Οι Γερμανοί είναι καλοί σε πολλά, αν όχι στα περισσότερα και τα πιο μεγάλα: φιλοσοφία, μουσική, ποδόσφαιρο, αυτοκίνητα κ.λπ. Η γεωπολιτική ανάλυση, όμως, δεν είναι το φόρτε τους και φάνηκε αυτό από τον τρόπο που την πάτησαν μεγαλοπρεπώς στις αναλύσεις τους για τη Ρωσία. Συνεπώς, όταν ακούμε διαφόρους υπουργούς της γερμανικής κυβέρνησης να προειδοποιούν για την πιθανότητα ενός πολέμου με τη Ρωσία, όπως συμβαίνει τον τελευταίο καιρό, εμείς δεν δίνουμε και μεγάλη σημασία.
Αφού το λένε οι Γερμανοί, σκέφτεσαι, κράτα μικρό καλάθι. Παρ’ όλα αυτά, έχει σημασία ότι η κυβέρνηση στη Γερμανία συστηματικά αποκαθηλώνει την ιδεολογία του πασιφισμού, που μεταπολεμικά διαπότισε τη γερμανική κοινωνία, και καλεί τους πολίτες της χώρας να αντιληφθούν ότι το φάσμα ενός μεγάλου πολέμου, σαν εκείνους που διαμόρφωσαν τον 20ό αιώνα, δεν είναι πια απίθανο. Αυτό που συμβαίνει τώρα στην Ουκρανία μπορεί να συμβεί και στη Βαλτική. Ορισμένοι σύγχρονοι σοφοί, όπως ο ιστορικός Νιλ Φέργκιουσον, υποστηρίζουν ότι ήδη βρισκόμαστε σε έναν «νέο Ψυχρό Πόλεμο».
Οι Γερμανοί φημίζονται επίσης για την ευθύτητά τους, αλλά ο Σαρλ Μισέλ, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, τους ξεπερνά, εφόσον πρόκειται για τον κίνδυνο από τη Ρωσία. Αυτός, με άρθρο του μάλιστα, όχι μόνο θεωρεί πιθανό έναν πόλεμο με τη Ρωσία στην Ευρώπη, αλλά τον θεωρεί τόσο πιθανό ώστε προτρέπει τους Ευρωπαίους να στραφούν από τώρα προς μία «πολεμική οικονομία»! Οι προθέσεις πίσω από την ιδέα είναι λαμπρές, αλλά η ίδια η ιδέα είναι ηλίθια.
Ουσιαστικά προτείνει να φτιάξουμε ένα κάρο, προτού δούμε αν μπορούμε να βρούμε ένα άλογο για να το σύρει. Πρώτα να αποκτήσει στρατό η Ευρώπη, έστω ένα ρεαλιστικό σχέδιο για τη δημιουργία του, και μετά ας δούμε πώς φτιάχνουμε και πολεμική οικονομία. Συμβάλλει επίσης ότι τη λαμπρή ιδέα διατυπώνει ο Σαρλ Μισέλ, που φυσιογνωμικά σου δίνει την εντύπωση ότι έχει βγει από το «Grand restaurant» του Λουί ντε Φινές, με αποτέλεσμα και αυτό να ενισχύει την επιφυλακτικότητα με την οποία γίνονται δεκτές οι προειδοποιήσεις του.
Παρά τις επιφυλάξεις όμως, τόσο ο Σαρλ Μισέλ όσο και οι γερμανοί υπουργοί έχουν δίκιο να ανησυχούν και να προειδοποιούν. Αν σε κάτι έχει πετύχει πλήρως ο Πούτιν είναι να δημιουργήσει τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια ένα εσωτερικό σύστημα θεσμών, νόμων και κρατικών οργανισμών, μέσω των οποίου το καθεστώς ελέγχει και διαμορφώνει την ιστορική μνήμη στη Ρωσία.
