Πρόσεξα στο ημερολόγιο ότι σαν σήμερα, στις 16 Ιουνίου του 1958, εκτελέστηκε στη Βουδαπέστη ο Ιμρε Νάγκι. Είχε διατελέσει δύο φορές πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, προσπάθησε να κάνει μεταρρυθμίσεις υπέρ των αγροτών, αποφάσισε να βγάλει τη χώρα του από το Σύμφωνο της Βαρσοβίας και κάπου εκεί το καθεστώς του Κρεμλίνου αποφάσισε να πνίξει το σχέδιό του στο αίμα και να στείλει τον επαναστάτη πολιτικό στην αγχόνη.

Σχεδόν έναν χρόνο αργότερα η Ελλάδα περνάει από δίκη τον Μανώλη Γλέζο σε στρατοδικείο με τη συνήθη για την εποχή και για τους αριστερούς κατηγορία της κατασκοπείας. Παρότι η μέγιστη ποινή είναι η ισόβια κάθειρξη, μετά τις διεθνείς εκκλήσεις και ίσως επειδή ο Γλέζος δικάστηκε επί Καραμανλή, και όχι – όπως ας πούμε ο Μπελογιάννης – επί Πλαστήρα, ο αποκληθείς και «πρώτος παρτιζάνος της Ευρώπης» καταδικάστηκε τελικά σε κάποια χρόνια φυλάκισης.

Η σύνδεση

Οι δύο αυτές ιστορίες, πέρα από τον προφανή κοινό χαρακτήρα τους – αποτελούν δύο «θερμά» επεισόδια του Ψυχρού Πολέμου –, έχουν μια ακόμη πιο ιδιαίτερη σύνδεση.

Η Σοβιετική Ενωση στην προσπάθεια άσκησης πίεσης για την υπόθεση Γλέζου εξέδωσε μια σειρά γραμματοσήμων με το πορτρέτο του έλληνα αγωνιστή. Λίγο καιρό μετά, ο σοβιετικός πρέσβης απάντησε στις σχετικές ελληνικές διαμαρτυρίες, επικαλούμενος την ανεξαρτησία των ταχυδρομικών αρχών (διότι ως γνωστόν στην ΕΣΣΔ όλοι, όλες και όλα είχαν την ανεξαρτησία τους, και ειδικά τα ταχυδρομεία).

Ομως επειδή υπάρχουν κι αλλού πορτοκαλιές που κάνουν πορτοκάλια (με διασημότερη την ποικιλία της φαιδράς πορτοκαλέας), η Ελλάδα ύψωσε το ανάστημά της, τυπώνοντας αντίστοιχα γραμματόσημα με τον ήδη εκτελεσθέντα Ιμρε Νάγκι. Τελικά και οι δύο χώρες απέσυραν πολύ σύντομα τις εκδόσεις, αλλά τουλάχιστον μας έμεινε μια ωραία ιστορία – ίσως όχι τόσο ευχάριστη για τον Νάγκι και τον Γλέζο. Φυσικά, αν έχει κάποιος ή κάποια κρατημένες παλιές συλλογές γραμματοσήμων που φτάνουν έως 65 χρόνια πίσω, καλό θα ήταν να τους ρίξει για ματιά γιατί φαντάζομαι ότι αυτά τα γραμματόσημα θα είναι πια πολύτιμα.

Μάλιστα, σε μια σπάνια φιλοτελική ειρωνεία της τύχης, ενώ κανονικά τα γραμματόσημα για να έχουν αξία πρέπει να είναι ασφράγιστα, στη συγκεκριμένη περίπτωση σπάνια είναι τα σφραγισμένα. Κι αυτό γιατί τα λίγα γράμματα που πρόλαβαν να σταλούν από την Ελλάδα προς την Ουγγαρία με το γραμματόσημο του Νάγκι οι ουγγρικές ταχυδρομικές αρχές τα επέστρεψαν ασφράγιστα για ευνόητους λόγους… Μιλάμε για το απόλυτο ταχυδρομικό θρίλερ.

Σε κάθε περίπτωση, μας χωρίζουν δύο τρίτα του αιώνα από αυτές τις ιδιαίτερες επιλογές των ταχυδρομικών υπηρεσιών Σοβιετικής Ενωσης και Ελλάδας, και δύο είναι τα εύκολα συμπεράσματα που θα μπορούσε να εξαγάγει κανείς από αυτές. Το πρώτο μάλλον είναι διαχρονικό. Η γραμμή που χωρίζει κάποιον από το να χαρακτηριστεί προδότης ή ήρωας μπορεί να είναι τόσο λεπτή όσο το πάχος του μελανιού στην πένα αυτού που γράφει την Ιστορία.

Περί αλήθειας

Το δεύτερο συμπέρασμα είναι μάλλον πιο επίκαιρο. Αν στον Ψυχρό Πόλεμο Αθήνα και Μόσχα επέλεξαν να στείλουν προπαγανδιστικά μηνύματα επιστρατεύοντας ένα θεωρητικά αθώο μέσο όπως το γραμματόσημο, φανταστείτε τι έχουμε να αντιμετωπίσουμε τώρα με τόσα μέσα στη διάθεση αυτών που θέλουν να μας περάσουν τη δική τους «αλήθεια».

Στην εποχή του deepfake, όπου μπορείς να δεις βίντεο με τον Ιερώνυμο να διαφημίζει φάρμακο για τα αρθριτικά, τον Τσίπρα να τραγουδάει λαϊκά τραγούδια και τις μισές σταρ του Χόλιγουντ να επιδίδονται σε όργια, καλό είναι, όσο και όπως μπορούμε, να τσεκάρουμε αυτά που μαθαίνουμε. Ούτως ή άλλως, βέβαια, στις μέρες μας η αλήθεια μοιάζει με γράμμα που στάλθηκε στην Ουγγαρία με γραμματόσημο του Νάγκι: το πιο πιθανό είναι να μη διαβαστεί ποτέ…