Την περασμένη Τετάρτη 22 Νοεμβρίου συμπληρώθηκαν 60 χρόνια από την τελευταία φορά που κάποιος αμερικανός πρόεδρος διέσχισε πόλη της χώρας του με ανοιχτό αυτοκίνητο.
O Τζον Φ. Κένεντι δολοφονήθηκε στο Ντάλας τέτοιες μέρες το 1963 σε ένα επεισόδιο της αμερικανικής ιστορίας που είχε παγκόσμιο αντίκτυπο και ταυτόχρονα έθρεψε γενιές και γενιές μιας ειδικής μερίδας συνανθρώπων μας: των οπαδών των θεωριών συνωμοσίας.
Ελλιπής ενημέρωση
Είναι μεγάλη αλήθεια ότι το σοκ της δολοφονίας, το φιάσκο των μυστικών υπηρεσιών που δεν την απέτρεψαν και το γεγονός ότι διαπράχθηκε στην κορύφωση του Ψυχρού Πολέμου οδήγησαν σε μια μάλλον αποσπασματική και ελλιπή ενημέρωση του αμερικανικού και παγκόσμιου κοινού που έδωσε έδαφος σε διάφορους συνωμοσιολόγους.
Αλλά βέβαια ο δραματικός θάνατος του JFK δεν είναι παρά η αφορμή. Αυτό που πραγματικά αναρωτιέμαι είναι γιατί ανθούν τόσο (και) στην Ελλάδα οι θεωρίες συνωμοσίας. Πώς είναι δυνατόν να έχει σχεδόν 31.000 μέλη μια κλειστή ομάδα στο Facebook που ονομάζεται «Επίπεδη Γη» (και, ναι, είναι αυτό που νομίζετε). Πώς είναι δυνατόν να αποκτά τέτοιο ρόλο στη δημόσια ζωή το αντιεμβολιαστικό κίνημα. Πώς είναι δυνατόν, για να θυμηθούμε και τα παλιά κλασικά «χιτ», να γίνεται ακόμη κάποιου είδους συζήτηση για το αν μας ψεκάζουν με τα αεροπλάνα.
Θεωρώ ότι όπως η ήττα κατά κανόνα έχει πολλούς πατεράδες, έτσι κι αυτή η συγκεκριμένη ήττα της κοινής λογικής βασίζεται σε πολλούς παράγοντες.
Πρώτα από όλα, νομίζω ότι είναι ο ψυχολογικός παράγοντας. Το να πιστεύεις κάτι που είναι έξω από τα καθιερωμένα σού δίνει μια αυτόματη αίσθηση ανωτερότητας. «Μπορεί τα πρόβατα να πιστεύουν ό,τι κουτόχορτο τους σερβίρουν, αλλά ΕΓΩ δεν ανήκω σε αυτή την κατηγορία» είναι μια απλή – ίσως και απλοϊκή – εμηνεία της σκέψης του μέσου συνωμοσιολόγου. Το ανήκειν σε κάποια μειονότητα, ειδικά σε μια εποχή που οι διαδοχικές κρίσεις διεύρυναν τις ανισότητες και πολλοί και πολλές εξ ημών βρέθηκαν στη θέση του outsider, έγινε ξαφνικά πολύ ελκυστικό.
Αντιφάσεις
Αλλά και το κράτος δεν είναι άμοιρο ευθυνών. Οπως αποδείχθηκε και την περίοδο της πανδημίας, οι αντιφάσεις που ξεκίνησαν από το ότι ίσως δεν είναι απαραίτητες οι μάσκες και έφτασαν μέχρι του σημείου να στέλνουμε SMS για να πάμε βόλτα τον σκύλο έδωσαν τροφή σε ορισμένους να μιλούν ακόμη για παγκόσμιο σχέδιο καταστολής των ελευθεριών με αφορμή έναν ανύπαρκτο ιό. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται όταν τελικά άρχισαν να υπάρχουν και εμβόλια…
Στην ανάπτυξη – και συχνά στην εδραίωση – των θεωριών συνωμοσίας έπαιξε σημαντικό ρόλο και η τεχνολογία. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έδωσαν βήμα και επίδραση σε άτομα τα οποία είχαν πολύ μεγαλύτερη σχέση με την έννοια της αυτοπροβολής παρά με αυτή της επιστήμης. Επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στο μαγικό Διαδίκτυο βρίσκεις τα πάντα, αρκεί να ξέρεις πώς να ρωτήσεις και ταυτόχρονα πώς να αγνοήσεις την πλειονότητα των αποτελεσμάτων που λένε ότι αυτό που ψάχνεις δεν ισχύει.
Η Φρειδερίκη
Μάλιστα με την έκρηξη της τεχνητής νοημοσύνης μπορείς να έχεις μέσα σε δευτερόλεπτα ένα επιστημονικοφανές άρθρο με θέμα «Πώς ο εμβολιασμός μπορεί να μας μετατρέψει όλους σε αυστραλοπιθήκους» ή «Πώς να ψήσεις μπριζόλα με τα 5G ηλεκτρομαγνητικά κύματα του κινητού σου». Και φυσικά με τη δυνατότητα παρεμβάσεων σε εικόνες και βίντεο, είναι σε θέση να σου παρουσιάσουν τεκμήρια για τα πάντα. Είναι ικανοί ακόμη να κάνουν «γυμνή τη Φρειδερίκη από φωτογραφία ταυτότητας», όπως είπε και ένας ήρωας στο «Λούφα και Παραλλαγή», σε μια ατάκα που μπορεί να είναι και η τελευταία που θα σκεφτώ προτού πεθάνω.
…Και η μεγάλη εικόνα
Φωταγωγήθηκε και φέτος το χριστουγεννιάτικο δέντρο στο Σύνταγμα. Αλλος ένας τρόπος για τους καπιταλιστές να οδηγούν τον κόσμο να χαλάει τα λεφτά του, όπως μπορούν να επιβεβαιώσουν οι απανταχού συνωμοσιολόγοι…
