Συντονισμός: Άγγελος Σκορδάς
Γράφουν: Ανδρέας Αγγελόπουλος, Βελίκα Καραβάλτσιου, Μαρία Κρουστάλη, Πέτρος Κωνσταντινίδης, Παναγιώτης Σωτήρης, Γιώργος Φωκιανός.
Οι εορταστικές περίοδοι, τόσο του Πάσχα όσο και των Χριστουγέννων, αποτελούν μεν μια ανάσα για τους ανθρώπους της αγοράς, όπως συνηθίζουν και οι εκπρόσωποί τους να επαναλαμβάνουν, ωστόσο είναι παράλληλα μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για συγκεκριμένους κρίκους της αλυσίδας του εμπορίου που σκοπεύουν να αισχροκερδήσουν, εκμεταλλευόμενοι την αυξημένη ζήτηση αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων. Οι έλεγχοι μπορεί να είναι συχνότεροι, όμως τα «ραντάρ» των κλιμακίων των υπουργείων Ανάπτυξης και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και του ΕΦΕΤ συχνά αδυνατούν να εντοπίσουν «ελληνοποιημένα» προϊόντα – οπωροκηπευτικά και κρέατα που εισάγονται στη χώρα μας και πωλούνται ως ντόπια, κατά παράβαση των νόμιμων διαδικασιών.«Το Βήμα» έκανε αυτοψία στην πασχαλινή αγορά, θέλοντας να αναδείξει την έκταση του προβλήματος και την προσπάθεια εξαπάτησης του αγοραστικού κοινού, που καταλήγει να πληρώνει περισσότερα για προϊόντα αμφιβόλου προελεύσεως και ποιότητος.
Από τις εισαγωγές στις ελληνοποιήσεις
Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε το πρόβλημα των «ελληνοποιήσεων», πρέπει κατ’ αρχάς να δούμε τη διαρκή αύξηση των εισαγωγών διατροφικών προϊόντων. Οι εισαγωγές νωπών λαχανικών και φρούτων το 2022 αυξήθηκαν κατά 2,9% σε όγκο και κατά 15% σε κόστος σε σύγκριση με το 2021 (6% και 23,2% αντίστοιχα σε σχέση με το 2020), φτάνοντας συνολικά τους 729.400 τόνους και τα 714,1 εκατ. ευρώ. Οι εισαγωγές πατάτας, μόνο, αντιπροσώπευαν το 52,9% του συνόλου των λαχανικών που αγοράζονται από το εξωτερικό. Δεύτερο «πιο εισαγόμενο» λαχανικό είναι η ντομάτα με 15.729 τόνους και αξία 16,38 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ.
Προφανώς και δεν υπάρχει κάτι μεμπτό στην εισαγωγή προϊόντων προκειμένου να καλύπτεται η αυξημένη ζήτηση. Ωστόσο, το πρόβλημα ξεκινά από τη μη αναγραφή της προέλευσης εισαγόμενων προϊόντων. Αλλωστε, όσοι καταφεύγουν σε αυτή την… παράλειψη εκμεταλλεύονται ακριβώς την προτίμηση του καταναλωτικού κοινού στα ντόπια προϊόντα, αφού αυτά θεωρούνται ανώτερης ποιότητας και γι’ αυτό κοστίζουν ακριβότερα.
Πώς βαφτίζονται «ελληνικά»
Σύμφωνα με τον γραμματέα του Αγροτικού Συνεταιρισμού Κιάτου-Τραγάνας Κώστα Πάππα, το φαινόμενο της εισαγωγής λεμονιών από την Τουρκία δεν είναι εφετινό. Οπως υποστηρίζει, μεγάλες ποσότητες λεμονιών που εκ των υστέρων βαφτίζονται «ελληνικά» κυρίως εισάγονται στη Βόρεια Ελλάδα. «Αν πάει κάποιος και κόψει ένα τιμολόγιο από τη λαχαναγορά ότι αγόρασε 100 κιλά εγχώριο λεμόνι και έχει αγοράσει και άλλα 1.000 κιλά από την Τουρκία, μπορεί στη συνέχεια να τα βαφτίσει όλα ελληνικά και να τα πουλήσει» καταγγέλλει, εξηγώντας πως στη γείτονα τα κόστη είναι πολύ χαμηλά λόγω της υποτίμησης της λίρας, με αποτέλεσμα οι εγχώριοι παραγωγοί να αδυνατούν να ακολουθήσουν τις τιμές των τούρκων συναδέλφων τους.
