Βλέποντας στο Διαδίκτυο ή στην τηλεόραση στιγμιότυπα από τον ρουκετοπόλεμο στη Μέση Ανατολή, θυμάμαι αφηρημένα κάποια βιντεοπαιχνίδια από τη δεκαετία του 1990, μπορεί και νωρίτερα, όπου σε γενικές γραμμές ο σκοπός ήταν παρόμοιος. Εχοντας κάτι σαν διαστημόπλοιο, έπρεπε να σκοτώσεις τους «εχθρούς» προτού προλάβουν να σε πετύχουν αυτοί, οπότε έχανες μία «ζωή» ή τελικά – αφού έχανες όλες τις «ζωές» – έπρεπε να ξαναρχίσεις τo παιχνίδι.

Θα ήθελα να σταθώ στη φράση «έχανες μία ζωή». Προϋποθέτει με μια επιτηδευμένη ελαφρότητα ότι έχεις πολλές ζωές, ότι πατάς ένα κουμπί και ξαναρχίζεις. Δεν έγινε και τίποτα.

Μιθριδατισμός

Προφανώς δεν θεωρώ υπεύθυνο ένα ξεχασμένο από τον χρόνο ηλεκτρονικό παιχνίδι για την απαξία της ανθρώπινης ζωής. Ο διαχρονικός μιθριδατισμός όλων μας, με την καθημερινή λήψη μικρών και μεγάλων δόσεων θανάτου στη ζωή μας, στα ΜΜΕ, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι πολύ κοντά στο να μας «χαρίσει» ανοσία στο δηλητήριο της ενσυναίσθησης και να μας εθίσει στον κυνισμό και στην αδιαφορία για όσα προς το παρόν δεν συμβαίνουν και τόσο κοντά μας – ή ακόμη και για τα κοντινά μας, αν σκεφτούμε τα Τέμπη ή τους καθημερινά πνιγμένους πρόσφυγες στο Αιγαίο.

Διαψεύδεται κάπως έτσι, με το πέρασμα των χρόνων, και η ατάκα που αποδίδεται στον Ιωσήφ Στάλιν, ότι ένας θάνατος είναι τραγωδία και ένα εκατομμύριο θάνατοι είναι στατιστική. Πλέον, στατιστική είναι και οι σχεδόν 43.000 θάνατοι στη Γάζα, στατιστική είναι και ο θάνατος του άτυχου μετανάστη που η μοίρα τον έστειλε να αφήσει μαρτυρικά την τελευταία του πνοή στο Αστυνομικό Τμήμα Αγίου Παντελεήμονα.

Σε κάθε περίπτωση, η στήλη είχε εκφράσει και παλαιότερα τη μάλλον εκκεντρική θέση ότι ο θάνατος αποτελεί κατά κάποιον τρόπο τη λύση για όλα τα προβλήματα, αν μη τι άλλο του ατόμου που πεθαίνει. Στο επέκεινα, δεν θα ασχοληθείς με το πονεμένο γόνατο, την τιμή των ενοικίων, την απάθεια της κοινωνίας, ίσως δεν μάθεις ούτε ποιος κέρδισε τον α’ γύρο στις εκλογές του ΠαΣοΚ. Για τέτοια πανάκεια μιλάμε…

Και δεν πρέπει να ξεχάσουμε και μια παρηγοριά ηλικίας σχεδόν 2.300 ετών. Αυτή του Επίκουρου που έλυσε το πρόβλημα του τρόμου της θνητότητας με μία φράση: «Ο θάνατος δεν πρέπει να μας απασχολεί. Επειδή όταν εμείς υπάρχουμε, ο θάνατος δεν είναι παρών, και όταν ο θάνατος είναι παρών, εμείς δεν υπάρχουμε».

Δυστυχώς, βέβαια, δεν γίνεται να μη μας απασχολεί. Γιατί υπάρχει αυτή η μισή στιγμή όπου συνυπάρχουμε εμείς και ο θάνατος. Και ποιος θα ήθελε την τελευταία του στιγμή, σε εκείνο το τελευταίο βλέμμα, το ύστατο πράγμα που θα δει να είναι τα θραύσματα μιας οβίδας ή την κάννη του όπλου ενός φανατικού.

Παραγγελία

Διότι ποιος μεσήλικος δεν έχει μπει στον πειρασμό του διανοητικού πειράματος «να παραγγείλει» τον θάνατό του, με την έννοια να φανταστεί τον ιδανικό τρόπο να περάσει τις τελευταίες του στιγμές. Εικάζω ότι το μεγαλύτερο στοκ παραγγελιών θα αφορά μια ανώδυνη διαδικασία, σε μεγάλη ηλικία, σε ένα ζεστό σπίτι, κατά προτίμηση ένα ελαφρά βροχερό βράδυ, με τους αγαπημένους σου συγγενείς και φίλους σε ένα λυτρωτικό πάρτι αποχαιρετισμού, με τη γατούλα να γουργουρίζει διαισθητικά λυπημένη στα πόδια σου.

Σε κάτι τέτοιες συζητήσεις, που πάντα βρίσκουν καύσιμο σε καιρούς φθινοπωρινούς και πολέμου, θυμάμαι τη σχετική διήγηση ενός φίλου: «Αχ, πώς θα ήθελα να πεθάνω σαν τον παππού μου. Που έφυγε ήσυχα και γαλήνια στον ύπνο του. Και όχι με τον τρόμο και τις κραυγές για τον επικείμενο θάνατο, όπως οι υπόλοιποι επιβάτες στο αυτοκίνητο που οδηγούσε…».