Το σημαντικότερο στην υπόθεση της τραγωδίας των Τεμπών δεν έτυχε της προσοχής που του άξιζε. Από αυτό όμως πρέπει να ξεκινήσουμε, επιχειρώντας μια γενική αποτίμηση της κατάστασης. Συγκεκριμένα, το κατά τη γνώμη μου σημαντικότερο ήταν ότι το φρικτό δυστύχημα δεν επηρέασε την κρίση του ελληνικού λαού για την τότε κυβέρνηση – το απέδειξε, άλλωστε, το εκλογικό αποτέλεσμα μερικούς μήνες αργότερα. Ηταν, κατά κάποιον τρόπο, σαν οι ψηφοφόροι να ανέστειλαν την κρίση τους και να έδωσαν πίστωση χρόνου. Γιατί; Κατ’ αρχάς, λόγω του ασύλληπτου μεγέθους της τραγωδίας. Ολοι μουδιάζουν και βουβαίνονται μπροστά σε κάτι τόσο φρικτό και μεγάλο. Χρειάζεται χρόνος για να χωνέψεις και να το επεξεργαστείς. Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο η κρίση τέθηκε σε εκκρεμότητα ήταν επειδή όλοι κατάλαβαν ότι, με την κατάσταση των σιδηροδρόμων, το δυστύχημα αυτό θα μπορούσε να έχει συμβεί σε οποιαδήποτε κυβέρνηση. Ολοι, δηλαδή, κατάλαβαν ότι η τραγωδία ήταν αποτέλεσμα χρόνιων παθογενειών του κράτους. Γι’ αυτό και είπαν, άσε να δούμε πώς θα το αντιμετωπίσουν ως κυβέρνηση και έπειτα εμείς σχηματίζουμε γνώμη.
Η αναστολή ήταν βέβαια προσωρινή. Οι μετατραυματικές συνέπειες ήταν εξίσου σοβαρές με τον αρχικό κλονισμό, αλλά η κυβέρνηση δεν τις υπολόγισε. Με την ενθάρρυνση που της έδωσαν δύο αλλεπάλληλες και καθαρές εκλογικές νίκες, τον Μάιο και τον Ιούνιο, μόλις δύο μήνες μετά την τραγωδία, πίστεψε ότι ο λογαριασμός είχε πληρωθεί στο ακέραιο και το θέμα είχε κλείσει. Της διέφυγε ωστόσο το βασικότερο: ότι χωρίς κάθαρση καμία τραγωδία δεν κλείνει. (Οπως είναι για την όπερα η χοντρή κυρία που ουρλιάζει στο τέλος, παρομοίως είναι για την τραγωδία η κάθαρση…) Σε αυτή την κρίσιμη παράλειψη οφείλεται η προχειρότητα της επικοινωνιακής διαχείρισης, την οποία πληρώνει σήμερα η κυβέρνηση, με την εντύπωση που επικρατεί στην κοινή γνώμη ότι επιχειρεί μια επιχείρηση συγκάλυψης των πραγματικών υπευθύνων. Κατά τη γνώμη μου, η εντύπωση αυτή, παρότι καταγράφει εντυπωσιακά (σταλινικά) ποσοστά στις μετρήσεις της κοινής γνώμης, είναι άδικη. Ομως αυτό συμβαίνει και η ευθύνη είναι της ίδιας της κυβέρνησης.
Η τραγωδία που πήρε τις ζωές 57 νέων ανθρώπων ήταν το αποτέλεσμα ανθρώπινων λαθών. Ως προς αυτό, αμφιβολία δεν υπάρχει. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι περιττεύει η συζήτηση για την απουσία ηλεκτρονικού συστήματος ασφαλείας, ούτε παραγράφονται οι σχετικές ευθύνες. Ομως αυτό που συνέβη ήταν το προϊόν μιας απίθανης συσσώρευσης λαθών – άλλα τεραστίων διαστάσεων, άλλα μικρότερα, όμως πολλά και από πολλούς. Κατ’ ανάλογο τρόπο, η δύσκολη θέση στην οποία βρίσκεται η κυβέρνηση είναι το αποτέλεσμα συσσωρευμένων λαθών στην επικοινωνιακή διαχείριση.