Ο Θανάσης Σωτηρόπουλος, πρόεδρος της Παναιγιάλειας Ενωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών, υπογραμμίζει ότι σε αντίστοιχες περιπτώσεις αποδεικνύεται η γύμνια της Πολιτείας, αφού δεν μπορεί να ελέγξει αυτό το παρακύκλωμα. «Υπάρχει ένα κύκλωμα που λειτουργεί όπως η μαφία. Δυστυχώς, οι υπηρεσίες, τα αρμόδια υπουργεία δεν θέλουν ή δεν μπορούν να το ελέγξουν» επισημαίνει. Παράλληλα, ο Κώστας Πάππας προσθέτει ότι δεν τηρείται η υποχρέωση αναγραφής προέλευσης των προϊόντων, ενώ εξηγεί ότι το ζήτημα έχει και άλλες προεκτάσεις: «Στην Τουρκία χρησιμοποιούνται φυτοφάρμακα που είναι φθηνότερα και πιο αποτελεσματικά, όμως είναι απαγορευμένα στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Παρ’ όλα αυτά, έχουν εντοπιστεί φορτία που έχουν υπολείμματα από δραστικές ουσίες. Συνήθως καταστρέφονται επί τόπου».
«Ελεγχοι μόνο στο 4%-5%»
Από την πλευρά του, και ο πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου Ιεράπετρας Ιωάννης Γαϊτάνης επισημαίνει ότι «ελέγχεται μόνο το 4%-5% των εισαγωγών από την Τουρκία σε ό,τι αφορά την υπολειμματικότητα των φυτοφαρμάκων», με τον Μιχαήλ Φαρμάκη, πρόεδρο του Αγροτικού Συνεταιρισμού Πέλλας, να επιβεβαιώνει πως «είναι γνωστό αυτό που γίνεται με τις «ελληνοποιήσεις» στις λαϊκές αγορές».
«Εμείς κάνουμε εξαγωγή λεμονιού και σταφίδας, όμως στη χώρα που πάμε μας ζητούν τα ανάλογα πιστοποιητικά και αυτό είναι το σωστό» περιγράφει ο Θανάσης Σωτηρόπουλος και προσθέτει: «Η παραγωγή του λεμονιού, που καλλιεργείται κυρίως σε Κορινθία και Αχαΐα, μπορεί να έχει μειωθεί, όμως ακόμα μπορεί να καλύψει την ελληνική αγορά για οκτώ-εννέα μήνες και να κάνουμε και εξαγωγή. Συνεπώς οι έμποροι είναι αυτοί που κερδοσκοπούν σε βάρος των ελλήνων παραγωγών και καταναλωτών γιατί δεν πωλούν τα λεμόνια Τουρκίας ως εισαγόμενα αλλά στην τιμή των εγχώριων».
Επανεξαγωγές ελληνοποιημένων
Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Ινστιτούτου Καταναλωτών Γιώργο Λεχουρίτη, η «ελληνοποίηση» δεν αφορά μόνο τα λεμόνια: «Ερχονται και διοχετεύονται στην αγορά μαρούλια από Τουρκία, ξηροί καρποί από Ιράκ, ψάρια ή όσπρια από Κίνα…».
Σύμφωνα με το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, όταν τα εισαγόμενα προϊόντα δεν συμμορφώνονται με την ενωσιακή και εθνική νομοθεσία για τον έλεγχο τροφίμων φυτικής προέλευσης, προωθείται η απαγόρευση εισαγωγής τους και στη συνέχεια η καταστροφή, η επαναποστολή ή η αλλαγή σήμανσής τους.
