ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ: Άγγελος Σκορδάς
ΓΡΑΦΟΥΝ: Ανδρέας Αγγελόπουλος, Βελίκα Καραβάλτσιου, Μαρία Κρουστάλη, Πέτρος Κωνσταντινίδης, Παναγιώτης Σωτήρης, Γιώργος Φωκιανός
«Αρχή πάντων το ύδωρ» είχε πει ο Θαλής ο Μιλήσιος, θεωρώντας το νερό το πιο πολύτιμο αγαθό, απαραίτητο για τη δημιουργία και τη συνέχιση της ζωής. Ωστόσο, οι κάτοικοι μίας σειράς περιοχών της χώρας – και ιδίως νησιωτικών – κινδυνεύουν να πουν το νερό νεράκι, με την ξηρασία να επιτείνει τις ελλείψεις που ήδη προκαλούν προβλήματα στην καθημερινότητά τους. Σίγουρα όχι ο καλύτερος οιωνός για την αρχή της τουριστικής περιόδου.
Σύμφωνα με τις τελευταίες μελέτες του Κέντρου Ερεύνης Φυσικής της Ατμόσφαιρας και Κλιματολογίας της Ακαδημίας Αθηνών, ακόμη και στο σενάριο ήπιου μετριασμού των επικίνδυνων εκπομπών, οι ημίξηρες κλιματικά συνθήκες προβλέπεται να επικρατήσουν στα εσωτερικά τμήματα της θεσσαλικής και της μακεδονικής πεδιάδας, στα πεδινά της Ανατολικής Στερεάς και της Πελοποννήσου, στις Κυκλάδες και στην Ανατολική Κρήτη.
Σήμα κινδύνου από τη Σέριφο
Υπό τον φόβο της ανεπάρκειας πόσιμου νερού, έστω και στο παρά πέντε άρχισαν να λαμβάνονται μέτρα. Είναι, όμως, αρκετά; Μιλώντας στο «Βήμα» ο δήμαρχος Σερίφου Κωνσταντίνος Ρεβύνθης χαρακτηρίζει την κατάσταση στο δημοφιλές κυκλαδονήσι τραγική, τονίζοντας πως από πλευράς βροχοπτώσεων η φετινή χρονιά ήταν «από φτωχή έως ανύπαρκτη».
«Η λειψυδρία θα μας χτυπήσει την πόρτα λίαν συντόμως. Περιμένουμε ένα δύσκολο καλοκαίρι και το ακόμη πιο δύσκολο είναι ότι πέραν της έλλειψης νερού, μαθαίνουμε ότι θα έχουμε περισσότερο κόσμο ακόμη και από το 2019, οπότε οι ανάγκες θα είναι μεγαλύτερες και το πρόβλημα πιο έντονο» τονίζει. Σύμφωνα με τον ίδιο, «θα πρέπει οι υπάρχοντες υδάτινοι πόροι να διαχειριστούν με σύνεση και φειδώ ώστε να υπάρχει επάρκεια τουλάχιστον για το καλοκαίρι. Αν αυτό δεν επιτευχθεί θα έχουμε σοβαρό πρόβλημα».
Σε ό,τι αφορά την ενημέρωση των πολιτών, αναφέρει πως τρέχει καμπάνια για την ορθή χρήση και διαχείριση του νερού: «Στο νησί υπάρχει μόνο ένα δίκτυο που είναι για πόσιμο νερό, αλλά γίνεται και χρήση για άρδευση. Αυτό το ξέρουμε, είναι ένα πρόβλημα αναπόφευκτο προς ώρας. Δεν μπορείς να έχεις έναν αστυνομικό σε κάθε βρύση. Βασιζόμαστε και λίγο στο φιλότιμο».
Λύση η μονάδα αφαλάτωσης
Οπως λέει ο δήμαρχος Σερίφου, είχε ήδη προτείνει τη δημιουργία μονάδας αφαλάτωσης. «Μπορεί να μην τη χρειαζόμαστε όλο τον χρόνο, αλλά για τους καλοκαιρινούς μήνες είναι αναγκαία. Μπορεί να είναι κοστοβόρα λύση, αλλά η μόνη αστείρευτη πηγή νερού είναι η θάλασσα. Αυτή ήταν η πρότασή μου, με την ταυτόχρονη δημιουργία δύο ή τριών φραγμάτων σε μέρη όπου γνωρίζουμε ότι μπορεί να συλλεχθεί το νερό της βροχής. Λύσεις τύπου να φέρνει η υδροφόρα του Πολεμικού Ναυτικού 1.000 κ.μ. νερού στο λιμάνι και να το κουβαλάς στη χώρα είναι αστείες» προσθέτει.
Ελπίζοντας στις βροχοπτώσεις
Από την πλευρά του, ο δήμαρχος Αγίου Νικολάου Αντώνης Ζερβός τονίζει πως το πρόβλημα λειψυδρίας είναι αδιαμφισβήτητο. «Παρ’ όλα αυτά, επειδή τα προηγούμενα χρόνια χρησιμοποιήσαμε νερό από το φράγμα Αποσελέμη και περιορίσαμε το νερό από τις γεωτρήσεις, αυτές ανέκτησαν τη δυναμική τους, ξεκουράστηκαν και καταφέραμε να αντιμετωπίσουμε την πίεση, ευελπιστώντας ότι φέτος δεν θα υπάρχει ζήτημα».