Το πρώτο και μεγαλύτερο σφάλμα είναι ότι δεν κατάλαβαν ότι η ανάγκη της κάθαρσης δεν είχε ικανοποιηθεί. Οσον αφορά την πολιτική ευθύνη, το οφειλόμενο τίμημα δεν είχε καταβληθεί από την κυβέρνηση. Ο τότε υπουργός παραιτήθηκε αμέσως, ως όφειλε, διατήρησε όμως τη θέση του ως προστατευόμενο είδος στο οικοσύστημα της ΝΔ λόγω της καταγωγής του. Εθεσε ξανά υποψηφιότητα, κινητοποιήθηκε όλο το σόι, επανεξελέγη πρώτος με 200 ψήφους διαφορά και όλα καλά. Απλώς δεν πρόκειται να ξαναγίνει υπουργός – σε αυτή τη χώρα τουλάχιστον, αλλού μπορεί. Για τον κόσμο όμως αυτό δεν φτάνει. Πάνω σε αυτή ακριβώς την απογοήτευση χτίζει η αντιπολίτευση το αφήγημα της συγκάλυψης. Αυτό είναι το έδαφος στο οποίο καλλιεργείται η εντύπωση ότι στη ζυγαριά της κυβέρνησης ένας πολιτικός γόνος μπορεί να βαραίνει περισσότερο από 57 νεκρούς.
Ολα αυτά θα είχαν βέβαια αποφευχθεί αν ο Κώστας (Αχ-Βαχ) Καραμανλής αποσυρόταν οικειοθελώς από την πολιτική – για μία τετραετία, όχι για πάντα. Αν το είχε κάνει αυτό τότε που έπρεπε, θα είχε εκλείψει κάθε βάση καχυποψίας. Πόσο δύσκολο όμως θα ήταν να πιεστεί προς αυτή την κατεύθυνση φάνηκε την Τετάρτη το βράδυ στη Βουλή, όταν ο πρώην υπουργός έκλεισε την ομιλία του με τις φράσεις «είμαι εδώ, είμαστε εδώ» και οι βουλευτές της συμπολίτευσης τον χειροκρότησαν παρατεταμένα και μετά πάθους. Συνεπώς, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η συμβολική έστω παρουσία του στην πολιτική είναι κάτι αδιαπραγμάτευτο για τη ΝΔ.
Να προσθέσω και άλλα λάθη; Η απουσία του Πρωθυπουργού από τη συζήτηση του πορίσματος δεν βοήθησε να κατευναστεί η καχυποψία, όπως δεν βοήθησε ούτε η υπερβολική αντίδραση της κυβέρνησης στο πρωτοσέλιδο του «Βήματος» για το μοντάζ. Απουσία στρατηγικής και στιβαρής επικοινωνιακής διαχείρισης, συσσώρευση λαθών λόγω αυτοσχεδιασμών και ιδού το αποτέλεσμα. Η αντιπολίτευση απλώς κάνει τη δουλειά της. Με τον τρόπο που αντανακλά τη θλιβερή ποιότητά της, βέβαια, αλλά η δουλειά της είναι.
RIPΜια τελευταία ευκαιρία εξιλέωσης είχε ο Κώστας (Αχ-Βαχ) Καραμανλής την Τετάρτη που πέρασε στη Βουλή, αλλά την άφησε να περάσει. «Κατέβαλα το κόστος», μας είπε, «αφήστε με ήσυχο». Σε αυτό συνοψίζεται, νομίζω, η κεντρική ιδέα της ομιλίας του. Και για να μη μένει αμφιβολία σε όσους τυχόν δεν κατάλαβαν την ουσία της στάσης του, έκλεισε την ομιλία με έναν απολογισμό του έργου του…
