Ηταν 12 Μαΐου 1941 όταν ολοκληρώθηκε από τον Γερμανό Κόνραντ Τσούζε η κατασκευή του Ζ3, του πρώτου προγραμματιζόμενου υπολογιστή στον κόσμο. Οκτώ δεκαετίες αργότερα (και αφού μετά τον Ζ3 έχουν μεσολαβήσει εκατοντάδες υπολογιστικές μηχανές), η ανθρωπότητα ζει σε μια εποχή που το 1941 θα φάνταζε βγαλμένη από βιβλίο επιστημονικής φαντασίας. H κατασκευή του Τσούζε έβαλε κι αυτή το λιθαράκι της σε μια σειρά από τεχνολογικές επαναστάσεις που οδήγησαν στο σημείο να κυκλοφορούμε όλοι και όλες με κινητό τηλέφωνο, ένα αντικείμενο που περιέχει όλη τη γνώση (και όλα τα fake news) του κόσμου αλλά και να συζητάμε ακόμη και για το αν πρέπει να εμπιστευτούμε τα πυρηνικά όπλα στα «ασφαλή χέρια» της τεχνητής νοημοσύνης.
Ισως θα ήταν πιο κατατοπιστικό να πιάσουμε αυτή την ιστορία από κάποιες δεκάδες χιλιάδες χρόνια πίσω. Διότι από τη στιγμή που ο πρώτος άνθρωπος χρησιμοποίησε την πρώτη πέτρα ως εργαλείο και ως όπλο, η ανθρωπότητα πορεύεται με ένα δίκοπο μαχαίρι στα χέρια της – ή ανάμεσα στα δόντια της, ανάλογα με την οπτική μας γωνία.
Ολο και πιο αιχμηρό
Και το μαχαίρι αυτό γινόταν όλο και πιο αιχμηρό όσο περνούσαν τα χρόνια και οι αιώνες, μέχρι που φτάσαμε σε ένα σημείο τομής, εκεί λίγο μετά την εφεύρεση του Τσούζε, εκεί λίγο πριν συμπληρωθεί το πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Διάβαζα τις προάλλες το «Χρονικό του Κόσμου» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, πρώτη έκδοση 2002) του Ισαάκ Ασίμοφ, μια εκλαϊκευμένη ιστορία του πλανήτη και της ανθρωπότητας που πρωτοεκδόθηκε το 1991. Μου είχε κάνει εντύπωση η αιτιολόγηση από τον συγγραφέα της απόφασής του να «τελειώσει» το βιβλίο το 1945: Γράφει (μεταξύ άλλων) στον επίλογο ότι αυτή τη χρονιά ο άνθρωπος απέκτησε τη δυνατότητα να καταστρέψει ολοκληρωτικά τον πλανήτη, οπότε θα χρειαζόταν ένα ακόμη βιβλίο για να περιγραφεί η ιστορία της ανθρωπότητας μετά το ορόσημο του τέλους του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου με τη χρήση της ατομικής βόμβας. Οριζε κατά κάποιον τρόπο το 1945 ως το δικό του «Τελος της Ιστορίας», σε μία – εκ του αποτελέσματος – πιο επιτυχημένη απόπειρα από αυτή του Φουκουγιάμα (ο Ασίμοφ είχε εξάλλου και 40 χρόνια παραπάνω για να σιγουρέψει τη θέση του).
Επιστρέφοντας στο σήμερα, έπειτα από τόσες χρονολογίες, το τελευταίο επεισόδιο στο εξελισσόμενο σίριαλ «Ανθρωποι και μηχανές» περιλαμβάνει την προ λίγων ημερών προειδοποίηση των Αμερικανών προς Κίνα και Ρωσία «να δηλώσουν ότι δεν θα αφήσουν τον έλεγχο πυρηνικών όπλων σε συστήματα τεχνητής νοημοσύνης κι ότι πάντα θα είναι υπεύθυνος ένας άνθρωπος».
Το βασικό συμπέρασμα από αυτό το αίτημα είναι ότι δεν έχει αποκλειστεί εξ ορισμού η πιθανότητα η πυρηνική ασφάλεια μιας χώρας (για την ακρίβεια μιας υπερδύναμης με πυρηνικό οπλοστάσιο) να αφεθεί στη λειτουργία ενός σωστά προγραμματισμένου συστήματος τεχνητής νοημοσύνης. Εξάλλου, από τη στιγμή που ο ίδιος ο σκοπός της ανάπτυξης πυρηνικών όπλων είναι η αποτροπή, τι καλύτερο από ένα αυτοματοποιημένο πρόγραμμα αντίδρασης που θα στέλνει το μήνυμα στον «εχθρό» ότι «εμείς θα ανταποδώσουμε οτιδήποτε κι αν έχει συμβεί στο έμψυχο προσωπικό μας»;
Σε τρεις λέξεις
Η απάντηση σε αυτό είναι τρεις λέξεις: «Στανισλάβ Γεβγκράφοβιτς Πετρόφ». Είναι ο σοβιετικός αξιωματικός που το 1983, όταν τα συστήματα της εποχής έδειχναν ότι η Σοβιετική Ενωση δεχόταν πυραυλική επίθεση από τις ΗΠΑ, προτίμησε να τσεκάρει την αξιοπιστία του συναγερμού προτού προκαλέσει τον Γ΄ Παγκόσμιο.
Και εν κατακλείδι: Η τεχνολογία εξελίσσεται γεωμετρικά, ενώ ο άνθρωπος αργά όπως τα υπόλοιπα ζώα. Το να θεωρούμε ότι εξελισσόμαστε μέσω της τεχνολογίας κρύβει περισσότερες παγίδες παρά πρόοδο…
