Μόλις η κυβέρνηση γνωστοποίησε τις προθέσεις της για την ίδρυση μη κρατικών και μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων, αμέσως διάφοροι αντιπολιτευόμενοι σχολιαστές θυμήθηκαν το «ρωμαλέο φοιτητικό κίνημα» (στο οποίο, θυμίζω, ο αλήστου μνήμης υπουργός Γαβρόγλου είχε αναθέσει τις αρμοδιότητες της ΟΠΛΑ) και έσπευσαν να προβλέψουν δυναμικές αντιδράσεις, δηλαδή καταλήψεις και τα συμπαρομαρτούντα.
Δεν είναι τυχαίο, βεβαίως, διότι η ανωτάτη εκπαίδευση είναι το πετράδι του στέμματος της Αριστεράς στην Ελλάδα και δεν θα αφήσει εύκολα να της το πάρουν. Δεν παύει όμως να είναι αστείο ή, μάλλον, γελοίο το ενδεχόμενο καταλήψεων, πολύ περισσότερο όταν διατυπώνεται ως απειλή.
Ας φανταστούμε τι σημαίνει αυτή η απειλή. Αν υποθέσουμε, δηλαδή, ότι το 2025 έχουμε το πρώτο ξένο πανεπιστήμιο να λειτουργεί στην Ελλάδα, το ρωμαλέο, ας το λέμε έτσι για συντομία, τι ακριβώς θα κάνει; Θα καταλάβει μήπως τις εγκαταστάσεις του ξένου ή, τέλος πάντων, του μη κρατικού ιδρύματος; Δεν το πιστεύω, διότι αυτά τα ιδρύματα ξέρουν να προστατεύουν την περιουσία τους και τις εγκαταστάσεις τους.
Παρ’ όλη τη ρώμη του, λοιπόν, δεν νομίζω ότι το ρωμαλέο θα διακινδυνεύσει να καταλήξει σε τίποτα κρατητήρια. Εκ του ασφαλούς, επομένως, θα ξεσπάσουν στα δημόσια πανεπιστήμια, που είναι ο χώρος τους και δεν κινδυνεύουν όσες ζημιές και αν προκαλέσουν. Αν αυτό δεν είναι γελοίο και παιδαριώδες, δεν ξέρω πώς αλλιώς να το πω.
Εδώ βλέπετε έναν από τους λόγους για τους οποίους το αξίωμα του πρωθυπουργού προϋποθέτει ένα ιδιαίτερο σθένος, το σθένος έναντι του φολκλόρ. Αν μάλιστα προσθέσουμε και το Πάσχα, αφήστε τα καλύτερα…
Και πάντως, δεν είναι της ώρας το ζήτημα των αντιδράσεων. Αφενός επειδή η ίδρυση ενός πανεπιστημιακού ιδρύματος είναι πολύ απαιτητική υπόθεση, εφόσον τηρούνται τα κριτήρια ποιότητας που κάνουν τη διαφορά και, αφετέρου, επειδή υπάρχει πάντα ο παράγων ελληνικό κράτος, με το οποίο ποτέ δεν μπορείς να είσαι βέβαιος. Διαβάζω, φέρ’ ειπείν, ότι τα κριτήρια λειτουργίας αυτών των πανεπιστημίων θα είναι τα δικά μας και όχι τα δικά τους, θα είναι, λέει, τα αυστηρότερα της Ευρώπης!
Αυτό ακριβώς όμως είναι που φοβάμαι, δηλαδή ότι ο εναγκαλισμός του κράτους στον νέο εκπαιδευτικό θεσμό μπορεί να είναι τόσο ασφυκτικός ώστε να αποβεί θανατηφόρος. Αν, λ.χ., στον κρίσιμο τομέα των κτιριακών υποδομών αποφασίσουμε να επιβάλουμε τα δικά μας αισθητικά κριτήρια, τότε η κουρελαρία των πανό, οι μουντζούρες και τα συνθήματα στους τοίχους, το σκουπιδαριό της ασυδοσίας εν ολίγοις, θα πρέπει να ισχύουν και για τα ξένα ιδρύματα! Στο κάτω-κάτω – σκεφτείτε το, δεν αστειεύομαι – το είδος της βρώμας που παράγει η πολιτική δραστηριότητα στα πανεπιστήμιά μας είναι αισθητικά μοναδικό. Δεν θα το συναντήσεις αλλού, μόνον εκεί. Είναι στοιχείο σχεδόν της ταυτότητας του δημόσιου πανεπιστημίου στην Ελλάδα. Πώς θα πεισθεί ο υποψήφιος φοιτητής ότι το ευρωπαϊκό είναι εφάμιλλο του ελληνικού και πατροπαράδοτου, αν δεν είναι παρομοίως ρυπαρό;
Πέρα από τα αστεία και τις εύλογες επιφυλάξεις, πάντως, θα είναι σπουδαίο για τη χώρα αν ο θεσμός πετύχει και στεριώσει, διότι ο ανταγωνισμός θα αναζωογονήσει το δημόσιο πανεπιστήμιο, τουλάχιστον εκείνες τις σχολές που διαθέτουν τον δυναμισμό για να ανταποκριθούν. Γιατί, ας μη γελιόμαστε, άλλος τρόπος για να βελτιωθούν τα δημόσια πανεπιστήμια δεν υπάρχει, εκτός από την πίεση του ανταγωνισμού. Οι άνωθεν προσπάθειες των εκάστοτε κυβερνήσεων, όσο καλοπροαίρετες και αν είναι, απλώς γρατζουνάνε την επιφάνεια.