Οπως σημειώνει, οι βροχοπτώσεις έχουν μειωθεί σημαντικά στην Ανατολική Κρήτη και καθώς η πίεση του καλοκαιριού είναι πολύ μεγάλη, οι ξενοδόχοι κάνουν και αυτοί κινήσεις για να γίνεται χρηστή χρήση νερού. «Ας ελπίσουμε ότι η επόμενη περίοδος θα δώσει βροχές» καταλήγει.
Αντιμετώπιση του φαινομένου
Μείωση απωλειών και περιορισμός της σπατάλης
Με φόντο τα καταγεγραμμένα προβλήματα, ο Αθανάσιος Λουκάς, αναπληρωτής καθηγητής Τεχνικής Υδρολογίας, Διαχείρισης και Αξιοποίησης Υδατικών Πόρων στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, επιχειρεί να προτείνει μια σειρά από μακροπρόθεσμες λύσεις.
«Τα νησιά του Κεντρικού Αιγαίου, οι Κυκλάδες, είναι η πιο άνυδρη περιοχή της Ελλάδος, και μπορεί όσο πηγαίνουμε προς τα παράλια της Μικράς Ασίας τα ύψη βροχόπτωσης να αυξάνονται, παρ’ όλα αυτά αντιμετωπίζουμε πρόβλημα ελλείμματος νερού. Μάλιστα, κάποια από τα νησιά αυτά έχουν και αγροτική παραγωγή και εκεί χρειάζονται έξτρα όγκοι νερού για την άρδευση» περιγράφει. Οπως λέει, από τα κλιματικά μοντέλα φαίνεται ότι θα υπάρχει περαιτέρω μείωση των βροχοπτώσεων, ενώ σημειώνει πως ήδη έχει αυξηθεί η χρήση του νερού, κυρίως για τον τουρισμό. «Ταυτόχρονα, οι γεωτρήσεις που υπάρχουν τραβούν πολύ περισσότερο νερό από ό,τι μπορεί να υποστηρίξει το φυσικό σύστημα, με αποτέλεσμα να μειώνονται οι υπόγειοι υδατικοί πόροι και σε πολλές περιοχές να εντοπίζεται υφαλμύρινση των υδροφορέων».
Οσον αφορά τις λύσεις, ο κ. Λουκάς λέει πως αρχικά χρειάζεται να μειωθεί η χρήση του νερού: «Πρέπει να μειώσουμε όσο το δυνατόν τις απώλειες από το σύστημα, καθώς το νερό που διαρρέει από το δίκτυο είναι ουσιαστικά νερό που χάνεται. Από μελέτες προκύπτει ότι σε αστικές περιοχές, οι απώλειες μπορούν να φτάσουν και το 50%. Τι μπορεί να γίνει; Να αντικατασταθούν οι παλιοί αγωγοί που κινδυνεύουν από θραύσεις».
«Δεύτερο κομμάτι της στρατηγικής αυτής είναι να περιοριστεί η σπατάλη του νερού. Υπάρχουν μία σειρά από μέτρα που λαμβάνονται σε πισίνες, σε καζανάκια κ.λπ. Από εκεί και πέρα μπορούν να γίνουν συστήματα διαφοροποίησης των γραμμών. Το νερό για την πόση που απαιτεί υψηλή ποιότητα να διοχετεύεται από ξεχωριστό δίκτυο, και σε άλλους αγωγούς να είναι το νερό που πηγαίνει για χρήσεις όπως το πλύσιμο πιάτων, το μπάνιο, η άρδευση κ.λπ. Μπορεί να είναι χαμηλότερης ποιότητας, όχι βέβαια με παθογόνα, αλλά μπορεί, για παράδειγμα, να είναι υφάλμυρο» προσθέτει ο καθηγητής του ΑΠΘ.
Ανακύκλωση του νερού
Πέραν αυτών, προτείνει στα νησιά που υπάρχει αγροτική παραγωγή να πραγματοποιείται ανακύκλωση του νερού: «Στη Λέσβο και στη Λήμνο έχει παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων, σε άλλα νησιά έχει κάτι διαφορετικό. Οι βιομηχανίες μπορούν να μειώσουν το νερό και να το ξαναχρησιμοποιούν. Ωστόσο, απαιτείται κεντρική πολιτική για να στηριχθούν αυτές οι διαδικασίες».
Στην εξίσωση θα πρέπει να μπει και η αύξηση του αξιοποιήσιμου υδατικού δυναμικού. Οπως αναφέρει ο Αθανάσιος Λουκάς «τα νησιά είναι ένας μικρός τόπος και πρέπει να δράσουμε. Να γίνουν μικρότεροι ταμιευτήρες οι οποίοι θα συγκρατούν σε περιόδους που έχουμε βροχές κάποιους όγκους νερού και στη συνέχεια θα το χρησιμοποιούμε σε άλλη περίοδο που έχουμε ανάγκη, “φορτίζοντας” ταυτόχρονα και τους υπόγειους υδροφορείς».
«Το τελευταίο που μπορεί να γίνει είναι η αφαλάτωση. Εχει κόστος, αλλά έχει μειωθεί, ενώ μιλάμε για μικρότερα εργοστάσια που μπορούν να λειτουργούν με ηλιακά πάνελ. Ενα παράδειγμα ορθής διαχείρισης είναι η Νάξος» καταλήγει.
