Ευθανασία: Το διεθνές debate για την επιλογή στον θάνατο

^_«Ιστορικής σημασίας» αλλά και ένα «βήμα προς το άγνωστο» χαρακτήρισαν οι περισσότερες βρετανικές εφημερίδες το αποτέλεσμα της ψήφισης του νομοσχεδίου για τον υποβοηθούμενο εθελούσιο θάνατο από τη Βουλή των Κοινοτήτων την περασμένη εβδομάδα.

Αν και ακόμα δεν είναι στην τελική μορφή του, σκοπός του νομοθετήματος είναι να επιτρέψει σε βρετανούς ενηλίκους που έχουν την απαραίτητη νοητική ικανότητα και είναι άρρωστοι σε τελικό στάδιο με προσδόκιμο ζωής έως έξι μήνες να δικαιούνται να ζητήσουν βοήθεια από γιατρό για να πεθάνουν. Φυσικά, υπάρχουν κριτήρια που πρέπει να πληροί ο ασθενής και τα οποία θα επιβεβαιώνονται από τουλάχιστον δύο ανεξάρτητους γιατρούς, αλλά και «δικλίδες ασφαλείας» ώστε να διαβεβαιώνεται πως η απόφαση του ασθενούς είναι οικειοθελής.

Επειτα από έντονο ντιμπέιτ εβδομάδων, 330 βρετανοί βουλευτές ψήφισαν υπέρ. Ετσι, με μια μικρή διαφορά 55 ψήφων το δικαίωμα στον υποβοηθούμενο εθελούσιο θάνατο έκανε το πρώτο βήμα ώστε να εφαρμοστεί σε Αγγλία και Ουαλία. Βέβαια χρειάζονται αρκετά ακόμα κοινοβουλευτικά βήματα μέχρι να γίνει νόμος του βρετανικού κράτους, ενώ ακόμα και αν αυτό συμβεί, μπορεί να πάρει έως και δύο χρόνια μέχρι τελικώς να εφαρμοστεί, εξηγεί ο «Guardian».

Πάντως, το συγκεκριμένο νομοσχέδιο, σύμφωνα με δημοσκόπηση του YouGov, στηρίζεται από το 73% των πολιτών, ενώ παράλληλα αποτελούσε μία από τις «σημαίες» του Εργατικού Κόμματος του Κιρ Στάρμερ και έρχεται να ευθυγραμμιστεί με μια σειρά από δυτικές χώρες που έχουν εξασφαλίσει το δικαίωμα αυτό για τους πολίτες τους – και όχι μόνο.

Σε αντίθεση με την ευθανασία, στην περίπτωση της ιατρικώς υποβοηθούμενης αυτοκτονίας είναι ο ίδιος ο ασθενής ο οποίος θέτει τέλος στη ζωή του και όχι ένα τρίτο πρόσωπο, π.χ. ένας γιατρός. Σε αυτή την περίπτωση, ο εκάστοτέ γιατρός έχει τον ρόλο να χορηγήσει στον ασθενή τα απαραίτητα μέσα, δηλαδή τη θανατηφόρα ουσία.

Η βουλευτής των Εργατικών, Κιμ Λίντμπιτερ, η οποία έφερε το νομοσχέδιο στη Βουλή, υποστηρίζει ότι με τον τρόπο αυτόν δίνεται «η επιλογή και η αξιοπρέπεια στους ασθενείς που βρίσκονται σε τελικό στάδιο». Αν και γενικώς το δικαίωμα σε έναν αξιοπρεπή θάνατο διχάζει, για τους υπερμάχους του το ζήτημα αφορά πρωτίστως το δικαίωμα της ελευθερίας του ανθρώπου να ελέγχει το σώμα του και να μπορεί να απαλλαγεί από αφόρητο πόνο όταν η ποιότητα της ζωής του έχει επιδεινωθεί δραματικά. Ο αξιοπρεπής θάνατος δεν δείχνει έλλειψη ανθρωπιάς, επισημαίνουν σχετικοί διεθνείς οργανισμοί, αντιθέτως φανερώνει φροντίδα και σεβασμό στις επιθυμίες του ασθενούς.

Από την άλλη, δεν λείπουν εκείνοι που φοβούνται πως εάν εγκριθεί ο νόμος η χρήση του θα επεκταθεί, κάποιοι από τους περιορισμούς θα αρθούν και θα αυξηθεί η πίεση σε ηλικιωμένους, άτομα με ειδικές ανάγκες ή βαριά αρρώστους να βάλουν τέλος στη ζωή τους, λόγω φόβου και τύψεων ότι έχουν γίνει βάρος στις οικογένειές τους ή στην κοινωνία.