Μη φανταστούμε, όμως, ότι εκείνοι που έχουν την άνεση (την οικονομική και τη μορφωτική, γιατί χρειάζονται αμφότερες) να σπουδάζουν σε καλά πανεπιστήμια του εξωτερικού θα πάψουν να το κάνουν επειδή θα λειτουργήσουν εδώ κάποια (3, 5, 10, πού να ξέρω;) ξένα πανεπιστήμια με καλό όνομα. Οσο πιστή και αν είναι η μεταφορά του ξένου πανεπιστημιακού προτύπου στα καθ’ ημάς, πάντα θα λείπει από αυτό που θα προσφέρει στους φοιτητές του η πολύτιμη εμπειρία της ζωής στο εξωτερικό.
Δεν απειλούνται λοιπόν η Οξφόρδη ή το Χάρβαρντ από την εισαγωγή του θεσμού. Μακροπρόθεσμα, ο μόνος που απειλείται από την πιθανή επιτυχία του θεσμού στην Ελλάδα είναι το δημόσιο πανεπιστήμιο. Διότι αν οι συνθήκες σπουδών στα μη κρατικά είναι καλύτερες (όπως θα έπρεπε να είναι δηλαδή και στα δημόσια) και το επίπεδο σπουδών ανάλογο, αν όχι ανώτερο, γιατί να μην το προτιμήσει ο υποψήφιος φοιτητής, ιδίως εκείνος που σκοπεύει μετά να φύγει στο εξωτερικό για μεταπτυχιακά; Γιατί να κάνει τη ζωή του δύσκολη με καταλήψεις, βία, ανομία και κάθε είδους ηλίθιες ιδιορρυθμίες, εφόσον του προσφέρεται και άλλη δυνατότητα; Σε αυτού του είδους την πίεση θα κληθεί να ανταποκριθεί το δημόσιο πανεπιστήμιο και γι’ αυτό θα ήταν ευχής έργο να πετύχει αυτός ο νέος θεσμός και να ριζώσει.
ΖΥΜΩΣΕΙΣ
Εχω την εντύπωση ότι αυτή την περίοδο γίνονται ζυμώσεις στον χώρο της κανονικής, της ηρωικής, της λεβέντικης Δεξιάς. Λόγου χάρη, βλέπω σε μια φωτογραφία περιχαρή τον πρόεδρο της Συνεταιριστικής Ενωσης Καπνοπαραγωγών Ελλάδας, Κώστα Καραμανλή τον Ακάματο, με το χέρι περασμένο γύρω από τον ώμο ενός φίλου του, του κ. Κωνσταντίνου Αργυρόπουλου, που συμβαίνει να είναι, όπως διαβάζω, ο αντιπρόεδρος της Δημοτικής Επιχείρησης Υδρευσης και Αποχέτευσης Λάρισας! (Για την ακρίβεια, είναι ο προτεινόμενος αντιπρόεδρος της ΔΕΥΑΛ, αλλά μικρή διαφορά κάνει…)
Η φωτογραφία που δημοσιεύτηκε τους δείχνει κάπου στην Πίνδο, με φόντο τα βουνά. Υποθέτω ότι όταν δύο θεσμοί τέτοιου βεληνεκούς, η ΣΕΚΕ και η ΔΕΥΑΛ (έστω διά του προτεινόμενου αντιπροέδρου της), συνομιλούν, με την αφορμή έστω μιας εκδρομής, είναι δύσκολο να μην υπάρχουν συνέπειες για την πολιτική – εκτός από τις άλλες, βέβαια, για τα γουρουνόπουλα και τα κοντοσούβλια…
