Τη στιγμή που διαβάζετε αυτές τις γραμμές, το μακρύ αθλητικό καλοκαίρι του 2024 έλαβε το τέλος του με την τελετή λήξης και των Παραολυμπιακών Αγώνων στο Παρίσι.

Σχετικά με τους Παραολυμπιακούς πέτυχα δύο πολύ ενδιαφέροντα κείμενα, το ένα της καθηγήτριας Εγκληματολογίας στο Παρίσι Νατάσας Τσουκαλά και το άλλο από μια σελίδα στο Facebook «χιουμοριστικού (και μη) σχολιασμού της αναπηρικής καθημερινότητας και επικαιρότητας» που ονομάζεται Cool Crips. Αμφότερα προσφέρουν μια διαφορετική οπτική για το πώς επικοινωνούνται και το πώς εισπράττονται αυτοί οι αγώνες.

Με το ζόρι

Εννοια-κλειδί και στα δύο κείμενα ήταν κάτι που δεν είχα ξανακούσει, αλλά – αφού ύψωσα για λίγο το καλοφτιαγμένο φρύδι μου – συνειδητοποίησα ότι έβγαζε απόλυτα νόημα. Η φράση ήταν «inspiration porn» και περιέγραφε την τάση μας αντί να παρακολουθήσουμε, όπως και στους Ολυμπιακούς, τις προσπάθειες και αυτών των κορυφαίων αθλητών/τριών στην κατηγορία τους και στα αγωνίσματά τους, να προσπαθούμε να αντλήσουμε έμπνευση για τις δικές μας ζωές. Πολλές φορές με το ζόρι, πολλές φορές φέρνοντας σε δύσκολη θέση τους/τις παραολυμπιονίκες με «εγκώμια» τύπου «Εγώ δεν θα άντεχα ούτε μια μέρα έτσι, όμως εσύ τα καταφέρνεις» ή «Είσαι παράδειγμα προς μίμηση, ένα πρότυπο για όλους». Με τα λόγια των Cool Crips, «Υπερβαίνουμε τα εμπόδια και τον αποκλεισμό που βιώνουμε ως ανάπηροι. Δεν αθλούμαστε για να σας εμπνέουμε και να γίνεστε καλύτεροι άνθρωποι όταν μας βλέπετε. Επομένως, αυτές οι ατάκες είτε υπονομεύουν την ύπαρξή μας είτε μας αντικειμενοποιούν ως προϊόν έμπνευσης».

Αντίστοιχα, και η κυρία Τσουκαλά, που παραπέμπει σε ανάλυση της γαλλικής εφημερίδας «Mediapart», σημειώνει ότι οι θεατές των Παραολυμπιακών εκφράζουν είτε «ειλικρινή συμπόνια» για τα ΑμεΑ είτε «ειλικρινή θαυμασμό» σε περίπτωση υπέρβασης της βλάβης τους. Τα αισθήματα αυτά δεν πηγάζουν εκ του πονηρού, παρ’ όλα αυτά υποδηλώνουν «την απουσία μιας απλής, φυσιολογικής σχέσης ανάμεσα στους μεν και τους δε. Η απουσία φυσιολογικής σχέσης απορρέει με τη σειρά της από τη μαζική απουσία φυσικής παρουσίας, στην καθημερινή ζωή, των ατόμων με κινητικά προβλήματα».

Εχει επίσης το ενδιαφέρον του ότι, ίσως από το συσσωρευμένο «inspiration porn» (ας το επαναλάβω κι εγώ τώρα που το έμαθα), έχουμε τοποθετήσει συλλογικά τα ΑμεΑ σε ένα δυσανάλογα ψηλό ηθικό βάθρο. Εχουμε συνηθίσει τόσο να ακούμε τα κλισέ για «ήρωες και ηρωίδες», για «δύναμη ψυχής», για «νικητές και νικήτριες της ζωής», που μοιάζει να παραβλέπουμε ότι όπως σε όλες τις κατηγορίες ανθρώπων τούς αναλογεί να περιλαμβάνουν κι ένα ποσοστό από καθάρματα, κακοποιούς, μισαλλόδοξους, φασίστες, ακόμη και βίγκαν. Κι είναι τόσο εσωτερικευμένο αυτό το αίσθημα, που μας ενοχλεί ιδιαίτερα αν κάποιο ΑμεΑ παρεκκλίνει από αυτή την εικόνα. Αν, π.χ., για να μείνουμε στην επικαιρότητα, μάθουμε ότι κάποιος/α αθλητής/τρια των Παραολυμπιακών πιαστεί ντοπέ, θα το συζητήσουμε περισσότερο. Σαν το γεγονός ότι έχεις κάποια αναπηρία να σου προσθέτει αυτόματα ένα φωτοστέφανο.

Μου θυμίζει λίγο μια ατάκα που άκουγα συχνά πριν από (λίγες) δεκαετίες: «Ναι, κι εγώ φεμινιστής είμαι, αλλά να, μου φαίνεται περίεργο να ακούω γυναίκες να βρίζουν».

Ιδια αντίδραση

Ισως κι αυτό να είναι ένας δείκτης πραγματικής ισότητας και ενσωμάτωσης: το δικαίωμα στην καφρίλα. Να αντιδράς, δηλαδή, το ίδιο σε μια κακή συμπεριφορά είτε ο άνθρωπος που τη διέπραξε είναι ΑμεΑ είτε όχι.

Θα μου πείτε, εδώ τα ΑμεΑ είναι αόρατα στην καθημερινότητα, απόντα από τον επαγγελματικό στίβο, με ελλιπέστατη πρόσβαση σε δημόσιους και μη χώρους, τα θυμόμαστε μόνο κάθε τέσσερα χρόνια στους Παραολυμπιακούς και το ζήτημα είναι ότι δεν τους θεωρούμε όσο καθάρματα θα ‘πρεπε; Και σε αυτή σας την απορία θα συνοψίζεται όλο το πρόβλημα…