Ηταν 3 Μαρτίου του 1875 όταν πρωτοπαίχθηκε στο Παρίσι η «Κάρμεν», η γνωστή όπερα του Ζορζ Μπιζέ. Οπως συνέβη – και συμβαίνει – με πολλά έργα τέχνης, στην πρεμιέρα της απέσπασε μετριότατες κριτικές και έπρεπε να περάσουν πολλά χρόνια για να αποκτήσει το στάτους που έχει σήμερα.

Οποτε κι αν γνώρισε τελικά την καταξίωση, το θέμα της είναι διαχρονικό: Ανδρας ερωτεύεται γυναίκα που είναι έξω από τις νόρμες της εποχής της, η γυναίκα προτιμά κάτι άλλο, ο άνδρας σκοτώνει τη γυναίκα. Στο πλαίσιο μιας πατριαρχικής κοινωνίας, τον λες και θάνατο από φυσικά αίτια. Αφού δεν μπορούσε να την έχει, τη σκότωσε. Τι πιο φυσικό…

Εκτοτε, έχοντας περάσει σχεδόν 150 χρόνια, δεν είναι ότι η ζωή μιμείται την τέχνη, είναι ότι έχει βάλει το φωτοτυπικό να δουλεύει στο φουλ. Μόνο τις δύο τελευταίες εβδομάδες, άλλες δύο γυναίκες στην Ελλάδα έπεσαν νεκρές από τα χέρια του συντρόφου τους.

Πιο φυσικό

Και την ίδια ώρα το κράτος αρνείται να θεσμοθετήσει τον όρο «γυναικοκτονία», ώστε να διακρίνει ένα έγκλημα με σαφώς έμφυλα χαρακτηριστικά. Ισως βρίσκει τον όρο πολύ «αριστερούλη», πολύ «δικαιωματιστικό», ίσως φοβάται μήπως ενισχυθεί η «woke κουλτούρα». Καμιά φορά σου βγαίνει πιο φυσικό να συντάσσεσαι με τους θύτες παρά με τους καταγγέλλοντες.

Σε κάθε περίπτωση, οι προϋποθέσεις, τα δομικά υλικά, μιας γυναικοκτονίας είναι βαθιά ριζωμένες στην (ελληνική και όχι μόνο) κοινωνία. Οση πρόοδος κι αν έχει επιτευχθεί από το 1875 (ή έστω από το 1845, όταν η «Κάρμεν» έκανε την πρώτη της εμφάνιση ως μυθιστόρημα του Προσπέρ Μεριμέ σε συνέχειες), οι παραδοσιακοί πατριαρχικοί θύλακες παραμένουν αλώβητοι. Η ιδιοκτησιακή σχέση που (νομίζουν ότι) έχουν πολλοί άνδρες με τις συντρόφους τους, το περίφημο «αν δεν σε έχω εγώ δεν θα σε έχει κανείς», δυστυχώς ζει και βασιλεύει και στον 21ο αιώνα.

Και γιατί να μην υπάρχει δηλαδή; Εχει ξεθεμελιωθεί η πλατφόρμα πάνω στην οποία βασίζεται; Εχουμε πλησιάσει σε κάποια ισορροπία όσον αφορά την παρουσία γυναικών σε ηγετικές θέσεις στην πολιτική ή στην οικονομία; (Η κυρία Σακελλαροπούλου είναι Πρόεδρος της Δημοκρατίας σε μια οκτακομματική Βουλή, όπου μόνο μία από τους πολιτικούς αρχηγούς είναι γυναίκα, σε μια χώρα όπου απαγορεύεται να επισκεφθεί μια περιοχή λόγω του φύλου της.)

Αλλά ας μη μείνουμε μόνο στα ρετιρέ, ας κατέβουμε και στους πιο χαμηλούς ορόφους. Εχει επιτευχθεί ισότητα ανδρών και γυναικών στην αμοιβή για ίδια δουλειά; Ή μήπως έχει αλλάξει η εργατική νομοθεσία, ώστε να προστατεύσει τις νεαρές γυναίκες που θεωρούνται «ανεπιθύμητες» επειδή μπορεί να μείνουν έγκυοι; Κι αυτά συμβαίνουν σε μια χώρα που υποτίθεται ότι σκύβει πάνω από το πρόβλημα της υπογεννητικότητας και λαμβάνει μέτρα για την αύξηση των γεννήσεων και σε μια κοινωνία όπου κάποιοι καίγονται για τα δικαιώματα του «αγέννητου παιδιού». Απαξ και γεννηθεί, είπαμε: κόψε τον λαιμό σου.

Περί έρωτος

Αλλά και σε επίπεδο σχέσεων: Εχει μήπως ξεθεμελιωθεί και η βασική αντίληψη για τον έρωτα και την καψούρα που τα συνδέει με τα πάθη, τη ζηλοτυπία, την παραφορά; Πόσοι και πόσες δεν θεωρούν ότι η αγάπη εκφράζεται με ακρότητες – που φτάνουν και ως τη σωματική βία – και ότι η έλλειψή τους συνιστά απάθεια και αδιαφορία;

Και, για να τελειώσουμε με αυτό που ξεκινήσαμε, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι στο βιβλίο για την τραγική μοίρα της Κάρμεν κατηγορείται η τσιγγάνικη ανατροφή της. Πάλι καλά που δεν κατηγορήθηκε και η ίδια να λέμε. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία, με την οποία μπορεί να ασχοληθεί η «woke κουλτούρα»…