Κατά τον Γιώργο Πολυχρονάκη, ειδικό σύμβουλο του Συνδέσμου Incofruit Hellas, μάλιστα, παρατυπίες δεν παρατηρούνται μόνο στις εισαγωγές αλλά και στις εξαγωγές: «Εχει διαπιστωθεί εισαγωγή μήλων δεύτερης ποιότητας από γειτονικές χώρες, όπως η Αλβανία και η Βόρεια Μακεδονία, που εκ των υστέρων εξάγονται στην Αίγυπτο «ελληνοποιημένα». Αλλωστε, τα μήλα που εισάγονται θα πρέπει να είναι συσκευασμένα και τυποποιημένα, με επισήμανση προέλευσης». Ο Απόστολος Ραφτόπουλος, πρόεδρος της Ενωσης Εργαζομένων Καταναλωτών Ελλάδος, καταγγέλλει πως έχουν περιέλθει σε γνώση του καταγγελίες για εμπόρους «που λένε στους παραγωγούς «θα σου αγοράσω έναν τόνο μήλα αλλά θα μου… ελληνοποιήσεις άλλους 10 τόνους που έχω κάνει εισαγωγή, θα δηλώσεις, δηλαδή, ότι είναι δικά σου»».
Μέλι και άλευρα ανάμεσα στα «θύματα»
Ο γενικός γραμματέας Εμπορίου και Προστασίας του Καταναλωτή Σωτήρης Αναγνωστόπουλος αναφέρει, δε, πως «θύμα των «ελληνοποιήσεων» είναι και το μέλι, καθώς νοθεύεται με γλυκαντικές ουσίες». Παρόμοια είναι η κατάσταση, όμως, και στα άλευρα. Οπως καταγγέλλει ο πρόεδρος των Αγροτοκτηνοτρόφων Σερρών Στέργιος Λίτος, «το 90% είναι εισαγόμενα από Βουλγαρία και Ρουμάνια. Oλες οι αλευροβιομηχανίες στις Σέρρες έχουν μεσίτες, κάνουν εισαγωγή, τα ξεφορτώνουν στις αποθήκες τους χωρίς κανένα παραστατικό και μετά από δύο μέρες τα φορτώνουν ξανά σε ελληνικό φορτηγό και τα πηγαίνουν στους μύλους. Ετσι, χάνουν κράτος – καταναλωτής και κερδίζουν μόνο τέσσερις εταιρείες».
Το αίτημα για ελέγχους
«Αποκλειστική ευθύνη των αρμόδιων υπηρεσιών»
Ερωτώμενος για τους ελέγχους, ο Γιώργος Λεχουρίτης απαντά ότι ουσιαστικά ο ΕΦΕΤ αδυνατεί να καλύψει τις ανάγκες και υποστηρίζει ότι κάθε προϊόν που εισάγεται θα πρέπει να φέρει συγκεκριμένα στοιχεία. «Από τη στιγμή που δεν υπάρχει ελεγκτικός μηχανισμός η αγορά κάνει πάρτι στην αισχροκέρδεια». Σε αντίστοιχο μήκος κύματος, ο ειδικός σύμβουλος του Συνδέσμου Incofruit Hellas Γιώργος Πολυχρονάκης κάνει λόγο για αποκλειστική ευθύνη των αρμόδιων ελεγκτικών υπηρεσιών για την αποφυγή φαινομένων διακίνησης «ελληνοποιημένων» προϊόντων από έλληνες, ιταλούς και βαλκάνιους εμπόρους.
Το κλειδί βρίσκεται στην εντατικοποίηση των διαδικασιών, λέει και ο Ιωάννης Γαϊτάνης, πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου Ιεράπετρας, αφού, όπως περιγράφει, «μπορεί να ελεγχθεί ένα φορτίο με προϊόντα και ο έμπορος να εισαγάγει άλλα πέντε φορτία χωρίς έλεγχο». Το αίτημα αυτό, άλλωστε, συμμερίζονται στο σύνολό τους οι επαγγελματίες του πρωτογενούς τομέα.
Από την πλευρά του ο Σωτήρης Αναγνωστόπουλος, γενικός γραμματέας Εμπορίου και Προστασίας του Καταναλωτή, υποστηρίζει ότι «είναι γνωστές οι οδοί που ακολουθούνται από τους κακούς επαγγελματίες της πώλησης αγροτικών προϊόντων και κρεάτων». Επιπλέον, ξεκαθαρίζει «ότι οι ελεγκτικοί μηχανισμοί είναι επί ποδός και δέχονται τις καταγγελίες. Αυτό πρέπει να μείνει χαραγμένο». Σύμφωνα με τον ίδιο, πάντως, τα πρόστιμα και οι κατασχέσεις για όσους εμφανίζουν παραποιημένα στοιχεία είναι μια ισχυρή τιμωρία.
