Εστιατόρια που… σερβίρουν διατροφικές πληροφορίες για κάθε πιάτο που περιλαμβάνεται στο μενού. Βιομηχανία που επενδύει στην παραγωγή υγιεινών τροφίμων, αποφεύγοντας την έξτρα και τεχνητή νοστιμιά. Και σχολικά κυλικεία που φροντίζουν τα μικρά αλλά και τα μεγαλύτερα παιδιά να γεύονται φυσικές γεύσεις. Σε έναν τέτοιο κόσμο, η (υπερ)κατανάλωση αλατιού ίσως να μη στερούσε τη ζωή σε τουλάχιστον 2 εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) προειδοποιεί πως εάν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα έως το τέλος της δεκαετίας τουλάχιστον 7 εκατομμύρια άνθρωποι θα πεθάνουν εξαιτίας του εθισμού τους στις αλμυρές γεύσεις. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως επιστήμονες ανά τον κόσμο έπειτα από το σήμα συναγερμού που ενεργοποίησαν για τις επιπτώσεις της κατανάλωσης ζάχαρης, τα τελευταία χρόνια υιοθετούν την ίδια επιθετική γλώσσα και για την… εμμονή των σύγχρονων ανθρώπων στο αλάτι, κάνοντας λόγο για «το νέο κάπνισμα».

Σκληρά δεδομένα

Τα σκληρά δεδομένα άλλωστε δεν τους αμφισβητούν: Ερευνα που δημοσιεύθηκε στην έγκριτη ιατρική επιθεώρηση «Lancet» το 2019 έδειξε πως για έναν στους πέντε θανάτους ευθύνεται η ανθυγιεινή διατροφή – περισσότερους δηλαδή από εκείνους που προκαλούν το κάπνισμα και η υπέρταση.

Εστιάζοντας δε στα οικονομικά της Υγείας διαπιστώνει κανείς σε ό,τι αφορά τη χώρα μας πως μόνο τέσσερις χρόνιες παθήσεις (καρδιαγγειακά νοσήματα, διαβήτης, χρόνια αναπνευστικά και κοινοί καρκίνοι) απορροφούν το 50% των συνολικών πόρων. Και όπως προκύπτει, η υπερκατανάλωση αλατιού συνδέεται με χρόνια και σοβαρά νοσήματα.

«Με την αυξημένη κατανάλωση διαιτητικού άλατος έχουν γίνει εμφανείς οι βλαπτικές επιδράσεις του στην υγεία και συνιστάται ο περιορισμός του» τονίζει στο «Βήμα» ο καθηγητής Καρδιολογίας και πρόεδρος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Γεράσιμος Σιάσος. «Αυτή σχετίζεται με αρτηριακή υπέρταση, που με τη σειρά της ευθύνεται για καρδιαγγειακά συμβάντα και αυξημένη καρδιαγγειακή νοσηρότητα, όπως έμφραγμα του μυοκαρδίου, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και καρδιακή ανεπάρκεια. Επίσης, δεδομένα υπάρχουν και για τη σχέση του άλατος με τον γαστρικό καρκίνο, την παχυσαρκία και την οστεοπόρωση».

Βελτίωση της υγείας

Συνεπώς, το να πει κανείς «όχι» στους ιδιαίτερα αλμυρούς πειρασμούς αποτελεί αποτελεσματικό μέσο για τη βελτίωση της υγείας. «Μια μείωση κατά 23% του προσλαμβανόμενου άλατος μπορεί να μειώσει κατά 3% τους θανάτους που οφείλονται σε καρδιαγγειακά αίτια» συμπληρώνει με νόημα ο ειδικός.

Η ηγεσία του υπουργείου Υγείας συνυπολογίζοντας το κόστος της υπερκατανάλωσης αλατιού (αλλά και συνολικότερα της ανθυγιεινής διατροφής) σε ανθρώπινες ζωές αλλά και σε δαπάνες Υγείας και ακολουθώντας τις διεθνείς συστάσεις, έχει εκπονήσει ένα Σχέδιο Δράσης Διατροφικής Πολιτικής. Σε κάθε περίπτωση πάντως, για να γίνει η ανατροπή στις διατροφικές συνήθειες των πολιτών είναι αναγκαίο μεταξύ άλλων να πειστεί και η βιομηχανία τροφίμων.

