Φρίκη και θρήνος. Ξανά και ξανά. Η έμφυλη βία αποτελεί μια από τις πιο σκοτεινές πτυχές της ανθρωπότητας, διαπερνώντας σύνορα, κουλτούρες και κοινωνίες. Στην Αφρική και σε όλο τον κόσμο, χιλιάδες γυναίκες και κορίτσια πέφτουν θύματα βίας εξαιτίας του φύλου τους – μια βία που συχνά ασκείται από άτομα που βρίσκονται κοντά τους, εκείνους που θα έπρεπε να τους προστατεύουν και να τους αγαπούν.
Αυτές οι πράξεις δεν είναι απλά εγκλήματα, αλλά παραβιάσεις των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας των θυμάτων. Καταστρέφουν ζωές, διαλύουν οικογένειες κι αφήνουν πίσω τους πληγές που μπορεί να μην επουλωθούν ποτέ.
Η τραγική ιστορία της Ρεμπέκα Τσεπτεγκέι από την Ουγκάντα, όπως και τόσων άλλων γυναικών που αντιμετώπισαν τη φρίκη της έμφυλης βίας, μας υπενθυμίζει την επείγουσα ανάγκη να δράσουμε. Να σπάσουμε τη σιωπή, να πολεμήσουμε τις προκαταλήψεις και να οικοδομήσουμε έναν κόσμο όπου κάθε γυναίκα και κορίτσι θα ζει χωρίς φόβο, με σεβασμό και ασφάλεια.
Ο αγώνας ενάντια στην έμφυλη βία είναι παγκόσμιος και αφορά τον καθένα από εμάς. Είναι ένας αγώνας για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, για τα δικαιώματα και την ισότητα. Πόσες φορές τα έχουμε διαβάσει όλα αυτά; Aλλες τόσες τα θύματα αυξάνονται.
Παγκόσμια θλίψη και αντιδράσεις
Η αθλήτρια από την Ουγκάντα Ρεμπέκα Τσεπτεγκέι δολοφονήθηκε από τον σύντροφό της, ο οποίος την περιέλουσε με βενζίνη και της έβαλε φωτιά. Το τραγικό περιστατικό συνέβη ως αποτέλεσμα ενός βίαιου επεισοδίου ενδοοικογενειακής βίας, που προκάλεσε σοκ και θλίψη στην Ουγκάντα, στην Κένυα και στον κόσμο όλο.
Η Ρεμπέκα υπέστη σοβαρά εγκαύματα στο 80% του σώματός της από την επίθεση και, παρά τις προσπάθειες να σωθεί, υπέκυψε στα τραύματά της. Το συμβάν έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις και καταδίκη για την ενδοοικογενειακή βία και τις γυναικοκτονίες, που αποτελούν σοβαρό κοινωνικό ζήτημα σε πολλές χώρες. Οι Αρχές διερευνούν το περιστατικό, ενώ οργανώσεις για τα δικαιώματα των γυναικών καλούν για αυστηρότερη νομοθεσία και προστασία για τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας.
Οι αριθμοί προκαλούν σοκ
Σοκαριστικά είναι και τα στοιχεία για τη βία κατά των γυναικών στην Αφρική αλλά και συνολικά:
- Περίπου το 34% των κοριτσιών και των γυναικών μεταξύ 15 και 49 ετών στην Κένυα έχουν υποστεί σωματική βία, σύμφωνα με κυβερνητικά στοιχεία του 2022. Οι παντρεμένες γυναίκες κινδυνεύουν ιδιαίτερα: το 41% είχε δεχθεί επίθεση.
- Η έμφυλη βία στην Ουγκάντα είναι μια απαίσια πραγματικότητα και περιλαμβάνει φυσική, σεξουαλική και ψυχολογική κακοποίηση. Περίπου το 56% των γυναικών στην Ουγκάντα έχουν αναφέρει ότι έχουν υποστεί βία από τους συζύγους ή τους συντρόφους τους κατά τη διάρκεια της ζωής τους.
- Γενικά στην Αφρική, η έμφυλη βία είναι ένα ευρέως διαδεδομένο πρόβλημα. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), περίπου το 33% των γυναικών στην υποσαχάρια Αφρική έχουν βιώσει σωματική ή/και σεξουαλική βία από τον σύντροφό τους.
