Η Μ. Χ., μαθήτρια της Γ’ Γυμνασίου, από την πρώτη ημέρα της νέας σχολικής χρονιάς παρακολουθεί συμμαθητή της να παρενοχλείται καθημερινά από μαθητές άλλου τμήματος ακόμη και όταν πηγαίνει στις τουαλέτες. Το παιδί εμπίπτει οριακά στο φάσμα του αυτισμού. Προ ημερών, ο ίδιος μαθητής κακοποιήθηκε εκτός σχολείου από ένα από τα παιδιά της σχολικής «συμμορίας». «Οι καθηγητές δεν έκαναν κάτι. Δεν τον προστάτευσαν. Ούτε οι γονείς του το έκαναν θέμα» σχολιάζει η μαθήτρια στο «Βήμα» για μια υπόθεση που έχει γίνει ένα από τα κεντρικά θέματα των συζητήσεων στο σχολείο της. Και δεν είναι η μοναδική.
Πρόκειται για ένα μόνο από τα δεκάδες περιστατικά βίας με θύτες και θύματα ανηλίκους, εντός και εκτός σχολικών συγκροτημάτων, που περνά κάτω από τα ραντάρ της δημοσιότητας, σε μια εκπαιδευτική χρονιά που ξεκίνησε με τους χειρότερους οιωνούς στην επικράτεια και σημαδεύτηκε κυριολεκτικά με το «καλημέρα» από ένα πρωτοφανές κρεσέντο βίας. Τα βίαια επεισόδια μεταξύ των νέων πλέον έφτασαν να θυμίζουν ξεκαθάρισμα λογαριασμών συμμοριών.
Αύξηση 30% στα περιστατικά από το 2020
«Τα καταγεγραμμένα περιστατικά βίας στα σχολεία έχουν αυξηθεί έως και 25%, συγκρίνοντας με το τι συνέβαινε πέρυσι τέτοια εποχή, Σεπτέμβρη μήνα» σχολιάζει μιλώντας στο «Βήμα» ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ενώσεων Γονέων Κεντρικής Μακεδονίας Θανάσης Κοκονάς, που βρίσκεται αντιμέτωπος «το λιγότερο με δύο και τρεις» καταγγελίες την εβδομάδα για βίαια συμβάντα. Ηδη από το 2020 έως και εφέτος η αύξηση της βίας μεταξύ ανηλίκων που καταγράφεται πανελλαδικά αγγίζει ετησίως το 30%.
Τα social media, επειδή «πλέον έχει εδραιωθεί το κινητό στο σχολείο και όλοι οι μαθητές καταγράφουν και ανεβάζουν στο Διαδίκτυο τα πάντα», όπως επισημαίνει στο «Βήμα» ο πρώην εκπρόσωπος Τύπου της Ομοσπονδίας Γονέων και Κηδεμόνων Αττικής Βαγγέλης Φιλέρης, παίζουν κομβικότατο ρόλο στην έξαρση της νεανικής βίας. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγουν και οι εκπαιδευτικοί.
«Εκανα μήνυση σε 6 παιδιά…»
Στα σκαλιά της εισόδου μεγάλου σχολικού συγκροτήματος στην Αθήνα μια κοπέλα κάθεται και κλαίει. «Η κολλητή της ανέβασε εχθές στο Instagram screen shot με παλαιότερα υβριστικά μηνύματά της. Σήμερα στο σχολείο πιάστηκαν στα χέρια» εξηγεί στο «Βήμα» η διευθύντρια του Γυμνασίου, που χαρακτηρίζει «ανεξέλεγκτη την κατάσταση με τα κινητά τηλέφωνα στα σχολεία». Οπως λέει χαρακτηριστικά, «εξελίχθηκαν σε μάστιγα. Εχουμε μιλήσει στους γονείς, αλλά αδιαφορούν και δεν λαμβάνουν μέτρα. Δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι περισσότερο, καθώς δεν μπορούμε να ψάχνουμε τις τσάντες όλων των νέων για να τα βρούμε και να τα απαγορεύσουμε στο σχολείο όπως ορίζει ο νόμος» προσθέτει η ίδια.
Το φαινόμενο είναι πανελλαδικό. Την ώρα που ξυλοκοπούσαν στο πεζοδρόμιο του Πειραιά τον μαθητή της Α’ Γυμνασίου πέντε αγόρια του σχολείου του, σε σκηνή άγριας βίας που εξελίχθηκε πριν από μερικες ημέρες, μια μαθήτρια βιντεοσκοπούσε το συμβάν. Ο διαπληκτισμός είχε ξεκινήσει από το σχολικό προαύλιο. «Το σχολείο ήθελε να το κουκουλώσει. Δεν μπόρεσαν. Εκανα μήνυση και στα 6 παιδιά. Πλέον θα αποφανθεί η Δικαιοσύνη» αναφέρει στο «Βήμα» η μητέρα του 11χρονου θύματος Ελισάβετ Κούκου, η οποία δηλώνει «τυχερός γονιός», παρ’ όλο που το παιδί της είναι ακόμα μελανιασμένο και σοκαρισμένο, επειδή «ο γιος μου με ενημέρωσε την ώρα που συνέβαινε το περιστατικό. Αλλα παιδάκια τρώνε ξύλο, τους κλέβουν τα λεφτά και δεν το λένε ούτε στους γονείς τους. Μου είπαν στην Αστυνομία που υπέβαλα τη μήνυση ότι το φαινόμενο ενδοσχολικής και εξωσχολικής βίας από παιδιά Γυμνασίου είναι πλέον εξαιρετικά διαδεδομένο παντού» προσθέτει, θυμωμένη όχι μόνο με τη στάση του σχολείου, αλλά και με μητέρα ενός εκ των θυτών, που «μου ζήτησε τα ρέστα».
