το είδος του».
Επιστρέφω όμως στη δική μου οικογένεια, αυτή την εστία κουτσομπολιού. Θα ήταν καλύτερα για την επόμενη γενιά αν δεν είχε ένα τσούρμο θείες να αναλύει τις ερωτικές της επιλογές; Θα ήταν πιο υγιές αν δεν κρυφάκουγαν τις μαμάδες τους να παραπονιούνται για πολλά και διάφορα οικογενειακά συμβάντα; Ισως. Μπορεί όμως κάποιος να ισχυριστεί επίσης ότι όλη αυτή η φροντίδα, η προσοχή και η κριτική είναι η άλλη όψη της αγάπης.
