Στις αρχές Μαΐου αναμένεται να παραδοθεί στον Πρωθυπουργό το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το δημογραφικό, με την ένταση του οποίου και τις δυσοίωνες προοπτικές να δίνουν στο πρόβλημα διαστάσεις «εθνικού κινδύνου».

Μάλιστα, τον κώδωνα αυτού του κινδύνου είχε κρούσει από τα μέσα του περασμένου Οκτωβρίου ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης, μιλώντας στο συνέδριο «Δημογραφικό 2023 – Ωρα για δράση», κάνοντας λόγο για έναν κίνδυνο που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη.

Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι

Και η αλήθεια είναι πως οι αριθμοί αλλά και οι δημογραφικές προβολές δεν αφήνουν περιθώρια για αισιοδοξία και ανατροπές. Η προ διετίας εκτίμηση της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας ότι το 2030 η Ελλάδα θα είναι η γηραιότερη χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης τελικά δεν απέχει και πολύ από τη σημερινή πραγματικότητα, με την κατάσταση στη χώρα μας να είναι παγιωμένη τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με τα πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, στην Ελλάδα τού σήμερα πεθαίνουν περισσότεροι άνθρωποι από όσους γεννιούνται, καθώς το 2022 καταγράφηκαν 76.541 γεννήσεις, όταν οι θάνατοι ήταν σχεδόν διπλάσιοι, δηλαδή 140.801, ενώ και οι ίδιες οι γεννήσεις κατέγραψαν μείωση κατά 10,3% σε σχέση με το 2021.

Με αυτά τα δεδομένα κρίθηκε αναγκαία από την κυβέρνηση Μητσοτάκη η χάραξη μιας εθνικής στρατηγικής στον πυρήνα της οποίας βρίσκεται η υποστήριξη της οικογένειας. Σύμφωνα, λοιπόν, με αποκλειστικές πληροφορίες του «Βήματος», η δημογραφική πολιτική της χώρας κωδικοποιείται πλέον σε ένα Εθνικό Σχέδιο Δράσης που αφορά όλες τις παραμέτρους του ζητήματος: την εργασία, τη στέγαση, την επιστροφή των νέων από το εξωτερικό, την υπογονιμότητα, τη φροντίδα των βρεφών, την ανεξάρτητη διαβίωση των ατόμων με αναπηρία, την αυτονομία και ευζωία των ηλικιωμένων. Στην πραγματικότητα, οι βασικοί άξονες της στρατηγικής αυτής θα καλύπτουν τον άνθρωπο σε όλο το φάσμα της προσωπικής και επαγγελματικής του ζωής, από τη γέννηση μέχρι τη γήρανσή του.

 

Εθνική στρατηγική

Το υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας επεξεργάζεται αυτή την περίοδο το Εθνικό Σχέδιο σε συνεργασία με όλα τα υπουργεία, ενώ το αμέσως επόμενο διάστημα θα ακολουθήσει διαβούλευση με τα κοινοβουλευτικά κόμματα, την τοπική αυτοδιοίκηση, τους επιστημονικούς φορείς και την κοινωνία των πολιτών.  Στο πρότζεκτ που θα ολοκληρωθεί τους επόμενους μήνες προβλέπεται και η εφαρμογή ειδικών αναπτυξιακών δράσεων στις ορεινές και νησιωτικές περιοχές αλλά και στις περιφέρειες με ιδιαίτερα εθνικά χαρακτηριστικά, που φθίνουν πληθυσμιακά. Παράλληλα, θα υπάρξουν δράσεις για την ενίσχυση της εξωσωματικής γονιμοποίησης, όπως και των διαδικασιών υιοθεσίας και αναδοχής.

Μάλιστα, εν όψει της ολοκλήρωσης του Εθνικού Σχεδίου αξιολογούνται οι υφιστάμενες πολιτικές στήριξης και σχεδιάζονται, σε συνεργασία με τους θεσμικούς φορείς, ακόμη πιο στοχευμένες δράσεις, όπως είναι για τις περιπτώσεις των τριτέκνων και πολύτεκνων οικογενειών. Ενα πρώτο δείγμα, σημειώνουν στελέχη του υπουργείου, είναι η θέσπιση ειδικά για τους πολυτέκνους ενός νέου φθηνότερου οικιακού τιμολογίου ρεύματος αλλά και η δυνατότητα μέσω της ψηφιακής πύλης gov.gr να αποκτούν το πιστοποιητικό πολυτεκνίας και άμεση πρόσβαση σε όλες τις παροχές και διευκολύνσεις που τους αφορούν.