«Βαφτίσεις» λόγω… εορτών
Πάρτι αισχροκέρδειας με το κρέας και τις πατάτες
Πατάτες και κρέατα βαφτίζονται ανεξέλεγκτα την περίοδο των γιορτών. Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Ινστιτούτου Καταναλωτών Γιώργο Λεχουρίτη, «φέρνουν πατάτες από Αίγυπτο ή Γαλλία, τις πηγαίνουν στον Πύργο, τις ανακατεύουν με νερό και χώμα και τις πουλάνε ως ελληνικές». Οπως λέει ο Δημήτρης Καπούνης, πρόεδρος της Ενωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Νάξου, η πατάτα Νάξου έχει 1,70 ευρώ στο ράφι και η γαλλική έχει 0,70 λεπτά. «Πρέπει να υπάρξει ιχνηλασιμότητα της πατάτας, ώστε να γίνονται αναλύσεις εδαφικές και να ξέρουμε την προέλευσή της» προτείνει. Ο πρόεδρος της Ενωσης Εργαζομένων Καταναλωτών Ελλάδος Απόστολος Ραφτόπουλος εκτιμά, μάλιστα, πως οι πατάτες που πωλούνται σε πολλούς πάγκους λαϊκών αγορών ως Νάξου, Αχαΐας ή Νευροκοπίου είναι «εισαγόμενες στο σύνολό τους από την Αίγυπτο»: «Κάνουν εισαγωγή 100 τόνους από την Αίγυπτο, αγοράζουν και έναν τόνο από το Νευροκόπι και τις παρουσιάζουν όλες ως πατάτες Νευροκοπίου. Πώς γίνεται οι λαϊκές αγορές να είναι γεμάτες από πατάτες Νευροκοπίου ενώ αυτές σαπίζουν στις αποθήκες;».
«Εμείς που απορροφούμε, ως Ενωση, το 85% της πατάτας Νάξου, δεν έχουμε πλέον πατάτες και κάποιοι άλλοι έμποροι που παίρνουν μόνο το 15% συνεχίζουν να πωλούν το προϊόν. Αρα, από κάπου αλλού τις παίρνουν. Δεν γίνεται, δηλαδή, το καλοκαίρι να παίρνουμε περίπου 3.000 τόνους πατάτες για να πουλήσουμε και να τελειώνουμε στις 15 Σεπτεμβρίου, ενώ κάποιοι έμποροι που παίρνουν 1.000 τόνους να συνεχίζουν να πωλούν μέχρι τις αρχές Δεκεμβρίου. Σίγουρα πωλούν νοθευμένη πατάτα» περιγράφει ο Δημήτρης Καπούνης.
Αντίστοιχα «τρικ» επιστρατεύονται και για την αλλαγή προέλευσης των κρεάτων. «Η κατάσταση έχει ξεύγει γιατί έρχονται είτε από χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης είτε από τρίτες χώρες και σφάζονται ως ντόπια ελληνικά» υπογραμμίζει μιλώντας στο «Βήμα» ο Γιώργος Τζουλιαδάκης, πρόεδρος της Συντονιστικής Κτηνοτρόφων Νομού Ηρακλείου. Ο ίδιος κάνει λόγο για εξαπάτηση του καταναλωτή αλλά και ζημιά στον έλληνα κτηνοτρόφο.
Οπως δηλώνει, με τη σειρά του, ο πρόεδρος των Αγροτοκτηνοτρόφων Σερρών Στέργιος Λίτος, είναι εντυπωσιακό πόσο εύκολα περνούν οι νταλίκες τα σύνορα: «Περνούν οδικώς από τον Προμαχώνα. Φέρνουν ζωντανά αρνιά και κατσίκια από τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, τα βαφτίζουν ελληνικά και στη συνέχεια τα σφάζουν». Ξεκαθαρίζει πως πρέπει να γίνονται εισαγωγές, αλλά να αναγράφεται η προέλευση του κρέατος, έτσι ώστε να διαλέγει ο καταναλωτής αυτό που επιθυμεί.