- Περίπου το 40% των κοριτσιών παντρεύονται πριν από την ηλικία των 18 ετών σε πολλές χώρες της Αφρικής. Οι παιδικοί γάμοι οδηγούν σε αυξημένο κίνδυνο ενδοοικογενειακής βίας, εφηβικές εγκυμοσύνες και περιορισμένες ευκαιρίες εκπαίδευσης και ανάπτυξης.
- Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει ότι περίπου 1 στις 3 γυναίκες (35%) έχει βιώσει σωματική ή/και σεξουαλική βία από έναν σύντροφο ή σεξουαλική βία από κάποιον άλλον. Αυτός ο αριθμός ποικίλλει ανά περιοχή, με υψηλότερα ποσοστά σε περιοχές όπως η Νότια Ασία και η υποσαχάρια Αφρική.
- Η έμφυλη βία έχει τεράστιες οικονομικές επιπτώσεις, εκτιμάται ότι κοστίζει περίπου 1,5% έως 2% του παγκόσμιου ΑΕΠ, λόγω απώλειας παραγωγικότητας, ιατρικών εξόδων και δικαστικών διαδικασιών.
Ένα πρόβλημα με πολλές αιτίες
Οι αιτίες πολλές. Σε πολλές κοινωνίες, οι παραδοσιακές νόρμες και τα στερεότυπα φύλου υποστηρίζουν την ιδέα ότι οι άνδρες έχουν τον έλεγχο και εξουσία πάνω στις γυναίκες, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε βία.
Αντίστοιχα και οι ανισότητες στην εκπαίδευση, στην οικονομική κατάσταση και στην πολιτική συμμετοχή αυξάνουν τις ευπάθειες των γυναικών σε βία. Οι γυναίκες που δεν έχουν πρόσβαση σε οικονομικούς πόρους ή εκπαίδευση είναι πιο ευάλωτες σε βία από τους συζύγους ή τους φίλους τους.
Παράλληλα, και η έλλειψη αυστηρών νόμων και η ανεπαρκής επιβολή τους συμβάλλουν στη διαιώνιση της έμφυλης βίας. Σε πολλές χώρες, οι νόμοι που προστατεύουν τις γυναίκες είναι είτε ανύπαρκτοι είτε δεν εφαρμόζονται σωστά.
Γιατί οι καταγγελίες δεν είναι αντίστοιχα πολλές; Ο φόβος, η κοινωνική, ψυχολογική και οικονομική εξάρτηση από τους συντρόφους τους αναγκάζει πολλές γυναίκες να παραμείνουν σε καταχρηστικές σχέσεις. Η διεθνής κοινότητα λέει ότι συνεχίζει να εργάζεται για την προώθηση της ισότητας των φύλων και την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών μέσω εκστρατειών ευαισθητοποίησης και μεταρρυθμίσεων πολιτικής.
Δεν την προφύλαξε ούτε η διεθνής αναγνώριση
Το γεγονός ότι η Ρεμπέκα Τσεπτεγκέι συμμετείχε στους πρόσφατους Ολυμπιακούς είχε σίγουρα σημασία στη δημοσιότητα και στον αντίκτυπο της τραγωδίας. Ως αθλήτρια με διεθνή αναγνώριση, η δολοφονία της προκάλεσε μεγαλύτερη προσοχή από τα μέσα ενημέρωσης και την κοινή γνώμη, κάτι που ίσως δεν θα συνέβαινε αν δεν ήταν τόσο γνωστή.
Η ιδιότητά της την έκανε ένα πρόσωπο πρότυπο για πολλές γυναίκες και κορίτσια, όχι μόνο στην Ουγκάντα αλλά και σε όλη την Αφρική. Ο θάνατός της υπογραμμίζει το γεγονός ότι η έμφυλη βία μπορεί να επηρεάσει οποιαδήποτε γυναίκα, ανεξάρτητα από την κοινωνική ή επαγγελματική της θέση. Αυτό ενισχύει τη συζήτηση για την ανάγκη για αυστηρότερη νομοθεσία και προστασία για όλες τις γυναίκες, ανεξάρτητα από την κοινωνική τους θέση.
Η τραγική της απώλεια φωτίζει το πρόβλημα της βίας στην Αφρική και στον κόσμο και ενισχύει την ανάγκη για αλλαγή νοοτροπιών και πολιτικών που θα προστατεύουν όλες τις γυναίκες. Κάποια στιγμή.