Επιπλέον, τόσο στη βρετανική Βουλή όσο και στον δημόσιο διάλογο κυριάρχησε το επιχείρημα πως δεν πρέπει ο υποβοηθούμενος θάνατος να λειτουργήσει ως αφορμή για λιγότερη φροντίδα προς τα ευάλωτα αυτά άτομα, αλλά αντίθετα το κράτος θα πρέπει να μπορεί να τους εξασφαλίσει αξιοπρέπεια στα τελευταία τους χρόνια.

Υπάρχει ακόμα το θέμα του κόστους και κατά πόσο θα το αναλάβει το Εθνικό Σύστημα Υγείας, αλλά υπάρχουν και ηθικά ζητήματα, αφού κάποιοι υγειονομικοί έχουν εκφράσει ενστάσεις όσον αφορά την εμπλοκή τους στον τερματισμό της ζωής ασθενών.

Το καθεστώς στην Ευρώπη

Συνολικά, περίπου 300 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο δικαιούνται νόμιμα να βάλουν τέλος στη ζωή τους με μια μορφή υποβοηθούμενου θανάτου.  Στην Ευρώπη, οι πρώτες χώρες που νομιμοποίησαν την ευθανασία ήταν η Ολλανδία και το Βέλγιο, το 2002. Είναι οι δύο χώρες όπου σημειώνονται τα υψηλότερα ποσοστά ευθανασίας: το 2021 κατεγράφησαν στο Βέλγιο 2.700 ευθανασίες (το 2,4% του συνολικού αριθμού των θανάτων), ενώ τo 2022 στην Ολλανδία κατεγράφησαν 8.720 περιστατικά (το 5,1% του συνόλου των θανάτων). Στο Λουξεμβούργο, η ευθανασία και η ιατρικώς υποβοηθούμενη αυτοκτονία είναι νόμιμες από το 2009.

Ακόμα και σε ευρωπαϊκές καθολικές χώρες, όπου οι αντιδράσεις της Εκκλησίας ήταν σφοδρές με το επιχείρημα πως ο Θεός αποφασίζει για την ανθρώπινη ζωή, υπάρχουν σχετικές νομοθεσίες. Στην Αυστρία ο νόμος για την ιατρικώς υποβοηθούμενη αυτοκτονία ετέθη σε ισχύ το 2022, στην Ιταλία ισχύει από το 2019, η Ισπανία θέσπισε αντίστοιχη νομοθεσία το 2021 και τον Μάιο του 2023 το κοινοβούλιο της Πορτογαλίας  αποποινικοποίησε την εν λόγω πρακτική. Σχετική συζήτηση είχε ξεκινήσει και στο γαλλικό κοινοβούλιο την περασμένη άνοιξη με πρωτοβουλία του προέδρου Εμανουέλ Μακρόν.

«Τουρισμός αυτοκτονίας» στην Ελβετία

Στην Ελβετία, η ιατρικώς υποβοηθούμενη αυτοκτονία είναι νόμιμη από το 1942, όχι όμως και η ευθανασία. Ωστόσο, σε αντίθεση με τις περισσότερες άλλες χώρες, δεν περιορίζει τα κριτήριά της στους πολίτες της χώρας, κάτι που την είχε καταστήσει τον πρώτο προορισμό για ασθενείς από όλη την Ευρώπη που αναζητούσαν βοήθεια για να τερματίσουν τον πόνο τους – σε τέτοιον βαθμό που η ανάπτυξη του λεγόμενου «τουρισμού αυτοκτονίας» προκάλεσε δυσαρέσκεια στην ελβετική κοινωνία. Ωστόσο, οι Αρχές αποφάσισαν το 2011 να μην περιορίσουν την πρακτική.

Τι συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο

Σε διεθνές επίπεδο, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία έχουν αντίστοιχες νομοθεσίες, αλλά ο Καναδάς ήταν η πρώτη χώρα της Κοινοπολιτείας που κατοχύρωσε αντίστοιχα δικαιώματα για τους πολίτες του. Μάλιστα, διαθέτει την πλέον φιλελεύθερη νομοθεσία ως προς την ευθανασία και την ιατρικώς υποβοηθούμενη αυτοκτονία, ενώ μάλιστα η κυβέρνηση του Τζάστιν Τριντό σχεδιάζει να επεκτείνει το δικαίωμα και στους πάσχοντες από ψυχικές νόσους.

Στις ΗΠΑ το παράδειγμα έδωσε η Πολιτεία του Ορεγκον, ως η πρώτη που νομιμοποίησε τον υποβοηθούμενο θάνατο το 1997. Εκτοτε ακολούθησαν άλλες 10 Πολιτείες, βασισμένες σε αυτό.