Υποβαθμίζουν τα περιστατικά
Σε Δημοτικό Σχολείο στο κέντρο της Αθήνας ένα αγοράκι της Ε’ Τάξης χτύπησε στο κεφάλι μια συμμαθήτριά του με το μεταλλικό παγούρι της, προκαλώντας της μώλωπες και οιδήματα. Οι γονείς της κατήγγειλαν το περιστατικό στη διευθύντρια. Το σχολείο κράτησε ουδέτερη στάση. Η μητέρα του αγοριού αντεπιτέθηκε, κατηγορώντας την κόρη τους ότι είχε επιτεθεί νωρίτερα στον γιο της σκίζοντάς του την μπλούζα. «Ακόμα οι οικογένειες είναι στα μαχαίρια» διευκρινίζει γονέας συμμαθητή των παιδιών.
«Το μαλλιοτράβηγμα των γονιών το έχουμε ζήσει σε πολλές περιπτώσεις» επισημαίνει ο Θανάσης Κοκονάς. «Αυτό εντείνει τη βία των παιδιών. Στο Ωραιόκαστρο είχαμε μαχαιρώματα στην αυλή του σχολείου. Και τι έγινε; Οι διευθυντές των σχολείων πλέον ασχολούνται με τη διοίκηση, ως manager. Αξιολογούνται και επομένως προσπαθούν με κάθε τρόπο να υποβαθμίζουν όλα τα βίαια συμβάντα. Δεν συζητώ τι γίνεται στα ιδιωτικά σχολεία που οι μαθητές είναι πελάτες» συνεχίζει ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ενώσεων Γονέων Κεντρικής Μακεδονίας.
Στην ίδια κατεύθυνση, την άποψη για τους «αποστασιοποιημένους» εκπαιδευτικούς επαναλαμβάνει στο «Βήμα» και γονέας μαθήτριας από δημόσιο σχολείο που πέρυσι έγινε πρώτη είδηση για τον βιασμό μαθητή. «Υπάρχει μια ομερτά να μην ανακατεύονται οι καθηγητές. Τα παιδιά το γνωρίζουν και η κατάσταση έχει ξεφύγει» σημειώνει.
Εκπαιδευτικοί και οργισμένοι μαθητές
«Δεν είμαστε καθόλου εφησυχασμένοι. Το παλεύουμε με νύχια και με δόντια να μην χαθεί ο έλεγχος. Και με προσωπικό κόστος» αμύνεται απο την πλευρά των εκπαιδευτικών η Γιώτα Μαρέ, πρόεδρος της Ζ’ ΕΛΜΕ, αποδίδοντας τα ακραία βίαια περιστατικά, που συνέβησαν παλαιότερα όμως στον Βύρωνα, σε «ακροδεξιά κίνητρα, υπό την καθοδήγηση εξωσχολικών ατόμων».
«Η αλήθεια είναι ότι και οι εκπαιδευτικοί συχνά φοβούνται. Ειδικά σε Επαγγελματικά Λύκεια έχουν δεχτεί μέχρι και απειλές πως θα τους κάψουν το αμάξι» προσθέτει ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ενώσεων Γονέων Κεντρικής Μακεδονίας, χαρακτηρίζοντας «πρόβλημα» τη στάση του υπουργείου Παιδείας.
«Αφήνει το θέμα να πέσει στα «μαλακά«» εξηγεί. «Εχουμε ζητήσει στα σχολεία παιδοψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς. Οι διευθυντές ξέρουν από την πρώτη ημέρα ποια παιδιά δημιουργούν ζητήματα. Δεν χρειάζονται βοήθεια και οι 300 ή 500 μαθητές. Πολλά συμβάντα θα τα είχαμε προλάβει».
«Πηγαίνω στο σχολείο και πραγματικά βλέπω στα παιδιά οργή» διαπιστώνει η πρόεδρος της Οµοσπονδίας Γονέων και Κηδεµόνων Περιφέρειας Αττικής Στέλλα Βαλαβάνη. Υπάρχει λύση; «Το βέβαιο είναι ότι θα είχαν μειωθεί τα επεισόδια βίας αν υπήρχαν απογευματινές αθλητικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες στα σχολικά συγκροτήματα» απαντάει. Είναι ο λόγος για το υπόμνημα που απέστειλε το καλοκαίρι η Ομοσπονδία προς τους υπουργούς Παιδείας, Εσωτερικών και Πολιτισμού, ζητώντας «αξιοποίηση των σχολικών χώρων για τη δωρεάν απογευματινή απασχόληση για όλα τα παιδιά». Το υπόμνημα αυτό το κοινοποίησε και στα υπόλοιπα κόμματα, «δεν μας απάντησε ποτέ κανένας!» λέει σήμερα, προσθέτοντας όμως ότι σχεδιάζει να το επαναπροωθήσει, επικαιροποιημένο.