 

Ψηφιακή πλατφόρμα

Ηδη, πάντως, το υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας σε συνεργασία με το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης βρίσκεται στη διαδικασία δημιουργίας μιας ψηφιακής πλατφόρμας, στην οποία θα συγκεντρώνονται προτάσεις και πολιτικές επίλυσης του δημογραφικού. Ανώτατα στελέχη του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης τονίζουν στο «Βήμα» πως προτιμήθηκε η συγκεκριμένη επιλογή καθώς η εν λόγω πλατφόρμα αναμένεται να είναι πιο δυναμική και πιο «ζωντανή» από τη δημόσια διαβούλευση. Σε αυτή την πλατφόρμα, μάλιστα, τις επόμενες εβδομάδες θα αρχίσουν να «ανεβαίνουν» οι προτάσεις για το δημογραφικό.

«Είναι η πρώτη φορά που η αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος ανάγεται σε εθνική προτεραιότητα και η κυβέρνηση σπεύδει με ένα αυτόνομο υπουργείο και ένα συνεκτικό και ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις σταθεροποίησης και ανάσχεσης ενός εθνικού κινδύνου όπως νοείται η μείωση και η γήρανση του πληθυσμού για μια χώρα όπως είναι η Ελλάδα. Η υποστήριξη της οικογένειας είναι το βασικό μας εργαλείο σε αυτή την προσπάθεια. Αυτό κάνουμε και θα κάνουμε πάντα σε συνεργασία με τους θεσμικούς φορείς, στη βάση μιας ειλικρινούς και αξιόπιστης σχέσης την οποία έχουμε χτίσει» σημειώνει στο «Βήμα» η υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Σοφία Ζαχαράκη.

 

Φθίνουσα πορεία

Ως πρόβλημα που αναζητεί επιτακτικά άμεσες λύσεις, πάντως, περιγράφουν οι επιστήμονες το δημογραφικό, το οποίο «απειλεί» όχι μόνο τη χώρα μας αλλά αντίστοιχες εξελίξεις καταγράφονται – ή θα καταγραφούν σύντομα – σε όλες τις χώρες-μέλη της ΕΕ, ιδίως του ευρωπαϊκού Νότου. Εξαιρέσεις – προς το παρόν – αποτελούν η Γαλλία αλλά κυρίως οι σκανδιναβικές χώρες, στις οποίες το πλαίσιο στήριξης της οικογένειας και των γυναικών αλλά και το θετικό μεταναστευτικό ισοζύγιο, κρατούν ακόμη σε υψηλά επίπεδα τη γονιμότητα. Η Ελλάδα, από την άλλη, σύμφωνα με τους δημογράφους, ανήκει σε εκείνη την ομάδα των χωρών που οι επιπτώσεις του δημογραφικού έχουν ήδη φτάσει.

Είναι ενδεικτικό πως μέσα σε οχτώ χρόνια – από το 2014 έως το 2022 – ο αριθμός των γυναικών σε αναπαραγωγική ηλικία (15 – 49 ετών) μειώθηκε κατά 13%. Οπως προκύπτει από τα στοιχεία, η μέση ηλικία της ελληνίδας μητέρας κατά την απόκτηση του πρώτου της παιδιού από 30,2 έτη που ήταν το 2008 ανέβηκε στα 31,6 έτη το 2019 για να φτάσει το 2021 στα 32 χρόνια. Φθίνουσα πορεία, όμως, έχει και η γονιμότητα των γενεών: Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μέχρι το 1960 ο μέσος όρος παιδιών που θα γεννήσει μια γυναίκα κατά τη διάρκεια της ζωής της ήταν κοντά στο 2. Το 2019, βάσει των στοιχείων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, ο δείκτης αυτός… κατρακύλησε στο 1,3.

Εξάλλου, όλες οι διαθέσιμες προβολές του ελληνικού πληθυσμού με ορίζοντα τα επόμενα 25 χρόνια συγκλίνουν στο ότι η αύξηση των θανάτων και η μείωση των γεννήσεων είναι απίθανο να ανατραπούν μεσοπρόθεσμα. Ακόμη και η δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για τη δημιουργία οικογένειας και την απόκτηση παιδιών αλλά και τη στήριξή τους θα περιορίσει μεν μεσοπρόθεσμα την πτωτική πορεία των γεννήσεων, μακροπρόθεσμα δε μόνον θα επιτρέψει την προοδευτική εξισορρόπησή τους. Το διήμερο 18 και 19 Ιανουαρίου θα διεξαχθεί στην Αθήνα το τρίτο Συνέδριο του Economist για το Δημογραφικό, με τίτλο «Αντιμετωπίζοντας τη δημογραφική κρίση – Ο ρόλος της επιστήμης, των κυβερνήσεων και των πολιτών».