Εμείς, στη Δύση, προσέχαμε μόνο τις εξάρσεις αυτής της διαδικασίας, όπως οι ρετρό στρατιωτικές παρελάσεις με στολές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η αποκατάσταση της λατρείας του Στάλιν και, επίσης, η απαγόρευση λειτουργίας του «Μεμόριαλ» (το ίδρυμα καταγραφής και τεκμηρίωσης των εγκλημάτων του σταλινικού καθεστώτος). Ολα αυτά όμως δεν ήταν μεμονωμένες γραφικότητες ή απλά ξεσπάσματα. Ηταν εντεταγμένα σε ένα σύστημα που έστησε μεθοδικά ο Πούτιν από το 2009 μέχρι σήμερα, με το οποίο πέτυχε να επιβάλει στη ρωσική κοινωνία μια νέα εθνική ιδεολογία, στον πυρήνα της οποίας είναι ο πόλεμος ως εθνική ιδέα και μοίρα της Ρωσίας.
Τρία είναι τα βασικά στοιχεία αυτής της ρωσικής εθνικής ιδεολογίας: ότι η Ρωσία χρειάζεται ένα πανίσχυρο κράτος, ότι ακολουθεί τον δικό της δρόμο για την ανάπτυξη και, τέλος, ότι είναι μια «μεσσιανική μεγάλη δύναμη που έχει κάτι μοναδικό να προσφέρει στον κόσμο», όπως σημειώνει η Τζέιντ Μακγκλίν.
Πρόκειται για ένα αφήγημα που αποκαθιστά την αυτοκρατορική αντίληψη του 19ου αιώνα (την ιδεολογία των Λευκών που ηττήθηκαν στον εμφύλιο και έφυγαν στο εξωτερικό), τη συνδέει επιλεκτικά με το σοβιετικό παρελθόν, μέσω της νίκης κατά του ναζισμού το 1945 (που έχει αποκτήσει κεντρική θέση στη λατρεία της Ιστορίας, όπως την επιβάλλει το Κρεμλίνο), για να τη φέρει στο σήμερα και στον Πούτιν, ο οποίος υποτίθεται ότι συνεχίζει την παράδοση της αυτοκρατορίας, που είχε οπισθοχωρήσει μετά το 1991 και τη διάλυση της Σοβιετίας. Στο αφήγημα αυτό, η σύγκρουση με τη Δύση, που μονίμως επιβουλεύεται τη Ρωσία και προσπαθεί να εμποδίσει το πεπρωμένο της, είναι αναπόφευκτη. Γι’ αυτό και το καθεστώς Πούτιν προετοιμάζει ηθικά και ιδεολογικά την κοινή γνώμη για πόλεμο με τη Δύση και, συγχρόνως, οργανώνει την κοινωνία προς τη στρατιωτικοποίηση.
Και κάπως έτσι μπήκε στην πρίζα και ο Σαρλ Μισέλ και μιλάει για πόλεμο…
Σημαντικά βιβλία
Η νέα τάξη πραγμάτων στη Μόσχα είναι το αντικείμενο τριών σημαντικών βιβλίων, σχετικά με τη Ρωσία του Πούτιν και τον πόλεμο στην Ουκρανία. Το πρώτο είναι το «Memory Makers» της Jade McGlynn (εκδόσεις Bloomsbury Academic). Η συγγραφέας περιγράφει τους μηχανισμούς μέσω των οποίων το σύστημα ελέγχει την ιστορική μνήμη. Την ίδια ιστορία αφηγείται ο Σεργκέι Μεντβέντεφ, εξόριστος πολιτικός επιστήμονας, στο βιβλίο του «A War made in Russia» (εκδόσεις Polity).
Ο Μεντβέντεφ ανατέμνει την ιδεολογία του ιδιότυπου ρωσικού φασισμού και της εξιδανίκευσης του πολέμου. Τέλος, το «The Russo-Ukranian War» του Serhii Plokhy, καθηγητή στο Χάρβαρντ και κορυφαίου ειδικού στην ιστορία της Ουκρανίας, πραγματεύεται τον πόλεμο, ο οποίος κατά την αξιομνημόνευτη διατύπωσή του «είναι του 19ου αιώνα, γίνεται με τακτικές του 20ού αιώνα και όπλα του 21ου αιώνα». Τα συστήνω ανεπιφύλακτα, με την ελπίδα ότι κάποιος εκδοτικός οίκος θα ενδιαφερθεί να τα εκδώσει στα ελληνικά.
Προσέχει μην του ξεφύγει ούτε λέξη! Γιατί αυτά που βγαίνουν από το στόμα του ΓΑΠ δεν είναι λόγια, είναι νάματα σοφίας, στα οποία δροσίζεται το πνεύμα του Κραταιού Νικόλα…