«Υπάρχουν κάποιες φορές ενδείξεις για ένα παιδί. Υπάρχουν και συμβάντα που προκύπτουν αναπάντεχα» αναφέρει ο Αντώνης Σκεπεταράκης, μέλος ΔΣ ΕΛΜΕ Ηρακλείου Κρήτης, που από την προσωπική εμπειρία του ως εκπαιδευτικού διαπιστώνει επίσης το αίσθημα θυμού στους μαθητές. Στο σχολικό συγκρότημα που εργάζεται στο Ηράκλειο «προσπαθούμε να βρούμε τα αίτια. Το φαινόμενο της βίας είναι πολυπαραγοντικό. Πρέπει να διαπιστώνεται από νωρίς το πρόβλημα και να παρεμβαίνει ο ειδικός. Δεν υπάρχει άλλη λύση. Πρέπει να γίνουν τώρα που ξεκινά η χρονιά με τόσα επεισόδια μόνιμοι διορισμοί ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών» συνοψίζει.
***
10 Συμβουλές για τους γονείς
Τα σημάδια που δεν πρέπει να αγνοήσουμε
Γράφει η Αρτεμη Κ. Τσίτσικα
- Ποιες είναι οι συμπεριφορές που χρήζουν αξιολόγησης και μπορεί να σημαίνουν εμπλοκή σε συνθήκη βίας;
- Ανεξήγητες μελανιές ή σημάδια στο σώμα του παιδιού, τα οποία προσπαθεί να καλύψει ή αποφεύγει να μιλήσει γι’ αυτά.
- Επιστρέφει με κατεστραμμένα αντικείμενα (ρούχα, τσάντα κ.ά.) ή χωρίς χρήματα.
- Μεταβολές στη συμπεριφορά (π.χ. εκδήλωση επιθετικότητας στο σπίτι – άσχημα λόγια, ανυπακοή, εκνευρισμός) ή εκφοβισμός μελών της οικογένειας.
- Σταδιακή απόσυρση από τον κοινωνικό περίγυρο. Πολλές ώρες μοναχικότητας και καμία αναζήτηση φίλων ή ρομαντικών σχέσεων, όπως συνέβαινε στο άμεσο παρελθόν.
- Μειωμένη προθυμία για να μιλήσει για την ημέρα του και αμυντική στάση όταν ερωτάται για αυτό.
- Αλλα σημεία που εάν παρατηρηθούν μπορεί να σημαίνουν εμπλοκή σε συνθήκη εκφοβισμού είναι η έλλειψη ενέργειας, τα προβλήματα στον ύπνο (αϋπνίες, εφιάλτες), αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες, αλλά και η μη ενασχόληση με την προσωπική υγιεινή/φροντίδα εαυτού (π.χ. αναβάλλει το μπάνιο, δεν προσέχει την εμφάνισή του).
- Αποφεύγει το σχολείο. Τα πρωινά βρίσκει δικαιολογίες για να μην πάει στο μάθημα ενώ συχνά παρατηρείται και αιφνίδια πτώση των επιδόσεών του.
- Σωματικά συμπτώματα (π.χ. πονοκέφαλος), επιδείνωση της σωματικής υγείας ή/και δυσχέρειες στην έκφραση του λόγου, π.χ. τραύλισμα.
- Σε περίπτωση διαδικτυακού εκφοβισμού, εκτός από τις παραπάνω εκδηλώσεις, μπορεί να παρατηρηθούν: διακοπή χρήσης ηλεκτρονικού υπολογιστή, νευρικότητα ή αναστάτωση όταν εμφανίζεται στην οθόνη μήνυμα από Instant Messaging, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (email) ή γραπτό μήνυμα (SMS) στο κινητό, άρνηση ή δυσκολία στη σχολική φοίτηση ή στην έξοδο εκτός σπιτιού, θυμός ή θλίψη ύστερα από σύνδεση στο Διαδίκτυο, αποφυγή συζητήσεων γύρω από το τι κάνει ενώ περιηγείται στο Διαδίκτυο.
- Το παιδί που εκφοβίζει τείνει συχνά να είναι επιθετικό και στο οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον. Πιθανόν να εμπλέκεται σε βανδαλισμούς στο σχολείο και να αναπτύξει συμπεριφορές υψηλού κινδύνου (π.χ. κάπνισμα, αλκοόλ). Τα παιδιά-παρατηρητές εκδηλώνουν και αυτά άγχος, μπορεί να απουσιάζουν συχνά από το σχολείο και να είναι μελαγχολικά.
Από την κυρία Αρτεμη Κ. Τσίτσικα, αναπληρώτρια καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, επιστημονική υπεύθυνη της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ), Β’ Παιδιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών – Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού», πρόεδρο Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής (ΕΕΕΙ).
