Θα έχετε προσέξει γύρω σας ότι υπάρχουν άνθρωποι ευγενικοί. Πολύ ευγενικοί. Από αυτούς που μπορεί να περιμένετε κανένα δίλεπτο για να δείτε ποιος θα περάσει πρώτος από την πόρτα. Από αυτούς που δεν θα ξεκινήσουν να τρώνε αν δεν καθίσουν όλοι στο τραπέζι. Από αυτούς που δίνεις συγχαρητήρια στους γονείς για την ανατροφή τους.

Και υπάρχουν και αγενείς άνθρωποι. Πολύ αγενείς. Από αυτούς που κορνάρουν προληπτικά, πριν καν γίνει πράσινο το φανάρι. Από αυτούς που θα αφήσουν ανοιχτό το κινητό (και θα το σηκώσουν και θα μιλήσουν) σε μια θεατρική παράσταση.

Ευρύ φάσμα

Ανάμεσα σε αυτές τις δύο κατηγορίες υπάρχει προφανώς ένα ευρύ φάσμα με διάφορες διαβαθμίσεις, που, σε αυτούς τους περίεργους καιρούς που ζούμε, δεν είναι καν σταθερές ανά άτομο. Μπορεί, π.χ., να είσαι το ευγενέστερο άτομο στον κόσμο, αλλά όταν πας με τον εργοδότη σου στο ΑΤΜ για να του επιστρέψεις το Δώρο Χριστουγέννων, είναι αναμενόμενο να μετακινηθείς στο άλλο άκρο του άξονα ευγένειας-αγένειας.

Μάλιστα, κάπου σε αυτόν τον φανταστικό άξονα, υπάρχει και μια γκρίζα ζώνη, η οποία θα μπορούσε να περιγραφεί με τη φράση ότι ο δρόμος προς την αγένεια είναι στρωμένος με αγαθές προθέσεις. Η είσοδος σε αυτή την επικίνδυνη περιοχή, ας την ονομάσουμε «ζώνη της έμφυτης αγένειας», προκύπτει όταν θέλοντας να δείξουμε ενδιαφέρον, καταπατούμε κάποια όρια, χωρίς καν να μας περάσει από το μυαλό.

Βλέπουμε, π.χ., ένα μαύρο παιδάκι, και βρίσκουμε σκόπιμο να το ρωτήσουμε από πού είναι. «Από το Παγκράτι» μας απαντάει σε άπταιστα ελληνικά. «Οχι, όχι. Από πού είσαι, πριν από το Παγκράτι;» επιμένουμε, περιμένοντας να ακούσουμε μια εξωτική χώρα στην οποία ίσως και να μην έχει πάει ποτέ, κι από την οποία κατάγονταν οι γονείς του (ή ίσως οι παππούδες του, όσο περνούν τα χρόνια).

Μαθαίνουμε ότι κάποιος στην ευρύτερη παρέα είναι χορτοφάγος και έμπλεοι απορίας τον βομβαρδίζουμε: «Α, και πόσα χρόνια έχεις να φας κρέας και γιατί; Δεν σε πιάνει η τσίκνα όταν περνάς έξω από σουβλατζίδικα; Δεν πιστεύεις ότι και τα μαρούλια έχουν ψυχή; Και από πρωτεΐνες τι κάνεις;».

Ανάλογες εμπειρίες έχουν και τα άτομα με αναπηρία, τα οποία συχνά πυκνά «ανακρίνονται» από «φιλικούς» αγνώστους για το αν η αναπηρία τους είναι εκ γενετής ή επίκτητη, το οποίο σίγουρα είναι ένα αγαπημένο τους θέμα για συζήτηση…

Ξεχωριστή θέση στη λίστα με τα θύματα της έμφυτης αγένειας κατέχουν οι έγκυοι. Σαν να μην τους έφταναν το άγχος και οι πιθανές παρενέργειες της εγκυμοσύνης, έχουν να αντιμετωπίσουν και την περιέργεια γνωστών και αγνώστων για το «πόσων μηνών είναι», αν είναι από αυτούς που θέλουν να ξέρουν το φύλο του παιδιού, αλλά και ενδεχόμενες προτιμήσεις του τύπου «δεν πιστεύω να βγάλετε το παιδί Παναγιώτα, όπως τη γιαγιά του. Δανάη να το πείτε, που είναι πολύ της μόδας».

Το ελεύθερο

Ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου (κάπου πολύ μακριά της) έχουν κι αυτοί που νομίζουν ότι έχουν το ελεύθερο να χαϊδέψουν την κοιλιά μιας εγκύου που καλά-καλά δεν ξέρουν. (Εδώ οφείλω να ομολογήσω ότι, μετά τα όργια των γιορτών, ένας-δύο χάιδεψαν και τη δική μου κοιλιά, αλλά για αυτό θα πρέπει να μιλήσω με τη διατροφολόγο μου.)

Σε κάθε περίπτωση, καλό είναι να ξεχωρίζουμε την ευγένεια από την κοινωνικότητα. Μπορούμε να μιλήσουμε για τόσα πράγματα με τους ανθρώπους, ας μην εστιάσουμε σε κάτι που μπορεί να ληφθεί ως επίκριση ή παραβίαση των ορίων τους. Διότι είναι αδιαμφισβήτητη η αξία της καλής προαίρεσης, αλλά σαν την ενσυναίσθηση δεν έχει…