Ωστόσο, μόλις τον περασμένο Μάρτιο ο ΠΟΥ εξέπεμψε ηχηρή προειδοποίηση, υπογραμμίζοντας πως η παγκόσμια κοινότητα κινείται εκτός τροχιάς, καθώς απομακρύνεται από τον στόχο της για μείωση της πρόσληψης νατρίου κατά 30% έως το 2050. Η απόδειξη; Εως και σήμερα, μόνο εννέα χώρες (Βραζιλία, Χιλή, Τσεχία, Λιθουανία, Μαλαισία, Μεξικό, Σαουδική Αραβία, Ισπανία και Ουρουγουάη) διαθέτουν ένα ολοκληρωμένο πακέτο δράσεων.

«Η ανθυγιεινή διατροφή είναι η κύρια αιτία θανάτου και ασθενειών παγκοσμίως και η υπερβολική πρόσληψη νατρίου είναι ένας από τους κύριους ενόχους» είχε δηλώσει τότε ο δρ Tedros Adhanom Ghebreyesus, γενικός διευθυντής του ΠΟΥ. Ετσι, ανάμεσα στα μέτρα που προτείνουν οι ειδικοί είναι η επαναδιαμόρφωση των τροφίμων ώστε να περιέχουν λιγότερο αλάτι, ο καθορισμός στόχων για την ποσότητα νατρίου στα τρόφιμα και στα γεύματα, η καθιέρωση πολιτικών στις προμήθειες τροφίμων σε δημόσια ιδρύματα, όπως νοσοκομεία και σχολεία, η σήμανση στο μπροστινό μέρος των συσκευασιών αλλά και επικοινωνιακές εκστρατείες. Σημείο-κλειδί είναι οι υποχρεωτικές πολιτικές μείωσης.

«Κρυφές» πηγές νατρίου

Εν τω μεταξύ και στη χώρα μας η βιομηχανία φαίνεται να επενδύει σταδιακά στα υγιεινά σνακ. Ενδεικτικά παραδείγματα τα πατατάκια αλλά και οι σος (π.χ. μουστάρδα) με λιγότερο αλάτι. Οπως εν τούτοις επισημαίνει στο «Βήμα» η Αστερία Σταματάκη, MSc, PhDc, διαιτολόγος-διατροφολόγος και επιστημονική συνεργάτρια Ε’ Χειρουργικής Κλινικής ΕΚΠΑ, στα έτοιμα τρόφιμα ανιχνεύονται πολλές φανερές αλλά και «κρυφές» πηγές νατρίου.

Στη λίστα, σύμφωνα πάντα με την ειδικό, τις πρώτες θέσεις έχουν οι έξτρα αλμυρές επιλογές, όπως είναι το τουρσί, οι ελιές, τα τυριά, τα γαριδάκια κ.ο.κ., όμως μετά ακολουθούν οι ζύμες για κέικ, πίτσα ή ψωμί, τα δημητριακά πρωινού, ο πουρές σε σκόνη, η σάλτσα ντομάτας… ακόμα και η σοκολάτα ρόφημα! Αντίστοιχα, οι ζωμοί του εμπορίου σε κύβο ή κονσέρβα περιέχουν πολύ αλάτι.

«H παγκόσμια μέση πρόσληψη υπολογίζεται ότι είναι 10,8 γραμμάρια την ημέρα, υπερδιπλάσια από τη σύσταση του ΠΟΥ για λιγότερο από 5 γραμμάρια ή ένα κουταλάκι του γλυκού ημερησίως» συμπληρώνει η κυρία Σταματάκη. Και επιμένει πως μικρές καθημερινές αλλαγές μπορούν να φέρουν την αλλαγή. «Αποφύγετε να καταναλώνετε έτοιμα φαγητά, πολύ επεξεργασμένες τροφές, τροφές σε κονσέρβες. Προκειμένου να βελτιώσετε τη γεύση των φαγητών, δοκιμάστε μπαχαρικά, βότανα, μυρωδικά, ξίδι, λεμόνι. Εξίσου σημαντικό όμως είναι να διαβάζετε τις ετικέτες με τα συστατικά στις συσκευασίες των τροφίμων, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στην περιεκτικότητα σε νάτριο ή αλάτι. Αν το αλάτι ή το νάτριο περιέχεται στα πρώτα τρία συστατικά, σημαίνει ότι περιέχουν μεγάλη ποσότητα».

Γεωγραφικές διαδρομές

Ερευνες έχουν αποδείξει τα οφέλη της ασιατικής κουζίνας, κυρίως εξαιτίας των συστατικών της, όπως είναι το ψάρι, τα λαχανικά, το ρύζι και τα άφθονα μπαχαρικά. Παρ’ όλα αυτά, αυτή είναι η μισή αλήθεια. Πρόσφατο δημοσίευμα στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό «Nature» αναδεικνύει το αλάτι ως πρώτο συστατικό στις ασιατικές συνταγές.